اوگاندا

اوگاندا در شرق آفريقاى‌مرکزي، در غرب کنيا، شرق زئير و شمال تانزانيا و رواندا واقع است. جمعيت آن کمى بيش از ۱۷ ميليون نفر است و چندين گروه فرهنگى را شامل است. پايتخت آن کامپالا حدود نيم ميليون سکنه دارد. اين کشور بخش شمال درياچهٔ ويکتوريا، سرچشمه نيل، آبشار مورچيون، کوه‌هاى پوشيده از برف روئنزورى (کوه‌هاى ماه) و پناهگاه‌هاى گوريل‌هاى کوهى را دربر دارد.

جاذبه‌هاى اصلى براى جهانگردان نواحى تماشائي، از جمله درياچه‌ها، رودخانه‌ها، کوه‌ها، جنگل‌ها و علفزارهاى استوائي، و مجموعهٔ متنوعى از حيات‌وحش هستند. به‌طور کلى اوگاندا هوائى مرطوب‌تر، زمين‌هاى مرتفع‌تر و دورنماهاى جنگلى‌ترى از ساير کشورهاى شرقى و جنوبى آفريقا دارد. اين محيط امکانات بى‌شمارى براى قايقراني، پياده‌روي، و تماشاى حيات‌وحش عرضه مى‌کند. آب ‌و هواى زمين‌هاى مرتفع براى جهانگردان بسيار دلچسب است. نه پارک‌هاى ملى براى جهانگردان تخصيص يافته است با اين حال بيشتر آنها تسهيلات توريستى محدودى دارند. بعضى مکان‌هاى تاريخى و نمونه‌هاى فرهنگ سنتى جاذبه‌هاى درجه دوم جالبى را تشکيل مى‌دهند.

در اواخر دهه ۱۹۶۰ و اوايل دهه ۱۹۷۰ جهانگردى نسبتاً خوب و اوگاندا توسعه يافته بود و در همين دوران کمکى مهم به اقتصاد کشور مى‌کرد. سپس، به‌علت تغييراتى در سياست دولت و ناآرامى‌هاى سياسى و در دههٔ ۱۹۸۰ و از اوايل تا نيمه دهه ۱۹۸۰، جهانگردى تقريباً از ميان رفت. بخش زيادى از توسعه امکانات توريستى جداً آمده ديد يا به‌علت فقدان نگهدارى سر قهقرائى پيمود، زيربناى کشور نيز دچار همين آسيب شد. بيشتر حيوانات کشته شدند. نوسازى اقتصاد و زيربنا از اواخر دههٔ ۱۹۸۰ شروع شد که تا امروز ادامه دارد، از جمله بازسازى جهانگردى که در دست انجام است. در حال حاضر برنامه‌هاى حفظ حيات‌وحش به شدت تعقيب مى‌شوند. جمعيت حيوانات رو به افزايش گذاشته، با اين حال تعداد برخى از گونه‌ها هنوز به سطوح سابق نرسيده است.

تا اوايل دههٔ ۱۹۹۰ هتل‌هائى با استانداردهاى بين‌المللى در کامپالا، اِنتبه و پارک ملى ملکه اليزابت ساخته شده بودند، ولى اين نوع هتل‌ها در جاهاى ديگر کشور وجود نداشت. با وجود اين براى مسافران امور تجارى و جهانگردان ماجراجوتر در شهرها و در بيشتر پارک‌هاى ملى يا نزديک به آنان امکانات محدود بود. طرح‌هائى براى بازسازى دائمى هتل‌ها و احداث هتل‌ها و پانسيون‌هاى جديد در دست است. جاده‌ها در حال ترميم شدن هستند و پارک‌ها بيش از پيش در دسترس جهانگردان قرار مى‌گيرند. فرودگاه بين‌المللى در فرودگاه انتبه نيز در دست نوسازى است. چندين آژانس گردشى و مسافرتى و ساير امکانات توريستى در حال حاضر فعاليت دارند.

در ۱۹۱۱، اوگاندا ۶۸،۰۰۰ جهانگردان بين‌المللى داشت. فقط حدود ۱۰،۰۰۰ نفر از آنان جهانگردان تفريحي، و بقيه مسافرانى بودند که براى مقاصد بازرگانى و مأموريت‌هاى رسمى به آنجا سفر کرده بودند. بيشتر جهانگردان تفريحى از نوع جهانگردان به‌اصطلاح کوله‌پشتى‌دار با بودجهٔ اندک هستند، از جمله جهانگردانى که از طريق زمين و عبور از چند کشور در آفريقا با کاميون‌هاى بزرگ و کوچک به اوگاندا وارد مى‌شدند. جمعيت بزرگ بين‌المللى امور کمک‌رسانى که در اوگاندا به‌سر مى‌بردند بيشترين بازديدکنندگان پارک‌هاى ملى کشور در حال حاضر هستند.

دولت اوگاندا با تشخيص دادن اهميت بالقوهٔ جهانگردان به‌عنوان منبع توسعه اقتصادي، خط‌مشى براى توسعه جهانگردى اتخاذ کرده است. همراه با جهانگردي، دولت برنامه‌هائى در ارتباط با پارک‌هاى ملى اصلى در دست دارد، از جمله ايجاد امکانات توريستى در اين پارک‌ها.

طرح جهانگردى اوگاندا تمام جوانب جهانگردى را به‌عنوان يک سيستم يکپارچه بررسى مى‌کند. دربارهٔ رشد جهانگردي، اين طرح به حق محتاطانه است. طرح مزبور مى‌داند که پيش‌بينى‌هاى بازار بايد نياز به اصلاح و توسعهٔ محصول جهانگردى مرتبط با تسهيلات، خدمات، جاذبه‌ها و زيربنا را مدنظر قرار دهد. اگر توقعات جهانگردان به‌طور مصنوعى به سطح بالائى برده شود و سپس در عمل اين توقعات برآورده نشوند، اين امر مى‌تواند در درازمدت به تصوير کشور صدمه بزند. بنابراين، توسعه بازاريابى بايد در هماهنگى با توانائى‌هاى نائل شدن به اصلاحات لازم در توليد جهانگردى نگهداشته شود.

در تدوين سياست توسعه، اين طرح، اصل اساسى ايجاد مناطق جهانگردى مبتنى بر جاذبه‌هاى موجود در اين مناطق را مشخص مى‌کند. بنابراين اين مناطق به‌طور منطقى پايه‌اى براى تعيين انواع مختلف و مدت گردش‌هاى توريستى فراهم مى‌کنند. مفهوم توسعه مراکز خدماتى توريستى - به‌عنوان جاهائى‌که در آنجا خدمات جهانگردى تثبيت مى‌شوند - به‌نظر مى‌رسد که مفهومى مناسب باشد که در جاهاى ديگر نيز با موفقيت استفاده شده است. در بخش تحليل پروژهٔ اين طرح، تحليل‌هاى بررسى‌هاى اوليه امکانات براى سه مرکز خدماتى انجام شده‌اند. اين تحليل‌ها رهنمودهائى براى توسعهٔ اين مراکز به دولت عرضه مى‌کنند.

اين طرح مى‌گويد که اگر اجتماعات محلى نزديک پارک‌هاى ملى و ناحيه‌هاى حفاظت‌شده در جهانگردى مشارکت کرده و از منافع آن بهره‌مند نشوند، به احتمال زياد در حمايت ضوابط حفاظت و نگهدارى لازم داراى حس همکارى خواهند بود. اين مفهومى مهم است که مى‌تواند در آينده بسط يابد، و پروژه‌هاى آزمايشى در اين زمينه انجام مى‌گيرد.

اجراء يک طرح جهانگردى در کشورى که به تازگى به جهانگردى روى آورده است. دشوار است. طرح جهانگردى اوگاندا دستورالعملى دارد که راهنمائى ويژه براى اجراء طرح است. اين دستورالعمل در يک مطالعه موردى خلاصه شده است.