زمان زردتشت

اگر گاثه را از زرتشت معاصر ويشتاسپ شاه بدانيم زمان نزول آن سخنان را بايد بين سنه ۶۳۰ قبل از ميلاد ـ يعنى سى سال بعد از زمان تولد زرتشت و چند سال قبل از سنه ۵۸۳ ق‌م که زمان شهادت زردشت باشد ـ دانست، چه بر حسب روايات پهلوى زرتشت در سى سالگى مبعوث شده است.^(۱)

(۱) . بعضى زرتشت را از مردم آذربايجان مى‌دانند، بعضى او را از اهل 'ري' شمارند و امروز گروهى از خاورشناسان مى‌خواهند او را از مشرق ايران بشمارند، زيرا در اوستا نام‌هاى بسيار از مشرق و سيستان ديده مى‌شود ـ همچنين قرابت بسيار نزديکى که ميان زبان اوستا و زبان ويدادى برهمنان يعنى سنسکريت موجود است مشرقى بودن او را تأييد مى‌کند، چه به تجربه رسيده است که بين آداب و عادات و زبان هنديان امروز (آن طبقه که به فارسى گفتگو مى‌کنند) و بين آداب و لهجه و لغات خراسان قرابت بسيار نزديکى است و از عراق و زبان عراق و شمال و فارس به‌غايت دور افتاده‌اند. و شايد اين روش روشى ديرين باشد و قرابت اوستائى و سنسکريت هم از اين مقوله باشد ـ خاصه که بين زبان اوستا با زبان فارسى باستانى که ظاهراً زبان رسمى معاصر زرتشت باشد تفاوت زيادتر است تا ميان اوستا و ويدا ـ و از اين رو بلکه بتوان گفت زبان اوستائى زبان مشرق ايران يا يکى از شاخه‌هاى زبان شرقى بوده است.

مگر آنکه زردشت را بر حسب عقيدهٔ 'خسانتوس ' Xantvo و افلاطون بسيار قديم بدانيم و به زردشت قائل شويم يعنى زردشت قديم که به قول شاهنامه زردشت معروف نهم فرزند او بوده است. دوم زردشت معروف و سموم آذرباد مادر سپندان معاصر ساسانيان...