اجزای فرایند ارتباط

براى برقرارى ساده‌ترين نوع ارتباط حضور سه عنصر فرستندهٔ پيام، پيام و گيرندهٔ پيام به‌شکل زير ضرورى است:

ولى هميشه، بخصوص درجريان تدريس مطالب آموزشى نمى‌توان انتظار داشت که محتواى پيام به‌راحتى و به‌طور کامل از فرستنده به گيرنده منتقل شود، بنابراين در چنين مواقعى حضور عنصر چهارمى به‌عنوان کانال و يا وسيلهٔ ارتباطى لازم به‌نظر مى‌رسد و چون معمولاً تنها فرستندهٔ پيام از وسيله استفاده مى‌کند بنابراين بازخورد به‌شکل مستقيم، عنصر پنجم را تشکيل مى‌دهد. در چنين حالتى طرح زير درمورد اجزاى فرايند ارتباط صادق است:

و اما پاره‌اى از متخصصان گنجانيدن عنصرى ديگر را درميان اجزاى فرايند ارتباط تحت عنوان پارازيت يا عامل مخل پيشنهاد مى‌کنند. طرح زير اجزاى فرايند ارتباط را با شش عنصر نشان مى‌دهد:

و سرانجام، نظر به اينکه پيام بصورتى که در ذهن فرستنده پيام مطرح است بدون آنکه به‌صورت رمز درآيد قابل انتقال نيست، بنابراين لازم است که منبع فرستندهٔ پيام ابتدا محتواى پيام خويش را بصورت رمز درآورد که همان کلمات، سمبل‌ها، علامات و نظاير اينها هستند، سپس آن را به‌سوى گيرنده پيام ارسال کند.

در سوى ديگر خط برقرارى ارتباط، منبع گيرنده نيز بايستى رمز دريافت‌شده را ازطريق حواس و سلسله‌ اعصاب به مغز برده و اصطلاحاً آن را خوانده و يا از رمز خارج کند، سپس به درک مفهوم موردنظر بپردازد. بنابراين بعضى از صاحبنظران عقيده دارند که کامل‌ترين طرح فرايند ارتباط بايستى با هشت عنصر به شکل زير مطرح شود: