زعفران در مناطقى از ايران که داراى آب و هواى معتدل نيمهکويري، آب شيرين و زمينهاى رسى و شني، که به آن دو مويه مىگويند، کاشت مىشود. زعفرانکاران عمليات تهيه زمين را که معمولاً از اوايل بهار آغاز مىگردد بهترتيب زير انجام مىدهند:
در بهار پس از قطع بارانهاى بهارى و گاورو شدن زمين، مزرعه را به عمق ۲۵-۳۰ سانتىمتر شخم مىزنند که اين زير و رو کردن زمين براى مبارزه با علفهاى هرز مىباشد. اگر خاک کمى رطوبت داشته باشد کلوخهها نيز از بين مىروند.
پس از انجام اين عمليات، زمين را تا اوايل تابستان بهحال خود رها مىکنند تا مدتى آيش بماند. در زمان کاشت زعفران حدود ۲۵-۳۰ تن در هکتار کود گاوى کاملاً خشک و پوسيده و عارى از بذر علفهاى هرز را با شخم عميق با خاک مخلوط کرده، سپس زمين را کاملاً هموار و مسطح مىکنند.
پس از عمليات رديفکشى با توجه بهشيب زمين، کرتهائى ايجاد مىکنند و زمين مرزبندى مىشود. بزرگى و کوچکى کرت بستگى بهفاصله منابع آبى از کرتها دارد و هر چه منبع آب نزديکتر باشد، کرت را بزرگتر و هر چه منبع دورتر باشد، کرت کوچکتر تهيه مىکنند.
روش تکثيرزعفران
تکثير زعفران از طريق بنه که به اشتباه پياز گفته مىشود، صورت مىگيرد. بنههائى که براى کاشت انتخاب مىشوند از فندق بزرگتر و از گردو کوچکتر و وزن آنها ۸ گرم بهبالا و داراى جوانه انتهائى سالم و بدون پوسيدگى است، هر چه بنه درشتتر باشد محصول بهدست آمده مرغوبتر و عملکرد سالهاى ابتدائى کشت بيشتر خواهد بود. بههمين دليل معمولاً بنهها را از مزارع ۳ تا ۴ ساله انتخاب مىکنند. بنه زعفران در سالهاى بعد، بنههاى ديگرى بهوجود مىآورد بهطورى که در سالهاى هفتم تا دهم بهصورت گروهى از بنههاى ريز و درشت متراکم در مىايند. در هر صورت هنگاميکه برگها کاملاً خشک شدند (از اواسط خرداد ماه) بنهها را از خاک در مىآورند که معمولاً به دو روش انجام مىگيرد:
روش اول بهنام خشکهکن است، بهاين صورت که بنهها را بهوسيله بيلچه يا خيش از زمين خارج در مىآورند. روش ديگر را پياز ترکن گويند که زمين را آبيارى و پس از گاورو شدن، بنهها را از زمين خارج مىکنند که در اين روش بنهها کمى مرطوب خواهند بود. از اين روش زمانى استفاده مىگردد که کاشت سريع و بلافاصله مورد نظر باشد زيرا انبار کردن پياز مرطوب نياز به مراقبتهاى ويژه دارد.
نگهدارى پيازهاى خشکهکن معمولاً بهاينصورت انجام مىشود که بنههاى درشت و سالم را جدا نموده و در انبارهاى خشک و داراى تهويه مناسب تا ارتفاع ۲۰ تا ۳۰ سانتىمتر انباشته و تا اواخر تابستان (مرداد و شهريور)، که زمان کاشت است، نگهدارى مىکنند. براى جلوگيرى از هر گونه آلودگى قارچي، پيازها را با سموم قارچکش مانند بنليت و سولفات مس ضدعفونى مىکنند و بههنگام کاشت، غلاف قهوهاى رنگ روى آن را جدا مىکنند بهطورى که آخرين لايه روى پياز بماند.
روشهاى کاشت زعفران
با توجه به اينکه گلهاى زعفران به سرما حساس هستند و ممکن است صدمه ببينند و براى آن که باز شدن گلها همزمان با سرما نباشد، زودتر اقدام بهکاشت پياز مىکنند. کاشت زعفران به دو صورت انجام مىگيرد:
- کاشت دستى با بيل:دررديفهائى با فاصله ۱۰ تا ۲۰ سانتىمتر، چالههائى به عمق ۱۰ تا ۱۵ سانتىمتر بهفاصله ۱۰ تا ۲۰ سانتىمتر روى رديف کنده و ۲ تا ۵ پياز سالم داخل آن طورى قرار مىدهند که جوانه انتهائى آن بهطرف بالا باشد و روى آن به ارتفاع ۵ تا ۱۰ سانتىمتر خاک ريخته و آن را با ماله مىپوشانند.
- کاشت با گاوآهن:در اين رويش پس از تهيه و تسطيح زمين، شيارهائى موازى و بهفاصله حدود ۲۰-۲۵ سانتىمتر و عمق ۱۰ تا ۱۵ سانتىمتر با گاوآهن ايجاد کرده سپس بنهها را به فاصله ۵-۱۰ سانتىمتر مىکارند.مقدار بنه مصرفي، بستگى به وزن پيازها دارد.
زمان کاشت زعفران
بهترين زمان کاشت بنه زعفران معمولاً از تيرماه تا اواسط مهرماه مىباشد و آن زمانى است که بنه کهنه تمام مواد خود را به بنه جديد داده و ديگر آثارى جز تيغه نازکى باقى نمانده است و تمام علف زعفران زرد و خشک شده است تا نيمه مهرماه که جوانههاى بنه بهحدى رشد کرده که هنگام حمل و نقل نشکنند، اين زمان مناسبترين زمان کاشت بنه مىباشد.