ارتباط جمعی در مدل مالتزکه

مالتزکه (G.Maltzke) انديشمند آلمانى ارتباط جمعى، مدلى را طراحى کرد که در سال ۱۹۸۶ به زبان انگليسى در لندن ترجمه و منتشر شد. (McQuail,1968,pp36-41)

مالتزکه در اين مدل به مباحثى چون فشار يا مانع از سوى پيام، فشار يا مانع از سوى وسيلهٔ ارتباط جمعي، ساختمان شخصيتى و ويژگى‌‌هاى گيرنده، خود تصويرى ارتباط‌گر، ساخت شخصيتى ارتباط‌گر، ارتباط‌گر در شرايط کار گروهي، ارتباط‌گر در سازمان خويش، محيط اجتماعى ارتباط‌گر، تصوير ذهنى گيرنده و ارتباط‌گر از يکديگر و بازخورد خودبه‌خودى از گيرنده مى‌پردازد.

مک‌کوايل در مورد مدل مالتز که مى‌نويسد: 'در اکثر مطالعات مربوط به ارتباطات و مدل‌هاى عرضه شده، پژوهشگران بيشتر به تشريح يک يا دو عامل از عوامل مربوط به ارتباط پرداخته‌اند. مثلاً تأثيرها و يا رفتارهاى اصلى را در مورد مطالعه قرار داده‌اند. اين چنين مطالعاتي، ممکن است منتج به نتايج نادرستى شود و يا سبب شود که در بهترين تحقيق در زمينهٔ مسائل ارتباط جمعى فقط يک يا دو عامل مدنظر قرار گيرد.'

مالتزکه يک چشم‌انداز (perspectiv) کاملاً متفاوتى را در مدل خود پيشنهاد کرده است. مدل او نشان مى‌دهد که ارتباط جمعى يک فراگرد روانشناسى بسيار پيچيده است و تشريح آن نياز به توجه به چند عامل دارد، نه يک عامل. به همين ترتيب نيز مطالعهٔ مدل او نسبتاً پيچيده و دشوار است.

مالتزکه مدل خود را براساس همان عناصر سنتى ارتباط يعنى پيام، واسطه (وسيله) و گيرنده، ساخته است. اما در مدل او بين وسيله و گيرنده دو عنصر يا دو جزٔ ديگر نيز جلب توجه مى‌کند. مثلاً يک فشار (pressure) يا قيد (constraint) از سوى وسيله و تصاويرى ذهنى گيرنده (receiver's image of the medium) از وسيله، از اجزاء تازه‌اى است که مالتزکه به آن توجه کرده است.

در شق اول، با اين حقيقت آشنا مى‌‌شويم که وسايل ارتباط جمعى انواع گوناگونى از تطبيق را در بخش گيرنده تقاضا مى‌کنند. هر وسيله امکانات و محدوديت‌هاى خاص خود را دارد. بنابراين علاوه بر تأثيرى که روش و محتواء يک وسيلهٔ ارتباط جمعى مى‌گذارد، خصوصيات (characteristic) آن وسيله نيز داراى تأثير ويژهٔ خود است. پس خصوصيات هر وسيله بايد به انواع تأثيرگذارى روى روشى که يک گيرنده تجربه مى‌کند و تأثيرى که روش و محتواء بر او مى‌گذارد مورد ملاحظه قرار گيرد. اين مسئله همان است که وقتى که يک نمايشنامهٔ خاص را از تلويزيون مشاهده مى‌کنيم (آن را تجربه مى‌کنيم) دقيقاً به همان وضعى که از راديو مى‌شنويم نخواهد بود و اين همان مطلبى است که مارشال مک‌لوهان اغلب به زبان مى‌آورد که: 'وسيله پيام است' . (medium is the message) اين گفتهٔ مک‌لوهان مى‌تواند به خوبى تصويرى از اين نکته را آشکار کند که در پاره‌اى از اوقات تا چه اندازه‌ نقش وسيله مرتبط با دريافت‌کننده به حساب مى‌آيد.

در اين زمينه مالتزکه مشخصات و ويژگى‌هاى وسيله را به شرح زير مورد توجه قرار مى‌دهد:

- نوع ادراکى که از سوى گيرنده (تماشاگر، خواننده و غيره) مورد انتظار است.

- دامنه‌اى که دريافت‌کننده از نظر زمان و مکان وسيله، به آن محدود مى‌شود.

- زمينه‌هاى اجتماعى دريافت‌کنندگان محتواء پيام‌هاى وسايل ارتباط جمعي.

- اختلاف و فاصله بين زمان رويداد و زمان مصرف پيام مربوط به رويداد (درجهٔ همزماني،(degree of simultaneitry)

- تصوير ذهنى گيرنده از وسيله.

اين تصوير ذهنى که از سوى گيرنده دنبال مى‌شود سبب ايجاد توقعات و انتظاراتى خاص از محتواء آن وسيله مى‌شود و چنين تصور مى‌شود که اين امر از ديدگاه انتخاب محتواء برروى گيرنده تأثير بگذارد.

به اين ترتيب جيثيت (prestige) و قابليت اطمينان يک وسيله، دو عنصر مهم در ساخت آن تصوير ذهنى به شمار مى‌آيند. دو متغير انتخاب (choice)، و تجربه (experience) ممکن است به‌عنوان متغيرهاى وابسته يا پى‌آمدها در فراگرد ارتباط به‌نظر آيند.

سواى متغيرهائى که تا به حال ذکر شد مانند فشارهاى وسيله (medium pressure) و يا قيدهاى وسيله (medium constraint) و تصوير ذهنى گيرنده از وسيله، بعضى عوامل يا متغيرهاى ديگر ممکن است به‌عنوان يک عامل مسبب يا عامل مستقل، در اين بخش از فراگرد ارتباط در مدل ديده شود. اين عوامل ديگر سبب مى‌‌شوند که در گيرنده يک حالت و مشرب خاص به‌وجود آيد. عوامل مذکور عبارتند از : خود تصويرى دريافت‌کننده (receiver's self-image)، درک انفرادى گيرنده از خودش (the individul's preception of himself) نقش او، نگرش‌هاى او (attitudes) و ارزش‌هايش. به‌عنوان مثال تحقيقات روانشناسى اجتماعى نشان داده است که ما تمايل داريم اطلاعاتى را که متناقض با ارزش‌هائى است که ما به خودمان نسبت مى‌دهيم يا براى خودمان مى‌دانيم نپذيريم.