مشهد: مجموعه حَرَم حضرت رضا (ع)

مجموعه بناهاى حضرت رضا (ع) در مشهد مقدس، يکى از مهم‌ترين مجموعه بناهاى مذهبى است. اين مجموعهٔ باشکوه، تقريباً ۲۵ بناى مهم را شامل مى‌شود که هر يک ارزش والايى از نظر معمارى و هنرى دارند. احداث اين بنا از قرون اوليهٔ اسلامى شروع شده و کار تکميل آن همچنان ادامه دارد. مهم‌ترين بخش، مقبرت حضرت رضا (ع) است؛ بقيه اين مجموعه در طول زمان شکل گرفته است.

مقبرهٔ حضرت رضا (ع) مربع شکل و اندازهٔ ضلع آن ده متر است. اين مرقد با گنبد درپوش بسيار زيبا که روکشى از طلا دارد، مظهر و سمبل مجموعه بناهاى حرم است. طبق کتيبه‌اى که روى صندوق قديمى مقبره وجود دارد، صندوق در سال ۱۰۲۲ هجرى در زمان شاه‌عباس ساخته شده و کتيبهٔ آن اثر هنرمند معروف، عليرضا عباسى است. کتيبه‌هاى متعددى روى بدنهٔ گنبد قرار دارد، که مربوط به دورهٔ شاه‌عباس و شاه‌سليمان صفوى است که به‌خط عليرضا عباسى و محمدرضا امامى است و در فاصلهٔ سال‌‌هاى ۱۰۱۰ تا ۱۰۸۶ هجرى به خط ثلث و با رنگ سفيد بر زمينهٔ آبى نوشته شده است.

از ديگر بخش‌هاى مجموعه حضرت رضا (ع)، حياط مرکزى آن است که به صحن عتيق معروف است و شکل مستطيل و چهار ايوانى دارد. اين ايوان‌ەا در زمان وزرات امير عليشير نوايي، در سال ۸۷۲ هجرى و در زمان سلسلهٔ صفوى بنا شده است. گلدسته‌هاى طلا در زمان شاه‌طهماسب و نادرشان افشار به مجموعه اضافه شده است. رواق‌هاى معروف به دارالضيافه و دارالحفاظ در زمان تيمورى و صفوى به اين مجموعه افزوده گشته است. همچنين مساجد گوهرشاد، دودر، پريزاد و ميرزا جعفر جزء اين مجموعه‌اند.

مجموعه حرم حضرت رضا (ع) در طول يک هزار سال، توسط هنرمندان معروف، اميران و شاهان تکميل شده است.

اين مجموعه همچنين شامل بناهاى صحن جديد، دارالسلام، دارالسرور، سقاخانه، موزه، کتابخانه، توحيدخانه، حمام، گنبد حاتم‌‌خاني، گنبد الله ورديخان، آرامگاه شيخ بهايي، صحن جمهورى اسلامى و ديگر بناهاى وابسته است و در زمرهٔ شاهکارهاى هنرى جهان شمرده مى‌شود. بسيارى از شاهکارهاى هنرى دورهٔ اسلامي، در موزهٔ آستان قدس نگهدارى مى‌شود.