|
هر چه بکارى تو همان بدروى |
|
|
صورت ديگرى است از 'هر چه بکارى درو مى‌کني' |
|
هر چه بکارى درو مى‌کنى |
|
|
رک: از مکافات عمل غافل مشو... |
|
هر چه بگندد نمکش مى‌زنند |
واى به وقتى‌که بگندد نمک٭ (جامى) |
|
|
نظير: |
|
|
چو کفر از کعبه برخيزد، کجا ماند مسلمانى |
|
|
ـ همهٔ پليدى‌ها را با آب شويند و پليدى آب از هيچ چيز شسته نشود |
| |
|
|
٭ ناصر خسرو نيز گفته است: |
|
|
|
گوشت چون گَنده شود او را نمک درمان بوَد |
چون نمک گنده شود او را به چه درمان کنند |
|
هر چه به خاک دهى از خاک بازيابى (از قابوس‌نامه) |
|
|
نظير: |
|
|
خاک در امانت خيانت نمى‌کند |
| |
|
ـ جستن گوگرد احمر عمر ضايع کردن است |
زور بر خاک آور که يک سر کيمياست (ابن يمين) |
|
هر چه به خود نمى‌پسندى به ديگران نيز مپسند
|
|
|
رک: آنچه به خود نمى‌پسندى...
|
|
هر چه به دل مهمان مى‌گذرد اگر به دل صاحبخانه بگذرد هر شب پلو خواهد بود |
|
هر چه به يلّلى مى‌آيد به تلّلى مى‌رود (عا). |
|
|
رک: بادآورده را باد مى‌بَرَد |
|
هر چه پول بدهى آش مى‌خورى |
|
|
نظير: |
|
|
به‌قدر دوغت مى‌زنم پنبه |
|
|
ـ به‌قدر ناهارت گَوَن کنده‌ام |
|
هر چه پيش آيد خوش آيد! |
|
|
نظير: الخير فى ماوقع |
|
هر چه جفت زديم طاق آمد! |
|
|
هر تدبيرى به‌کار برديم کار راست نيامد |
|
هر چه خدا خواست همان مى‌شود |
|
|
رک: هر چه دلم خواست نه آن مى‌شود... |
|
هر چه خر نخورد خَلَج خورد |
|
|
رک: آنچه خر نخورد خلج خورد |
|
هر چه خوار آيد روزى به‌کار آيد |
|
|
رک: هر چيز که زار آيد يک روز به‌کار آيد |
|
هر چه دارم به بَر دارم، توى بقچه دست خر دارم! (عا). |
|
|
نظير: واگردان لباسم آفتاب است |
|
هر چه دارى به خِدِر دِه که خِدِر مرد خداست! |
|
هر چه دارى تو به آن داده بساز (جامى) |
|
|
رک: ببايد ساخت با نان و آب و دانهٔ خويش |
|
هر چه در آشَتْ بريزى همان به قاشقت مى‌آيد |
|
هر چه در بغداد است مال خليفه است! |
|
|
رک: مال خودم مال خودم، مال مردم هم مال خودم! |
|
هر چه در بند آنى بندهٔ آنى (از کيمياى سعادت) |
|
|
نظير: هر چه دلبند تُست خداوند تُست (عين‌القضاة همدانى) |
|
هر چه در چشمت خوار آيد نگهدار که روزى به‌کار آيد |
|
|
رک: هر چيز که خوار آيد يک روز به‌کار آيد |
|
هر چه در دل بوَد آخر به زبان مى‌آيد |
|
|
نظير: هر چه در دل هست ما بر زبان مى‌آوريم (وحيد) |
|
هر چه در دل فرود آيد در دل نکو نمايد (سعدى) |
|
|
نظير: از محبت نار نورى مى‌شود ـ از محبت خارها گل مى‌شود |
|
هر چه در ديگ است به چمچه مى‌آيد |
|
|
رک: آنچه در ديگ است به چمچه مى‌آيد |
|
هر چه در راه خدا مى‌دهى آن مى‌مانَد٭ |
|
|
|
٭ نه زر و سيم و نه باغ و نه دکان مى‌ماند |
............................... (صائب) |
|
هر چه در عالَم است در آدم است |
|
هر چه در قرآن قاف است در آن شکاف است! |
|
|
جامه‌اى پاره‌پاره و لَخت لَخت است |
|
|
نظير: |
|
|
يک جامک و صد هزار سوراخ! |
|
|
ـ اگر سراپايش را ارزن بريزيد يک دانه‌اش به زمين نمى‌آيد |
|
هر چه دلبند تُست خداوند تُست (عين‌القضاة همدانى) |
|
|
نظير: هر چه در بندِ آنى بندهٔ آنى (از کيمياى سعادت) |
| |
هر چه دلم خواست نه آن مى‌شود |
آنچه خدا خواست همان مى‌شد |
|
|
نظير: |
|
|
هر چه مى‌خواهد خدا آن مى‌شود (مولوى) |
|
|
ـ پدر خواست خدا نخواست (تاريخ بيهقى) |
| |
|
ـ روَد کشتى آنجا که خواهد خدا |
و گر جامه بر تن درد ناخدا (سدى) |
|
|
ـ کردگار آن کند که خود خواهد |
| |
|
نيزرک: تدبير انسانى دگر و تقدير آسمانى دگر است |
|
هر چه ديده بيند دل کند ياد٭ |
|
|
رک: چشم مى‌بيند دل مى‌خواهد |
|
|
|
٭ ز دست ديده و دل هر دو فرياد |
که............................... |
|
|
|
بسازُم خنجرى نيشش ز فولاد |
زنم بر ديده تا دل گردد آزاد (باباطاهر) |
|
هر چه ديدى همان جا چالش کن |
|
|
رک: ديده را ناديده مگير |
|
هر چه ديَه گويد از درد گيّه گويد |
|
|
گويا در لهجهٔ لران 'ديه' به معنى دايه و 'گيه' به معنى شکم باشد (دهخدا، امثال و حکم، ج ۴،) |
|
|
نظير: |
|
|
هر که به فکر خويش است، کوسه به فکر ريش است |
|
|
ـ کچل چه گفت؟ گفت واى سرم! |
|
هر چه را باد آورد بادش بَرَد |
|
|
رک: بادآورده را باد مى‌بَرَد |
|
هر چه رفت از کف به‌دست آوردن آن مشکل است (صائب) |
|
هر چه سنگ آيد به پاى لنگ آيد (از جامع‌التمثيل) |
|
|
رک: هر جا سنگ است براى پاى آدم لنگ است |
|
هر چه شب کوتاه‌تر مى‌خوابيم صبح درازتر بلند مى‌شويم! (عا). |
|
|
با تمام کوششى که در کناره‌گيرى از مردم و عدم دخالت در امور مى‌کنيم باز مردم ما را رها نمى‌کنند و پشت سرِ ما حرف مى‌زنند و نسبت‌هاى سوء به ما مى‌دهند |
|
هر چه شتر بيشتر از خار بدش مى‌آيد از گوشهٔ لبش سبز مى‌شود |
|
|
نظير: هر چه مار بيشتر از پونه بدش مى‌آيد بيشتر درِ لانه‌اش سبز مى‌شود |
|
هر چه شمار است جمله زير هزار است (ناصرخسرو) |
|
|
رک: چونکه صد آمد نود هم پيش ماست |
|
هر چه صرفه کنى گربه بَرَد |
|
|
نظير: خُرد نگرش٭ بزرگ زيان باشد (از مرزبان‌نامه) |
| |
|
|
٭ خُرد نگرش: آنکه در صرف مال خرده بين و کوته‌نظر باشد |
|
هر چه عاقل کند نه بد باشد |
|
هر چه عوض دارد گله ندارد |
|
|
رک: زدى ضربتى ضربتى نوش کن |
|
هر چه کارى بدروى و هر چه گوئى بشنوى٭ |
|
|
رک: از مکافات عمل غافل مشو... |
|
|
|
٭ ........................... |
اين سخن حق است و حق زى مرد حق‌گستر برند (سنائى) |
|
هر چه کارى در بهاران، تير ماهان بدروى (خواجه عبدالله انصارى) |
|
|
رک: از مکافات عمل غافل مشو |
|
هر چه کارى همان بدروى (از قرةالعيون) |
|
|
رک: از مکافات عمل غافل مشو... |
|
هر چه کند همّت مردان کند٭ |
|
|
رک: هر مرادى را به همّت مى‌توان تسخير کرد |
|
|
|
٭ کار نه اين گنبد گردون کند |
..............................(خواجو) |
|
هر چه کنى به خود کنى گر همه نيک و بد کنى٭ (اوحدى) |
|
|
رک: از مکافات عمل غافل مشو |
|
|
|
٭ ............................... |
کس نکند به‌جاى تو آنچه به‌جاى خود کنى (اوحدى) |
|
هر چه که پيدا کند خرج اتينا٭ کند |
|
|
|
٭ خرج اتينا (يا: عطينا): خرج بيهوده و غيرعاقلانه (فرهنگ لغات عاميانه سيد محمد على جمال‌زاده)، خرج قِرْ و فِرْ |
|
هر چه گوئى از جعبهٔ خويش گوى (قابوس‌نامه) |
|
هر چه گوئى و هر چه فرمائى |
سر نپيچم از آن که مولائى |
|
|
نظير: |
|
|
بنده چه دعوى کند، حکم خداوند راست (سعدى) |
|
|
ـ به هر چه حکم کنى نافذ است فرمانت (سعدى) |
|
|
ـ حکم آنچه تو فرمائى من بندهٔ فرمانم (سعدى) |
|
|
ـ گردن ما از مو باريک‌تر، شمشير شما از الماس برّنده‌تر (عا). |
|
هر چه گيرت آمد بخور جز غم دنيا، هر چه گيرت آمد بکن جز مردم‌آزارى |
|
هر چه گيوهٔ تنگ است براى پاى آدم لنگ است |
|
|
رک: هر جا سنگ است براى پاى آدم لنگ است |
|
هر چه لُر مى‌گويد از دل پُر مى‌گويد |
|
|
رک: هر چه ديّه گويد از درد گيه گويد |
|
هر چه مار بيشتر از پونه بدش مى‌آيد بيشتر درِ لانه‌اش سبز مى‌شود |
|
|
نظير: هر چه شتر بيشتر از خار بدش مى‌آيد از گوشهٔ لبش سبز مى‌شود |
|
هر چه مرغ فربه‌تر تخمدانش تنگ‌تر |
|
|
رک: مرغ هر چه فربه‌تر تخمدانش تنگ‌تر |
|
هر چه مرغ لاغر است جايش خانهٔ ملاّ باقر است (عا). |
|
|
رک: هر جا مرغ لاغر است... |
|
هر چه مستت کند شراب تو اوست (اوحدى) |
|
هر چه مى‌خواهد خدا آن مى‌شود٭ |
|
|
رک: هر چه دلم خواست نه آن شد... |
|
|
|
٭ ............................... |
ديده و دل‌ها عبث خون مى‌شود (مولوى) |
