مخزن و منبع بیماری‌ها

نقطه‌ٔ آغاز بروز بيمارى واگير وجود يک مخزن (Reservoir) يا منبع (Souree) عفونت است. منبع عفونت عبارتست از: انسان، جانور، لوازم يا ماده‌‌اى که عامل بيمارى‌زا از آن مى‌گذرد و يا به ميزبان راه مى‌يابد مخزن عفونت عبارتست از: انسان، جانور بندپا، گياه، خاک يا ماده (يا ترکيبى از اين‌ها) که عامل بيمارى‌زاى عفونى در آن زندگى مى‌کند و تکثير مى‌يابد و در درجهٔ اول بقاى عامل بيمارى‌زا به آن بستگى دارد و جايى است که در آن به نحوى تکثير مى‌يابد که بتواند به ميزبان حساس منتقل شود بطور خلاصه مخزن عفونت محل طبيعى متابوليسم و تکثير عامل بيمارى‌زا است.

اصطلاح‌هاى مخزن و منبع همواره مترادف هم نيستند مثلاً در آلودگى به کرم قلابدار مخزن عفون انسان است ولى منبع عفونت خاک آلوده به لارو آلوده کنندهٔ کرم است.

در کزاز، مخزن و منبع هر دو يکى هستند (خاک)، و در حصبه مخزن عفونت يک بيمار يا حامل عامل بيمارى‌زا، است ولى منبع عفونت مى‌تواند مدفوع يا ادرار بيماران و يا غذا، آب يا شير آلوده باشد. با اين ترتيب اصطلاح منبع به منبع آلودگى بلافصل عفونت اطلاق مى‌شود که مى‌تواند بخشى از مخزن عفونت باشد يا نباشد.

اصطلاح مخزن همگون (Homologus) هنگامى بکار مى‌رود که از يکى ديگر از افراد همان نوع مبتلا شده باشد؛ مانند فلج اطفال و انسان، و مخزن ناهمگون Heterologus هنگامى بکار مى‌ِود که آلودگى از منبع عفونت غيرانسان حاصل شده باشد مانند پرندگان و جانوران آلوده به سالمونلا.