هر (۴)

	هر چه مى‌خواهى بکن اما مبُرّ نانِ کسى٭
		نظير: قطع حلقوم سهل‌تر از قطع مرسوم است
		نيزرک: تيغ بُرّان گر به دستت داد دست روزگار...
			٭ تيغ برّان گر به دستت داد دست روزگار	............................... (اوحدى)
	هر چه مى‌گويم نر است، او مى‌گويد بدوش (عا).
		رک: من مى‌گويم نر است...
	هر چه نپايد دلبستگى را نشايد (سعدى)
		نظير: يار ناپايدار دوست مدار
	هر چه ندانى از پرسيدنش ننگ مدار
		نظير: بپرس آنچه ندانى که ذِلّ پرسيدن	دليل راه تو باشد به عزّ دانائى (سعدى)
	هر چه نصيب است نه کم مى‌دهند	ور نستانى به ستم مى‌دهند
		رک: گر زمين را به آسمان دوزى...
	هر چه نيرزد به شنيدن مگو٭
			٭ ............................	چون شنونده است خدا مو به مو (اميرخسرو دهلوى)
	هر چه هست از پر قنداق است
		اعمال و حرکات و رفتار هر کس نتيجهٔ تربيت خانوادگى او در دوران کودکى است
	هر چه هست از قامت ناساز بى‌اندام ماست!٭ (حافظ)
		رک: گيرم که خدا جامه دهد کو اندام؟
			٭ ..............................	ورنه تشريف تو بر بالاى کس کوتاه نيست (حافظ)
	هر چى پر قنداق آدم گذاشتند پرِ کفنش هم مى‌گذارند
		اخلاق و رفتار و عاداتى که کودک در نخستين سال‌هاى عمر خود در کانون خانوادگى کسب مى‌کند تا لب گور همراه وى خواهد بود
	هر چيز که خوش‌تر است آن خواهم کرد (خيّام)
		رک: به اشتهاى مردم نان نمى‌توان خورد
	هر چيز که در کانِ نمک رفت نمک شد
	هر چيز که ديده ديد دل مى‌خواهد٭
		رک: چشم مى‌بيند دل مى‌خواهد
			٭ جانم لب آن تُرکِ چِگِل مى‌خواهد	خود را و مرا نيز خجل مى‌خواهد
			چشمش چو بديد ديده دل جست ز من	............................... (کاتبى)
	هر چيز که زار آيد يک روز به‌کار آيد
		نظير:
		هر چه خوار آيد روزى به‌کار آيد
		ـ هر چه در چشمت خوار آيد نگهدار که روزى به‌کار آيد
		ـ ميفکن کَوَل گر چه خوار آيدت	که هنگام سرما به‌کار آيدت(نظامى)
		ـ اگر چه بوَد در جهان رأس مار	نگهدار کايد زمانى به‌کار (از جامع‌التمثيل)
	هر چيز که هست آنچنان مى‌بايد ٭
		رک: هر چيزى به‌جاى خويش نيکوست
			٭ ............................	آن چيز که آنچنان نمى‌بايد نيست (خواجه نصيرالدين طوسى)
	هر چيزى به‌جاى خويش نيکوست٭
		نظير:
		هر چيز که هست آن چنان مى‌بايد	آن چيز که آن چنان نمى‌بايد نيست (خواجه نصيرالدين طوسى)
		ـ در جهان آنچه رفت و آنچ آيد	و آنچه هست آن چنان همى بايد (سنائى)
		ـ آن زمان کايزد آفريد آفاق	هيچ بد نافريد بر اطلاق (سنائى)
			٭ جهان چون خط و خال و چشم و ابروست	........................... (شبسترى)
	هر چيزى تخمى دارد و تخم عداوت شوخى است
		نظير:
		ظرافت آتش‌افروز جدائى است (صائب)
		ـ باد باران آورد، بازيچه جنگ
		ـ با بزرگ و کوچک مزاح نبايد کرد که بزرگ کينه‌ور گردد و کوچک دلبر شود
		نيزرک: شوخى شوخى آخرش جدّى مى‌شود
	هر چيزى را مقامى و کارى را هنگامى است
	هر حياتى را مماتى در پى است، هر وصالى را فراقى در عقب (سعدى)
	هر خاتونى آشى پزد
		رک: 'هر کسى را ميل با چيزى و خاطر با کسى است' و 'هر دهى رسم و عادتى دارد'
	هر خرى را به يک چوب نمى‌رانند
		رک: همهٔ خران را به يک چوب نبايد راند
	هر خرى را نتوان گفت که صاحب نظَر است٭
			٭ خر عيسى است که از هر هنرى باخبر است	............................ (ايرج‌ميرزا)
	هر خران را ز پى البته بهارى باشد (محمود ميرزا قاجار)
		رک: از پى هر گريه آخر خنده‌اى است
	هر خوردنى پس‌دادنى هم دارد
		رک: ضيافت پاى پس هم دارد
	هر درختى که در آخر بَر نيارد، باغبانِ خردمندش از اول نکارد
	هر درخشنده‌اى طلا نبوَد
		رک: هر درخشنده‌اى زر نيست
	هر درخشنده‌اى زر نيست
		نظير:
		هر درخشنده‌اى طلا نبوَد
		ـ نه هر چيز رخشنده‌اى زر بوَد
		ـ نه هر آن چيز که او زرد بوَد باشد زر
		ـ نه هر سرخى بوَد مرجان نه هر سبزى بود مينا (قطران)
		ـ اى بسا چيز که مانند به چيز دگر است (اخگر)
	هر دردى را درمانى است
		رک: خدا درد داده درمان هم داده
	هر دردى را درمان و هر محنتى را پايانى است (سندبادنامه)
		رک: هر دردى را درمانى است
	هر دردى را درمانى و هر رنجى را پايانى است (بختيارنامه)
		صورت ديگرى است از مثل پيشين
	هر درى رو پاشنهٔ خودش مى‌چرخد
	هر دم آيد غمى از نو به مبارکبادم٭ (حافظ)
		نظير: مرگِ نُوَت مبارک باد
			٭ تا شدم حلقه به گوش درِ ميخانهٔ عشق	............................. (حافظ)
	هر دم از اين باغ برى مى‌رسد	تازه‌تر از تازه‌ترى مى‌رسد (نظامى)
	هر دَم دَمِ آخر شِمُر و واقفِ دَم باش
	هر دندانى اين لقمه را نتوان خائيد
		نظير: هر کس اين کمان را نتواند کشيد
	هر دودى از کباب نيست
		صورت کوتاه‌ترى است از مَثَل بعد
	هر دودى از کباب نيست، ممکن است خر داغ کنند!
		نظير: به هواى دود کباب رفت ديد، خر داغ مى‌کنند!
	هر دو عالم دشمن ما باد و ما را دوست بس٭
		رک: دشمن چه کند چو مهربان باشد دوست
			٭ در ضمير ما نمى‌گنجد به غير دوست کس	........................... (اوحدى)
	هر دو لنگه يک خروار است
		رک: دو لنگه يک خروار است
	هر دهى رسم و عادتى دارد٭ (اوحدى)
		نظير: هر محلّه‌اى يک جور آش مى‌پزد
		نيزرک: هر کسى بندد به آئين دگر دستار را
			٭ هر زمينى سعادتى دارد	.............................. (اوحدى)
	هر ديدنى براى نديده بوَد ضرور
	هر راستى را نبايد گفت
		نظير:
		کو در زمانه آنکه نرنجد ز حرف راست (پروين اعتصامى)
		ـ ز حرف حق شود رنجه هر که آن شنود
	هر راهى را به راهدارى سپرده‌اند
	هر راهى را پايانى است و هر دردى را درمان
		صورت ديگرى است از دو مَثَل 'هر دردى را درمانى و هر محنتى را پايانى است' و 'هر دردى را درمانى و هر رنجى را پايانى است'
	هر رفتى يک آمدى دارد
		رک: ضيافت پاى پس هم دارد
	هر روز عيد نيست که حلوا خورد کسى
		نظير:
		هر روز گاو نمى‌ميرد که کوفته ارزان شود
		ـ هميشه خَرْ خُرما نمى‌افکند
		ـ سال‌ها گذرد شنبه به نوروز افتد
		ـ طمع مدار که هر شب هلال عيد برآيد (کاتبى)
	هر روز گاو نمى‌ميرد٭ که کوفته ارزان شود (از مجموعهٔ امثال طبع هند)
		رک: هر روز عيد نيست که حلوا خورد کسى
			٭ يا: هر روز خر نمى‌ميرد...