|
عِنَب و اوزوم و انگور هر سه یکی است |
|
|
مأخوذ از حکایت زیر که مولوی در مثنوی معنوی نقل کرده است: |
|
|
چارکس را داد مردی یک دِرَم |
آن یکی گفت: این به انگوری دهم |
|
|
آن یکی دیگر عرب بُد گفت: لا، |
من عنب خواهم نه انگور ای دغا |
|
|
آن یکی تُرکی بُد و گفت: ای گُزوم٭ |
من نمیخواهم عنب، خواهم اُزوم٭ ٭ |
|
|
آن یکی رومی بگفت: این قیل را |
ترک کن، خواهم من استافیل٭٭٭ را |
|
|
در تنازع مشت بر هم میزدند |
که زِ سِرّ نامها غافل بُدند (مثنوی معنوی، دفتر دوم) |
|
|
|
٭ گُزوم (لغت ترکی): چشم من؛ ای گُزوم: ای نور چشم من |
|
|
|
٭٭ اُزوم، یا: اوزوم (لغت ترکی): انگور |
|
|
|
٭٭٭ استافیل (لغت رومی): انگور |
|
عنقا را به دام نتوان گرفت |
|
|
رک: برو این دام بر مرغ دگر نِهْ! |
|
عنقا شکار کس نشود دام باز چین٭ |
|
|
رک: برو این دام بر مرغ دگر نِهْ |
|
|
|
٭ ........................ |
کاین جا همیشه باد بهدست است دام را (حافظ) |
|
عنکبوتی کی تواند کرد سیمرغی شکار (سنائی) |
|
|
رک: کبوتر کجا صید شاهین کند |
|
عود ناید ز دود چوب اراک٭ |
|
|
رک: از مردم بد اصل نخیزد هنر نیک |
|
|
|
٭ ..................... |
پاک ناید ز مردم ناپاک (انوری) |
|
عوض داماد به حجله نمیشود رفت! |
|
|
رک: با مردی دیگران نمیتوان داماد شد |
|
عوض کلاه سر میآورد! |
|
|
نظیر: |
|
|
گفتند برو کلاه بیاور سر آورد |
|
|
ـ گفتم بزن اما نه به این محکمی! |
|
عوض ماست مهتاب میلیسد! (از جامعالتمثیل) |
|
|
نظیر: |
|
|
نانش را به پشت شیشه میمالد |
|
|
ـ باد میخورد و کف پس میدهد |
|
|
ـ ناخن ندارد پشتش را بخاراند |
|
|
ـ از مال پس است از جان عاصی. |
|
عهد نابستن از آن بِهْ که ببندی و نپائی٭ |
|
|
|
٭ من ندانستم از اوّل که تو بیمهر و وفائی |
......................... (سعدی) |
|
عیالپرست خداپرست بوَد |
|
|
نظیر: |
|
|
عیالپرستی خداپرستی است |
|
|
ـ دلارامی که داری دل در او بند (سعدی) |
|
عیب باشد کو نبیند جز که عیب ٭ |
|
|
رک: زنهار کسی را نکنی عیب که عیب است |
|
|
|
٭ ......................... |
عیب کی بیند روان پاکِ غیب (مولوی) |
|
عیبپوشی ز عیب جوئی بِهْ ٭ |
|
|
|
٭ چو ببینی ز آشنا عیبی |
گر به بیگانگان نگوئی، بِهْ |
|
|
|
ز آنکه در کیش اخر اندیشان |
.......................... (جامی) |
|
عیبپوشی قبای مردان است (میرسند کاشانی) |
|
عیب خود از دوستان مپرس که بینند و نگویند، از دشمنان بجوی که نبینند و گویند (امثال و حکم دهخدا) |
|
عیب خود بین و مبین از دگران |
|
|
رک: زنهار کسی را نکنی عیب که عیب است |
|
عیب خود دانستن غیب دانستن است |
|
عیب خود میپوشد از چشم خلایق عیب پوش٭ |
|
|
|
٭ پردهٔ مردم دریدن عیب خود بنمودن است |
........................... (صائب) |
|
عیب خود نایافتن بالاترین عیبهاست |
|
|
نظیر: |
|
|
عیبی به عیب خود نرسیدن نمیرسد |
|
|
ـ هر که از عیب خود نابینا باشد نادانتر مردم است (تاریخ بیهقی) |
|
عیب درویش و توانگر به کم و بیش بد است٭ |
|
|
رک: زنهار کسی را نکنی عیب که عیب است |
|
|
|
٭ ......................... |
کار بد مصلحت آنست که مطلق نکنیم (حافظ) |
|
عیب کردن و زیرکان عیب است٭ |
|
|
رک: زنهار کسی را نکنی عیب که عیب است |
|
|
|
٭ حکمت نیک و بد چو در غیب است |
............................... (اوحدی) |
|
عیب مردم فاش کردن بدترین عیبهاست٭ |
|
|
|
٭ .............................. |
عیبگو اوّل کند بیپرده عیب خویش را (آزاد) |
|
عیب مَیْ جمله بگفتی هنرش نیز بگو٭ |
|
|
|
٭ ................................ |
نفی حکمت مکن از بهر دل عامی چند (حافظ) |
|
عیب نبینند بهجز اهل عیب٭ |
|
|
نظیر: هر که بیهنر افتد نظر به عیب کند (حافظ) |
|
|
|
٭ .............................. |
غیب ندانند بهجز اهل غیب (خواجو کرمانی) |
|
عیب هر کس که کنی هم به تو میگردد باز |
|
|
رک: زنهار کسی را نکنی عیب که عیب است |
|
عیبی به عیب خود ترسیدن نمیرسد |
|
|
نظیر: عیب خود نایافتن بالاترین عیبهاست |
|
عید بیروستائی نمیشود |
|
|
رک: بُستان بیسر خر نمیشود |
|
عیدت را اینجا در کردی نوروزت را برو جای دیگر! (عا). |
|
|
نظیر: |
|
|
مگر این خانهٔ خاله است |
|
|
ـ چو بده منزل عوض کن! |
|
عید قربان است دائم خانهٔ قصّاب را |
|
عید میآید عیبها را آشکار میکند |
|
عیسات دوست بِهْ که حوّاریت آشنا |
|
|
رک: اگر خاک هم به سر میکنی پای تلّ بلند |
|
عیسی به دین خود، موسی به دین خود |
|
|
رک: ما این برِ جو، شما آن برِ جو |
|
عیسی را ول کرده سُمّ خرش را میبوسد |
|
عیسی نتوان گشت به تصدیق خری چند٭ |
|
|
|
٭ بنمای به صاحبنظران گوهر خود را |
............................ (صائب) |
|
عیش را در جهان خران دارند (از مجمعالامثال) |
|
|
رک: دنیا به کام ابلهان است |
|
عینک سواد نمیآورد |
|
|
رک: از یاهو گفتن کسی دانا نشود |