سوءمصرف‌ و اعتیاد به‌ مواد ـ substance abuse and addiction

سوءمصرف‌ و اعتیاد به‌ مواد عبارت‌ است‌ از دل‌مشغولی‌ با مواد روان‌گردان‌ (داروها، الكل‌، غذا) به‌ طوری‌ كه‌ فرد قادر به‌ كنترل‌ خود نباشد و تكانشی‌ برای‌ ادامه‌ آنها، علی‌رغم‌ عواقب‌ مضر فردی‌ و اجتماعی‌، وجود داشته‌ باشد.

ـ علایم‌ شایع‌:

۱. خلق‌ مطبوع‌ گذرا

۲. آسودگی‌ از اضطراب‌

۳. احساس‌ كاذب‌ اعتماد به‌ نفس‌

۴. توهمات‌ بینایی‌ و شنوایی‌

۵. تغییر سطح‌ فعالیت‌ (یا بی‌حالی‌ و خماری‌ یا آشفتگی‌)

۶. علایم‌ نامطبوع‌ یا دردناك‌ در هنگام‌ كنار گذاشتن‌ ماده‌ مورد سوء مصرف‌

ـ علل‌ بیماری:

مواد مورد سوء مصرف‌ ممكن‌ است‌ باعث‌ اعتیاد یا وابستگی‌ گردند. شایع‌ترین‌ مواد مورد سوء مصرف‌ عبارتند از:

۱. نیكوتین‌

۲. الكل‌

۳. ماری‌جوانا

۴. آمفتامین‌ها، باربیتورات‌ها، كوكائین‌

۵. مخدرها شامل‌ كدئین‌، هروئین‌، متادون‌، مورفین‌ و تریاك‌

۶. داروهای‌ توهم‌زا شامل‌ پی‌سی‌پی‌ «گرد فرشته‌»، مزكالین‌ و ال‌اس‌دی‌

۷. مواد فرار مثل‌ چسب‌، حلال‌ها و رنگ‌های‌ استنشاقی‌

ـ عوامل‌ افزایش‌دهنده‌ خطر:

۱. بیماری‌ نیازمند تجویز مسكن‌ها یا آرام‌بخش‌ها

۲. سابقه‌ خانوادگی‌ سوء مصرف‌ دارو

۳. عوامل‌ ژنتیك‌، برخی‌ افراد ممكن‌ است‌ بیشتر به‌ اعتیاد مستعد باشند.

۴. سوء مصرف‌ الكل‌

۵. خستگی‌ یا كار بیش‌ از حد

۶. فقر

۷. مشكلات‌ روانی‌ شامل‌ افسردگی‌، وابستگی‌ یا اعتماد به‌ نفس‌ پایین‌

ـ پیشگیری‌:

با افرادی‌ كه‌ داروها را مورد استفاده‌ یا سوء مصرف‌ قرار می‌دهند، معاشرت‌ نكنید. قبل‌ از این‌ كه‌ مشكلات‌ مربوط‌ به‌ سلامت‌ ذهنی‌ مثل‌ افسردگی‌ یا اضطراب‌ مزمن‌، منجر به‌ ایجاد مشكلات‌ در ارتباط‌ با داروها گردند، برای‌ حل‌ آنها درخواست‌ مشاوره‌ كنید. به‌ علایق‌ سالم‌ و فعالیت‌های‌ اوقات‌ فراغت‌ بپردازید. پس‌ از جراحی‌، بیماری‌ یا آسیب‌، هرچه‌ زودتر مصرف‌ مسكن‌ها یا آرام‌بخش‌های‌ تجویز شده‌ را متوقف‌ كنید. بیش‌ از مقدار نیاز مصرف‌ نكنید.

ـ عواقب‌ مورد انتظار:

با انگیزش‌ قوی‌، مراقبت‌ پزشكی‌ مناسب‌ و حمایت‌ از جانب‌ خانواده‌ و دوستان‌ قابل‌ علاج‌ است‌.

ـ عوارض‌ احتمالی‌:

۱. بیماری‌های‌ آمیزشی‌ در معتادانی‌ كه‌ از سرنگ‌ مشترك‌ استفاده‌ می‌كنند یا هنگامی‌ كه‌ تحت‌ تأثیر داروها هستند، رفتار جنسی‌ بی‌محابا دارند.

۲. عفونت‌های‌ شدیدمثل‌ آندوكاردیت‌، هپاتیت‌ با مسمومیت‌ خونی‌ به‌ خاطر تزریق‌ داخل‌ وریدی‌ با استفاده‌ از سرنگ‌های‌ غیراستریل‌.

۳. سوء تغذیه‌

۴. آسیب‌ تصادفی‌ به‌ خود یا دیگران‌ در حالتی‌ كه‌ تحت‌ تأثیر داروها قرار دارد.

۵. از دست‌ دادن‌ شغل‌ یا خانواده‌

۶. مرگ‌ ناشی‌ از مصرف‌ بیش‌ از حد

ـ درمان‌:

قبول‌ كنید كه‌ مشكلی‌ دارید. درخواست‌ كمك‌ از افراد صلاحیت‌دار و متخصص‌ كنید. با خانواده‌ و دوستان‌ خوب‌ خود، راحت‌ و صادق‌ باشید و از آنها كمك‌ بخواهید. از دوستانی‌ كه‌ شما را تشویق‌ به‌ از سر گرفتن‌ عادتتان‌ می‌كنند، دوری‌ كنید. به‌ گروه‌ها و انجمن‌های‌ حمایتی‌ ملحق‌ شوید.

ـ داروها:

پزشك‌ شما ممكن‌ است‌ داروهای‌ زیر را تجویز كند: دی‌سولفیرام‌ (ضد سوء مصرف‌) برای‌ الكلیسم‌. این‌ دارو در هنگام‌ مصرف‌ الكل‌، ناخوشی‌ شدیدی‌ ایجاد می‌كند. نالتركسان‌ كه‌ اثر مخدرها را خنثی‌ می‌كند. متادون‌ برای‌ سوء مصرف‌ مواد مخدر. این‌ دارو یك‌ مخدر ضعیف‌تر است‌ كه‌ برای‌ كاهش‌ شدت‌ علایم‌ ترك‌ و محرومیت‌ از دارو مصرف‌ می‌شود. این‌ دارو امكان‌ بازگشت‌ به‌ زندگی‌ را مقدور می‌سازد.

ـ فعالیت‌:

محدودیتی‌ لازم‌ نیست‌. به‌ طور منظم‌ ورزش‌ كنید.

ـ رژیم‌ غذائی‌:

یك‌ رژیم‌ غذایی‌ طبیعی‌، كاملاً متعادل‌ و پر پروتئین‌ اتخاذ كنید. در صورت‌ ابتلا به‌ سوء تغذیه‌ ممكن‌ است‌ مكمل‌های‌ ویتامینی‌ لازم‌ باشند.

ـ در این‌ شرایط‌ به‌ پزشك‌ خود مراجعه‌ نمائید:

اگر دارو یا داروهایی‌ را مورد سوء مصرف‌ قرار می‌دهید یا به‌ آنها معتاد شده‌اید و كمك‌ می‌خواهید. اگر دچار علایم‌ جدید و غیر قابل‌ توجیه‌ شده‌اید. داروهای‌ مورد استفاده‌ در درمان‌ ممكن‌ است‌ عوارض‌ جانبی‌ داشته‌ باشند.