|
با دنبه سبيل خود را چرب مىکند
|
|
|
رک: با سيلى صورت خود را سرخ نگه مىدارد
|
|
بادنجان باد داره، بله بله قربان! باد زياد داره، بله بله قربان!
|
|
|
رک: من نوکر سلطانم، بادنجان باد دارد بلى باد نداره بلي!
|
|
بادنجان بم آفت ندارد
|
|
|
نظير:
|
|
|
بادمجان تخمه را آفت نرسد (سَمَک عيّار)
|
|
|
- چرا عمر طاووس و دُرّاج کوته
|
چرا مار و کرکس زَيْد در درازى؟ (مصعبى)
|
|
با دوستان بساز و بر دشمنان بتاز
|
|
با دوستان مروّت، با دشمنان مدارا٭
|
|
|
|
٭ آسايش دوگيتى تفسير اين دو حرف است
|
............................ (حافظ)
|
|
با دوست باش گر همه آفاق دشمنند ٭
|
|
|
|
٭ ..........................
|
کو مرهم است اگر دگران نيش مىزنند (سعدى)
|
|
با دوست چو بد کنى شود دشمن تو ٭
|
|
|
|
٭ .........................
|
با دشمن اگر نيک کنى گردد دوست (شاه سنجان)
|
|
با دوست کنج فقر بهشت است و بوستان ٭
|
|
|
رک: با دوست گلخن گلشن است
|
|
|
|
٭ .........................
|
بىدوست خاک بر سرِ جاه و توانگرى (سعدى)
|
|
با دوست گُلخن گلشن است
|
|
|
نظير:
|
|
|
با دوست کنج فقر بهشت است و بوستان (سعدى)
|
|
|
- يار با ما که باشد گلخن ما گلشن است
|
|
|
- با دوست کنج فقر بهشت است و بوستان (سعدى)
|
|
با دو عقل از عقيلهاى برهى ٭
|
|
|
رک: مشورت ادراک و هشيارى دهد
|
|
|
|
٭ با بهان راى زن ز بهرِ بهى
|
.......................... (سنائى)
|
|
باده از دستِ دلارام چه شيرين و چه تلخ
|
|
|
نظير:
|
|
|
از دست دوست هر چه ستانى شکر بوَد (سعدى)
|
|
|
- جوابِ تلخ ز شيرين مقابل شکر آيد
|
|
|
رک: هر چه از دوست مىرسد نيکوست
|
|
باده کم خور خرد به باد مده (اوحدى)
|
|
|
نظير:
|
|
|
شراب دل سياه کند و عقل تباه
|
|
|
- شراب ارخر خورَد پالان ببخشد!
|
|
|
- خرابيِ همه عالم ز خوردن مى ناب است
|
|
|
- چه خورى کز خوردن آن چيز تو را
|
نى چو سرو آيد اندر نظر و سرو چونى
|
|
|
- ور کنى عربده گويند که او کرد نه مى (سنائى) |
گر کنى بخشش گويند که مىکرد نه او
|
|
|
- مى چنانت کند به نادانى
|
که بُز ماده را پرى دانى (اوحدى)
|
|
|
- شراب راه خرد بر بندد (سَمَک عيّار)
|
|
|
- آنچه عقلت مىبَرد 'شرّ' است و 'آب' (سعدى)
|
|
|
- باده نى در هر سرى شرّ مىکند
|
آن چنان را آن چنانتر مىکند.
|
|
بادِ همه صدا داره، بدنامى مال ما دارد! (عا).
|
|
باد مىخورَد و سنگ به جام مىزند!
|
|
|
آدمى ناسپاس است، حق نان و نمک را نمىشناسد
|
|
|
نظير: نمک مىخورد و نمکدان مىشکند
|
|
بادهنى در هر سرى شر مىکند
|
آن چنان را آن چنانتر مىکند٭
|
|
|
رک: باده کم خور خرد به باد مده
|
|
|
|
٭ مصراعِ اول مَثَل فوق از اين بيتِ مولوى اقتباس شده است:
|
|
|
|
باده نى در هر سرى شرّ مىکند
|
بىادب را بىادبتر مىکند
|
|
با ديگ بِنْشين که سيه برخيزي٭
|
|
|
رک: با بدان سر مکن که بد گردي
|
|
|
|
٭ اى دوست به يک سخن ز من بگريزى
|
خوى تو نَبُد به هر حديثى تيزى
|
|
|
|
بد گشتى از آن که با بدان آميزى
|
...................(فرخى سيستانى)
|
|
|
|
سعدى نيز در بيان اين معنى گفته است:
|
|
|
|
با مردم زشت نام همراه مباش
|
کز صحبت ديگران سياهى خيزد
|
|
بار افزونتر کشد چون مست باشد اشتري٭
|
|
|
رک: آرى شتر مست کشد بار گران را (سعدى)
|
|
|
|
٭ جز بدين مستى کجا يارم کشيدن يار غم
|
........................... (اديب)
|
|
بارالها به حق هشت و چهار، گيوهپا را مکن به اسب سوار! (عا).
|
|
|
نظير: يا رب مباد آن که گدا معتبر شود
|
اگر معتبر شود ز خدا بىخبر شود (حافظ)
|
|
|
- لالا نرسد به خانهدارى، لولى نرسد به اسبسوارى
|
|
|
- هستى مىآورد مستى
|
|
|
- گر بهدولت برسى مست نگردى مردى
|
|
بارالها کم مگردان چار چيز از اين اتاق
|
نان گرم و آب سرد و چائى و قليانِ چاق
|
|
|
دعائى است که مردم قانع و خرسند در استمرار رزق و روزى و زندگى ساده و محقر خود در سر سفره قبل يا بعد از صرف غذا بر زبان جارى مىسازند.
|
|
باران آمد تَرَکها بههم رفت
|
|
|
حوادثى نيک و مساعد رخ داد، پولى بهدست آمد و زيانها جبران شد يا قرضها ادا گرديد. اين مَثَل را به مزاح و تمسخر در مورد آرايش خانمها نيز بهکار مىبرند.
|
|
باران جوشيد، ترکها را پوشيد
|
|
|
صورت ديگرى است از مَثَل پيشين، رجوع به مَثَل مذکور شود
|
|
باران سفيد از ابر سياه مىبارد٭
|
|
|
رک: در نوميدى بسى اميد است
|
|
|
|
٭ نظامى گويد:
|
|
|
|
بههنگام سختى مشو نااميد
|
کز ابر سيه بارد آب سفيد
|
|
بارانى که براى من نمىبارد، گو نبارد
|
|
|
رک: ديگى که براى من نجوشد سرِ سگ توش بجوشد!
|
|
بار بر گاو و ناله از گردون!
|
|
|
رک: رنج بر گاو و ناله از گردون
|
|
بار به بارخانه گرانتر است
|
|
بارَت که آرد شد در آسيا چه مانى؟٭
|
|
|
نظير: گندمت چون آرد شد در آسيا لنگر مکن (صائب)
|
|
|
|
٭ تمثّل:
|
|
|
|
سپهر از کجروىها توتيا کرد استخوانم را
|
چو بارم آرد شد ديگر چرا در آسيا مانم؟ (صائب)
|
|
بار چون بيش شود شاخ فرود آرد سر٭
|
|
|
رک: نهد شاخ پر ميوه سر بر زمين (سعدى)
|
|
|
|
٭ سر به پا طُرّهات آورده ز بسيارى دل
|
.......................... (کمالى)
|
|
بارِ خود بر کس مَنهِ بر خويش نِهْ ٭
|
|
|
رک: هرکس به اميد همسايه نشست گرسنه مىخوابد.
|
|
|
|
٭ ............................
|
سرورى را کم طلب، درويش بِهْ (مولوى)
|
|
با ديگ بِنْشين که سيه برخيزي٭
|
|
|
رک: با بدان سر مکن که بد گردي
|
|
|
|
٭ اى دوست به يک سخن ز من بگريزى
|
خوى تو نَبُد به هر حديثى تيزى
|
|
|
|
بد گشتى از آن که با بدان آميزى
|
..............(فرخى سيستانى)
|
|
|
|
سعدى نيز در بيان اين معنى گفته است:
|
|
|
|
با مردم زشت نام همراه مباش
|
کز صحبت ديگران سياهى خيزد
|
|
بار افزونتر کشد چون مست باشد اشتري٭
|
|
|
رک: آرى شتر مست کشد بار گران را (سعدى)
|
|
|
|
٭ جز بدين مستى کجا يارم کشيدن يار غم
|
........................... (اديب)
|
|
بارالها به حق هشت و چهار، گيوهپا را مکن به اسب سوار! (عا).
|
|
|
نظير:
|
|
|
يا رب مباد آن که گدا معتبر شود
|
اگر معتبر شود ز خدا بىخبر شود (حافظ)
|
|
|
- لالا نرسد به خانهدارى، لولى نرسد به اسبسوارى
|
|
|
- هستى مىآورد مستى
|
|
|
- گر بهدولت برسى مست نگردى مردى
|
|
بارالها کم مگردان چار چيز از اين اتاق
|
نان گرم و آب سرد و چائى و قليانِ چاق
|
|
|
دعائى است که مردم قانع و خرسند در استمرار رزق و روزى و زندگى ساده و محقر خود در سر سفره قبل يا بعد از صرف غذا بر زبان جارى مىسازند.
|
|
باران آمد تَرَکها بههم رفت
|
|
|
حوادثى نيک و مساعد رخ داد، پولى بهدست آمد و زيانها جبران شد يا قرضها ادا گرديد. اين مَثَل را به مزاح و تمسخر در مورد آرايش خانمها نيز بهکار مىبرند.
|
|
باران جوشيد، ترکها را پوشيد
|
|
|
صورت ديگرى است از مَثَل پيشين، رجوع به مَثَل مذکور شود
|
|
باران سفيد از ابر سياه مىبارد٭
|
|
|
رک: در نوميدى بسى اميد است
|
|
|
|
٭ نظامى گويد:
|
|
|
|
بههنگام سختى مشو نااميد
|
کز ابر سيه بارد آب سفيد
|
|
بارانى که براى من نمىبارد، گو نبارد
|
|
|
رک: ديگى که براى من نجوشد سرِ سگ توش بجوشد!
|
|
بار بر گاو و ناله از گردون!
|
|
|
رک: رنج بر گاو و ناله از گردون
|
|
بار به بارخانه گرانتر است
|
|
بارَت که آرد شد در آسيا چه مانى؟٭
|
|
|
نظير: گندمت چون آرد شد در آسيا لنگر مکن (صائب)
|
|
|
|
٭ تمثّل:
|
|
|
|
سپهر از کجروىها توتيا کرد استخوانم را
|
چو بارم آرد شد ديگر چرا در آسيا مانم؟ (صائب)
|