مشکلات کتاب کودک، با برپایی نمایشگاه حل نمی شود

شهرزاد: سالن کودک، خسته کننده و ناخوشايند براي کودکان

بعضي براين باورند که کودکان امروز، علاقه چنداني به کتاب و کتابخواني ندارند. رايانه و بازي‌هاي رايانه‌اي جايگزين کتاب شده و تلويزيون و ماهواره، بخش زيادي از اوقات فراغت آنها را به خود اختصاص داده‌اند. از اين‌رو نمايشگاه کتاب تهران، فرصت خوبي است تا بچه‌ها با کتاب آشتي کنند. اما چقدر از اين فرصت استفاده مي‌شود، نکته مهمي است که بايد مورد توجه قرار گيرد.

 متوليان فرهنگي، سال‌هاست که شعار رشد و گسترش فرهنگ کتاب و کتابخواني سر داده‌اند و اين در حالي است که نه در مدارس و نه کتابخانه‌هاي عمومي، فضايي را به کتاب‌هاي کودک و نوجوان اختصاص نمي دهند در صورتي که تا شوق خواندن در دل کودکان ريشه ندواند، نمي‌توان  به شکل‌گيري و گسترش فرهنگ کتابخواني در جامعه اميدوار بود.

 مدرسه‌ها تا چه اندازه به تجهيز کتابخانه‌ها مي‌انديشند؟ معلمان تا چه اندازه با روحيات دانش آموزان آشنا هستند و کتاب‌هاي تازه‌اي را که منتشر مي‌شود، مي شناسند تا به بچه‌ها معرفي کنند و آنها را به کتاب خواندن تشويق کنند؟ چند درصد پدر و مادرها نياز کودکشان به کتاب و نقش مهم اين کالاي فرهنگي در زندگي او را جدي مي‌گيرند؟ کتاب‌هاي کودک و نوجواني که منتشر مي‌شود تا چه اندازه در رسانه‌ها معرفي مي‌شوند تا اندک خانواده‌ها و مربيان علاقه‌مند بتوانند به تهيه اين کتاب‌ها بپردازند؟ چند کتاب‌فروشي و کتابخانه ويژه کودک و نوجوان نه در ايران که تنها در تهران وجود دارد؟ اگر از کتابخانه ملي که بخشي را به کودکان اختصاص داده، بگذريم از اين‌که رفتن به کتابخانه ملي براي بزرگسالان هم دشوار است چه برسد به کودکان و کتابخانه حسينيه ارشاد و مراکز کانون، چند کتابخانه ديگر وجود دارد که بخشي را به کودک و نوجوان اختصاص دهند ؟

کافي است نگاهي به کتاب‌فروشي‌هاي ويژه کودک و نوجوان در ابرشهر تهران که پايتخت ايران است بيندازيم. اينجاست که برما بيش از پيش آشکار مي‌شود،« گسترش فرهنگ کتاب و کتابخواني » در حد حرف و شعار باقي مي‌ماند. باز هم از فروشگاه‌هاي کانون پرورش فکري کودکان و نوجوانان که بگذريم به دو فروشگاه ديگر در خيابان انقلاب برمي‌خوريم که به طور ويژه به کودکان پرداخته‌اند. همه اينها ما را به اين نتيجه مي‌رساند که آن‌گونه که بايد و شايد به کودکان و نوجوانان و رشد و گسترش کتابخواني در ميان انها توجه نکرده‌ايم. اين کليت ما را با حال و هواي سالن کودک و نوجوان نمايشگاه کتاب، آشناتر مي‌کند.

امسال، در بيست و چهارمين نمايشگاه بين‌المللي کتاب تهران، سالني را به کودک و نوجوان اختصاص داده‌اند تا ناشران اين گروه سني در آن حضور يابند و به فروش و نه نمايش آثار خود بپردازند. سال‌هاست که دست‌اندرکاران کتاب کودک و نوجوان از نبود ويترين براي اين گروه سني، گله مي‌کنند چراکه کتاب کودک، شيرازه ندارد و بايد کودکان بتوانند کتاب را ببينند در دست بگيرند، ورق بزنند و انتخاب کنند اما نه فروشگاهي وجود دارد که چنين امکاني را به آنها بدهد و نه در نمايشگاه کتاب، چنين فضايي فراهم مي‌شود. همه ناشران به سود بيشتر خود مي‌انديشند و مي‌خواهند از فضايي که نمايشگاه در اختيارشان گذاشته، براي نمايش و فروش تعدا بيشتري از کتاب‌هاشان استفاده کنند در نتيجه هيچ فضايي را به کودکان اختصاص نمي‌دهند کودکاني که از پرسه زدن در سالن‌هاي تنگ و بسته نمايشگاه خسته شده‌اند و دلشان مي‌خواهد در غرفه‌اي بنشينند، کتتاب ورق بزنند و اگر دلشان خواست، کتاب بخرند بي‌خبر از اين‌که غرفه‌داران، تنها به فروش بيشتر فکر مي‌کنند و حتا به اين مساله مهم توجه نکرده‌اند که در صورت فراهم کردن شرايطي بهتر براي بچه‌ها، ميزان فروششان هم بالاتر مي‌رود.

آسفالت‌هاي سياه و کف‌پوش‌هاي زشت، پنل‌هاي شکسته، تهويه و نورپردازي‌هاي نامناسب و فضاهاي بسته، خوشايند کودکان نيست و آنها را جذب کتاب و کتابخواني نمي‌کند. گرچه فضايي هست تاکتاب‌ها را بچينند تا بچه‌ها بتوانند کتاب را در دست گرفته، تصويرهايش را ببينند و ورقش بزنند اما حتا در غرفه‌هاي بزرگ چون قدياني و افق و مدرسه و محراب قلم، چند صندلي گذاشته نشده تا بچه‌ها چند دقيقه بنشينند و استراحت کنند.

مشکل دست‌هاي کارتخوان، همچنان در سالن کودک و نوجوان به چشم مي‌خورد. به‌گونه‌اي که بعضي ناشران از جمله شباويز، کارتخوان‌هاي خود را روز سوم نمايشگاه تحويل گرفته‌اند. متراژ غرفه‌ها هم براساس تعداد کتاب‌هاي منتشر شده است گرچه برخي از اين قاعده مستثنا بوده‌اند. همچنين نمايشگاه کتاب، همان‌گونه که از اسمش پيداست مجال و فضايي است تا ناشران با کتاب‌هاي تازه خود در ان حضور يابند نه اين‌که بيش از کتاب، پازل و لوازم‌التحرير و اسباب بازي بفروشند آن‌گونه که غرفه کانون پرورش فکري کودکان و نوجوانان هرسال چنين مي‌کند. ناشران ديگري هم هستند که به جاي پرداختن به محتوا، با چاپ کتاب در ابعاد نامتعارف، به دنبال جذب مخاطب‌اند.

امسال، تعداد کودکاني که به نمايشگاه آمده بودند تا غرفه‌ها را ببينند و کتاب بخرند بيشتر بود. سال‌هاي پيش اين پدر و مادرها بودند که براي خريد کتاب به نمايشگاه مي‌آمدند اما هنوز تعداد کودکان علاقه‌مندي که به نمايشگاه مي‌آيند  کم است. يا همچنان پدر و مادرها و مربيان هستند که به کودکان مي‌گويند چه بخوانيد چه نخوانيد يا فضاي نمايشگاه و شلوغي و بي‌سروساماني غرفه‌ها به‌گونه اي است که خانواده‌ها ترجيح مي‌دهند بچه‌هاشان در خانه بمانند. شايد هر دوي اين عوامل دست به دست هم مي‌دهد تا فضاي نمايشگاه، چندان خوشايند بچه‌ها نباشد.