چگونه فرزندتان را به درس خواندن تشویق کنید

همه پدر و مادرها دوست دارند فرزندشان خوب درس بخواند اما خیلی از آنها با نزدیک شدن به فصل امتحانات با روش درس خواندن کودک شان با مشکل مواجه می شوند

همه پدر و مادرها دوست دارند فرزندشان خوب درس بخواند اما خیلی از آنها با نزدیک شدن به فصل امتحانات با روش درس خواندن کودک‌شان با مشکل مواجه می‌شوند چون فکر می‌کنند که فرزندشان روی درس تمرکز کافی ندارد و بیشتر از آنکه به درس و تکالیفش اهمیت دهد به مسایل دیگری مثل تماشای تلویزیون، بازی و شیطنت مشغول است اما چطور می‌توان در کودکان انگیزه درس خواندن ایجاد کرد؟

نسیم رضوی کارشناس ارشد روان‌شناسی با معرفی راهکارهای مناسب به این سوال شما پاسخ می‌دهد.

● فعالیت‌های کلاسی

قسمت بزرگی از ایجاد انگیزه در دانش‌آموزان برعهده معلم است و از جمله کارهایی که معلم می‌تواند برای تشویق کودکان به درس‌خواندن انجام دهد، این است که کارهای کلاسی را طوری پیش ببرد که انجام آنها حالت خودپاداشی را در دانش‌آموزان به وجود بیاورد. مثلا کارهایی که دانش‌آموزان می‌توانند به‌خوبی از عهده آن برآیند. ایجاد فضای رقابتی در کلاس از جمله کارهای دیگری است که معلم می‌تواند برای تشویق دانش‌آموزان به درس خواندن انجام دهد البته این فضای رقابتی باید طوری باشد که در دانش‌آموزان ایجاد استرس و اضطراب نکند. معلمان می‌توانند از کارهای عملی نیز به‌عنوان تجربیات جدید برای دانش‌آموزان استفاده کنند، البته انجام کارهای عملی باید به‌گونه‌ای باشد که تمام دانش‌آموزان در آن شرکت فعال داشته باشند و به نوعی حس همکاری و در نهایت یادگیری در آنها قوی‌تر ‌شود.

● برای فرزندتان خرده هدف ایجاد کنید

والدین می‌توانند با انجام کارهایی به پیشرفت وضعیت درسی فرزندان‌شان کمک کنند. آنان باید انتظارات بالا ولی واقع‌بینانه از فرزندان‌شان داشته باشند و به آنها کمک کنند تا خرده هدف‌های قابل انجام برای خود به وجود بیاورند، در این مورد پدر و مادرها باید به فرزندان‌شان در رسیدن به این خرده هدف‌ها کمک کنند. سعی کنید تا حس انگیزه درونی را در فرزندتان قوی کنید به گونه‌ای که به خود اعتماد کند و خودش به تنهایی به دنبال راه‌حل مسایل بگردد. از جمله کارهایی که والدین و معلمان می‌توانند برای افزایش انگیزش درونی دانش‌آموزان انجام دهند کم رنگ کردن اهمیت نمره و پررنگ کردن اصل یادگیری است.

● وعده‌های کوتاه‌مدت

به طور کلی برای ایجاد رفتارهای خاص باید این مساله را در نظر بگیریم که رفتارهای مطلوب را تشویق کنیم و رفتارهای نامطلوب را نادیده بگیریم. این‌گونه رفتارها برای کشیدن کودکان به سوی درس خواندن می‌تواند به این صورت باشد که هرگونه رفتاری که به درس خواندن کودکان کمک می‌کند تشویق شود و در جواب، رفتارهای مطلوب کودکان نیاز به پاسخ مثبت و فوری دارد. برای مثال اگر به فرزندتان بگویید: «اگر امسال شاگرد اول شوی آن چیزی که دوست‌داری را برایت می‌خرم» قولی طولانی مدت است و ایجاد انگیزه بالا نمی‌کند، بنابراین به خاطر داشته باشید که برای ایجاد انگیزه در کودکان ابتدا باید خرده هدف ایجاد کنید مثلا «اگر امروز درست را خوب بخوانی این کار را برایت انجام می‌دهم.» این روش تشویقی در کلاس‌های درس هم می‌تواند انجام شود از این رو والدین باید ارتباطی فعال با معلمان داشته باشند چون حرکت هم سوی آنها تاثیر بیشتری روی دانش‌آموزان می‌گذارد. یکی از نکات مهمی که والدین باید رعایت کنند این است که هیچ موقع از درس خواندن به عنوان وسیله‌ای برای تهدید استفاده نکنند چون این پیام را به دنبال دارد که درس خواندن ذاتا یک مساله منفی است و اگر کودک مرتب بخواهد درس خواندن را با کاری مثل کارتون تماشا کردن مقایسه کند درس خواندن به موضوعی بسیار انزجارآور تبدیل می‌شود. بدین‌ترتیب درس خواندن باید در بهترین شرایط انجام شود تا خود یادگیری درس باعث لذت بردن کودک شود و تنها به جهت رفع تکلیف انجام نشود.

● اهمیت زمان را به کودک‌تان بیاموزید

سعی کنید تا به کودک‌تان مدیریت زمان را بیاموزید تا از طولانی شدن انجام تکالیف جلوگیری کند و زمان‌هایی را نیز در بین درس خواندن استراحت کند تا خسته نشود. والدین می‌توانند زمان‌هایی در بین درس خواندن کودک و موقع استراحت به او انرژی دهند، برای مثال ۱۰ دقیقه استراحت ما بین درس خواندن از ایجاد خستگی و انزجار کودک جلوگیری می‌کند.

● انگیزه درونی و بیرونی

شما باید بسته به انگیزه درونی فرزندتان او را تشویق کنید، اگر کودکی به صورت خودکار و خودجوش علاقه وافری به درس خواندن دارد تشویق زیاد والدین انگیزه درونی فرزندشان را کم می‌کند و او را وابسته به چنین تشویق‌هایی می‌سازد ولی اگر کودک انگیزه درونی کمی دارد باید در او انگیزه بیرونی بیشتری ایجاد کنید که همان تشویق‌ها و پاداش‌ها هستند. زمانی که کودک در مسیر درست درس خواندن. قرار گرفت سعی کنید تا انگیزه درونی را افزایش دهید تا کودک خود از درس خواندن و یادگیری لذت ببرد بنابراین تشویق و پاداش برای همه کودکان به یک شکل و اندازه نیست.

● برای فرزندتان برنامه‌ریزی کنید

درگیر بودن والدین در فرآیند آموزش کودکان مساله‌ای پیوسته است و باید همیشه برقرار باشد. با توجه به نیاز ذاتی کودکان به نظم، مساله درس خواندن نیز باید با برنامه خاصی انجام شود. محیط آرام و بدون سرو صدا اولین گام برای فراهم آوردن فضایی سالم برای درس خواندن فرزندان است که باید از هرگونه تنش و مسایل که تمرکز کودک را به هم می‌زند و حواسش را پرت می‌کند به دور باشد. دومین قدم ایجاد یک برنامه روزانه مطالعه و دیگر فعالیت‌هاست. درس خواندن، تماشای تلویزیون، ورزش کردن و دیگر فعالیت‌ها باید دارای نظم و روال خاص و البته ساعت مشخص باشند. به فرزندتان اجازه دهید تا در انتخاب خواندن درس‌ها کنترل داشته باشد و از او بخواهید تا به عنوان معلم درس را به شما آموزش دهد.

● راهکارهای وی‍ژه برای کودکان خاص

اگر کودک‌تان با مشکل یادگیری روبه‌رو است از برخورد عاطفی و هیجانی پرهیز کنید و با متخصص و معلمش مشورت کنید. والدین کودکانی که دچار اختلال یادگیری یا پیش‌فعالی هستند باید با مراجعه به مراکز این مشکلات را رفع کنند. روان‌شناسان برای کودکان راهکار‌ها و اصلاحات رفتاری را آموزش می‌دهند تا این کودکان بتوانند در کنار دیگر دانش‌آموزان به تحصیل ادامه دهند. این راهکارها بعد از آموزش توسط والدین نیز قابل اجرا است. از جمله روش‌هایی که به کودکان پیش فعال آموزش داده می‌شود روش خودسخنوری است به این صورت که کودکان با صدای بلند همراه با متخصص نحوه انجام کارها را تمرین می‌کنند و بعد این راهکار را خودشان به تنهایی اجرا می‌کنند. روش خودسخنوری به صورت گام به گام انجام می‌شود و کودکان این راهکار را می‌آموزند.

● همه کودکان مثل هم نیستند

مساله تنظیم فعالیت کودک از جمله مسایل مورد اهمیت دیگر است، تمام کودکان به یک زمان مشخص برای درس خواندن نیاز ندارند ولی همه کودکان به بازی، خواب، استراحت کافی و فعالیت‌های مفرح نیاز دارند. تعیین زمان کلیه فعالیت‌های کودکان موضوعی است که به دقت کافی نیاز دارد. کودکان در سنین مختلف به زمان خواب متفاوت احتیاج دارند ولی معمولا در یک محدوده سنی بعضی از کودکان به خواب بیشتر یا کمتر احتیاج دارند. علاوه بر نیاز خواب که در همه کودکان به یک اندازه نیست مدت زمان درس خواندن هم در همه کودکان یکسان نیست. هر کودکی با توجه به خلقیات، شخصیت، هوش و دیگر فاکتورها زمان خاصی برای درس خواندن لازم دارد که باید در نظر گرفته شود. اگر کودکی به اندازه خاص زمان درس خواندن دارای عملکرد خوبی است، این زمان نیاز به اصلاح ندارد ولی اگر عملکرد خوبی ندارد این زمان باید تغییر کند.

● فعالیت بدنی را فراموش نکنید

والدین می‌توانند فعالیت‌های دیگر را بسته به علاقه کودک تنظیم کنند ولی باید به این نکته توجه کنند که زمان کافی از فعالیت‌های بدنی در برنامه کودک در نظر گرفته شود. تمامی وقت استراحت نباید به تماشای تلویزیون اختصاص داده شود چون کودکان فعالیت بدنی کافی نخواهند داشت بنابراین در رشد بدنی دچار مشکل خواهند شد. از جمله اصلاحات رفتاری کودکان که توسط والدین قابل اجرا است اصلاح تغذیه کودک است. هرگونه اصلاح رفتاری از تشویق و پاداش مجزا نیست، در مورد تغذیه چون والدین آن را تهیه می‌کنند باید این مساله را در نظر بگیرند که کودکان از چیزهایی تغذیه می‌کنند که در دسترس‌شان وجود دارد به همین دلیل توصیه می‌کنیم تا از خرید خوراکی‌هایی که ارزش غذایی ندارند و باعث بروز چاقی در کودکان می‌شود جلوگیری کنند.

نحوه تغذیه یک عادت است که از ابتدای تولد باید به آن توجه داشت، اگر کودکان را عادت دهید که تغذیه سالم و درست داشته باشند آنها این عادت را درونی می‌کنند و احتیاجی به اصلاح تغذیه و رژیم‌های غذایی پیدا نمی‌کنند. الگوبرداری کودکان از نحوه تغذیه والدین اهمیت بسیاری دارد. در مورد مضرات تنقلات غیرسالم با فرزندان‌تان صحبت کنید و عواقب تغذیه ناسالم را برایشان توضیح دهید. رفتارهای فرزندتان را که مورد نظر شما نیست نادیده بگیرید و در مواقعی که لازم است با محرومیت فرزندتان از انجام فعالیت مورد علاقه‌اش در مدت زمانی خاص او را تنبیه کنید.

نسیم رضوی کارشناس ارشد روان‌شناسی

شیوا بامداد