محرم دیگری آمد و عاشورایی دیگر گذشت

محرم, موضوعی با مخاطب جهانی

باز هم در حوزه سینما هیچ اتفاق شایسته‌ای در باب قیام عاشورا رخ نداد. در عصری که سینما به‌عنوان ابزاری برای بیان وقایع تاریخی و حتی گاه به‌عنوان سند تاریخی در کشورهای اروپایی و آمریکایی به‌کار می‌رود و در زمانی که به کاربردهای ثانویه سینما در دنیا جدی‌تر از جنبه‌های هنر و سرگرمی آن پرداخته می‌شود، جای خالی تولیدات سینمایی در بیان حقایق تاریخی واقعه عاشورا بیش از پیش احساس می‌شود.

قیام عاشورا که در تاریخ شیعه به‌عنوان نقطه اوج فرهنگ شهادت‌طلبی در راه خدا تلقی می‌شود، از چنان پتانسیل فوق‌العاده‌ای برخوردار است که می‌تواند درونمایه هزاران موضوع برای فیلمنامه‌نویسان و فیلمسازان باشد اما متاسفانه در باب این موضوع نیز چون بسیاری دیگر از موضوعات مهم و حیاتی در حوزه پایه‌های استحکام مذهب شیعه کم‌کار شده است.

تولیدات سینمای ایران با موضوع تاریخ قیام عاشورا به فیلم‌های «سفیر» و «روز واقعه» ختم می‌شود و این برای سینمای کشورمان که از سال ۶۱ بازآفرینی دیگری را تجربه کرده و اکنون ۲۵ سال از تولد خود را پشت‌سر می‌گذارد، بسیار کم و تاسف‌بار است.

اگر هر ۵ سال در سینما یک فیلم با موضوع قیام عاشورا تولید می‌شد، ما اکنون باید حداقل ۵ فیلم در این حوزه داشته باشیم.

۵ سال، زمان زیادی برای تحقیق، نگارش و ساخت یک فیلم سینمایی تاریخی محسوب می‌شود اما به‌ازای همین مقدار نیز در حوزه سینما روی تاریخ عاشورا کار نشده است و اگر هم فیلمی ساخته شده، با نبود تداوم تولید، الکن مانده و نتوانسته حق مطالب را ادا کند.

قیام عاشورا از جنبه‌های مختلفی می‌تواند و باید به‌عنوان یک موضوع حائز اهمیت در پرداخت‌های سینمایی کشورمان قرار گیرد.

کمتر موضوعی از تاریخ اسلام پس از ولایت حضرت علی(ع) را می‌توان یافت که چون موضوع قیام عاشورا بتواند اساس هزاران فیلم سینمایی غیرتکراری باشد.

موضوع قیام عاشورا، یکی از پرمخاطب‌ترین موضوعات درجهان اسلام، خصوصا شیعه است؛ موضوعی که هر سال میلیون‌ها مسلمان را برای برگزاری آیین‌های عاشورایی در اقصی نقاط جهان به خود فرامی‌خواند.

فراموش نکنیم که مراسم سوگواری شهادت امام حسین(ع) چنان برگزار می‌شود که گویی اولین سال وقوع این حادثه را پشت‌سر می‌گذاریم.

برگزاری ۱۰ شب عزاداری از ابتدای محرم، عزاداری در دهه دوم محرم، برگزاری مراسم سوم امام(ع) و چهلم امام(ع) در کنار برگزاری عزاداری سراسری در روزهای تاسوعا و عاشورا، همگی دلایل روشنی هستند.

قیام عاشورا به‌عنوان الگویی برای مبارزه مظلومان در برابر ظلم ظالمان همواره مورد توجه قرار گرفته و در ایجاد انگیزه برای احقاق حقوق مردم نقشی موثر داشته است.

قیام‌های کوچک در یک روستا علیه ظلم اربابان انحصارطلب تا قیامی همه‌جانبه چون انقلاب اسلامی ایران همه نشان از به‌کارگیری پیام امام سوم شیعیان به‌عنوان الگوی مبارزه علیه ظلم دارد.

به میزان تمام کسانی که این پیام را درک کرده‌اند، می‌توان مخاطبانی در سینما یافت. یعنی تولید چنین آثاری همواره از انبوه مخاطب برخوردار بوده، مخاطبانی که برخلاف دیگر آثار تولید‌شده در سینما، پتانسیل تماشای چندباره یک فیلم را دارند، چنانچه پخش مکرر فیلم سفیر و روز واقعه پس از ده‌ها سال همچنان برای مخاطب جذاب است.

از طرفی به‌کارگیری پیام‌های عاشورایی در قالب شهادت‌طلبی و ایستادگی در برابر ظلم با اشاره مستقیم به نشانه‌هایی که در کربلا رخ داده در آثار مختلف سینمایی جهان (آثار غیراسلامی) قابل رویت است. حتی در فیلم‌هایی که در نهاد خود اهدافی ضد اسلامی را دنبال می‌کنند نشانه‌های بارزی از الگوبرداری از قیام عاشورا به چشم می‌خورد بدون آنکه به منشا این الهامات در فیلم (که همانا قیام عاشورایی امام است) اشاره‌ای شود.

پس نپرداختن به این موضوع از سوی سینماگران متعهد و مسلمان عرصه را برای کسانی باز می‌گذارد که تلاش می‌کنند با تولید فیلم‌های تاریخی اساسا پایه‌های وجود این قیام را به تاریخ خود پیوند بزنند. این ابتدای راه است.

زمانی نمی‌گذرد که از سوی دشمنان تولید فیلم‌های جعلی از تاریخ اسلام به عنوان ابزاری برای انحراف پیروان این دین آغاز خواهد شد.

عباس عبدالعلی‌زاده