مسواک برای شیری ها

چگونه دندان های کودکمان را مسواک بزنیم

شاید پیش خودتان فکر کنید دندان شیری موقتی است، بنابراین نیازی به مسواک زدن ندارد و اگر هم پوسیده شد «می‌افتد» و دندان‌های دائمی به جای آن رشد می‌کند، ولی این تفکر کاملاً اشتباه است، چون کمترین اتفاقی که ممکن است در صورت رعایت نکردن بهداشت این دندان‌ها رخ دهد، انتقال عفونت و میکروب‌های پوسیدگی‌زا، از دندان شیری پوسیده به جوانه دندان دائمی زیرین آن در لثه است، که نقایص ساختمانی جبران‌ناپذیری را در مینا و عاج و تکامل جوانه دندان دائمی ایجاد خواهد کرد.

به جز این دندان‌های شیری در جویدن، تکلم و زیبایی کودک نقش دارند و جا را برای رویش جوانه دندان دائمی زیر خود حفظ می‌کنند. توصیه‌های بهداشتی زیر که به تفکیک سن ارائه شده است موجب حفظ سلامت و طول عمر دندان‌های شیری تا رسیدن زمان افتادن آنها خواهد شد:

● از تولد تا یک سالگی

تمیز کردن دندان‌های کودکتان را از ۶ ماهگی همزمان با رویش اولین دندان شیری آغاز کنید. برای این‌کار نیازی به مسواک و خمیر دندان نیست. فقط می‌توانید از یک تکه پارچه تمیز و مرطوب استفاده کنید و روزی یک مرتبه دندان‌های نوزاد را تمیز کنید. در صورت اجبار والدین به تغذیه کودک با شیشه پستانک، ‌بهتر است از نوعی سرشیشه‌های مخصوص به‌نام سرشیشه‌های «ارتودونتیک» استفاده شود، تا احتمال ایجاد مشکلات بی‌نظمی دندانی کاهش یابد. اما جدای از مشکلات ارتودنسی و بی‌نظمی‌های دندانی، ‌شیر (‌شیر خشک، شیر مادر یا شیرهای پاستوریزه)، به‌خصوص اگر شیرین شده باشند، می‌توانند موجب ایجاد پوسیدگی‌های دندانی در کودکان شوند. بنابراین مراقبت باشید که کودکانتان به خوابیدن با شیشه شیر و یا باقی ماندن سینه مادر در دهان عادت نکنند زیرا، ماندن طولانی مدت شیر بر روی دندان‌ها موجب ایجاد پوسیدگی دندانی می‌شود. در صورت امکان بعد از آنکه کودکتان شیر نوشید، دندان‌هایش را تمیز کنید و یا برای پاک شدن بقایای شیر از روی دندان‌هایش به او مقداری آب بخورانید. هرگز شیر کودکتان را به کمک، قند، شکر، نبات، عسل و یا موادی مانند آنها شیرین نکنید. بعد از آنکه کودکتان شیر خورد، دقت کنید تا حتما آروغ بزند زیرا برگشت شیر به همراه گاز معده هنگام خواب به دهان و باقی ماندن شیر بر روی دندان‌ها، موجب پوسیدگی خواهد شد. از دادن آب میوه‌های شیرین به کودک هنگام خواب پرهیز کنید.

● یک تا ۳ سالگی

از حدود ۲ سالگی یک مسواک مخصوص کودک برای فرزندتان تهیه کنید و به اندازه «یک نخود» روی آن خمیر دندان بگذارید. فرزندتان می‌تواند خودش مسواک زدن را تمرین کند ولی وظیفه اصلی را در مسواک زدن دندان‌هایش شما بر عهده دارید. تا سن ۶ سالگی که کودک به طور کامل قادر به کنترل عضلات خود باشد، ‌مسواک زدن برای کودک به عهده یکی از والدین است و مسواکی که کودک زیر ۶ سال برای خودش بزند ارزش بهداشتی نخواهد داشت. اگر هنگام مسواک زدن مقاومت می‌کند، پدر یا مادر می‌تواند کودک را سرگرم کند و دیگری دندان‌هایش را مسواک بزند. خمیر دندان‌های ژله‌ای مخصوص کودکان طعم دلپذیری برای آنها داشته و می‌تواند عاملی برای تشویق آنها به مسواک زدن باشد، اما تاکید روی حجم کم خمیر دندان برای آن است که کودکان معمولا نمی‌توانند خمیر دندان و کف حاصل از آن را در دهان نگه دارند و ناخودآگاه آن را قورت می‌دهند. خوردن بیش از حد خمیر دندان موجب افزایش مقدار فلوراید در بدن و ایجاد لکه‌های زرد روی دندان‌ها می‌شود.

● ۳ تا ۶ سالگی

فراموش نکنید در این سنین نیز مسوولیت اصلی مسواک زدن دهان کودک با شماست. البته بهتر است به کودک اجازه دهید خودش نیز مسواک زدن را به تنهایی تمرین کند. اگر بین دندان‌های شیری کودکتان فاصله وجود ندارد و کاملاً به هم چسبیده‌اند، باید بین دندان‌هایش را نخ بکشید و اگر پوسیدگی‌های زیادی در دندان‌هایش وجود دارد زیر نظر دندان‌پزشک از ژل‌ها و دهان‌شویه‌های فلورایددار استفاده کنید. این مواد حاوی فلوراید پوسیدگی‌های اولیه را ترمیم خواهند کرد و از پوسیده ‌شدن بیشتر دندان‌ها پیشگیری می‌کنند.

● مصائب خوردن قطره آهن

حتماً شما هم دیده‌اید که دندان‌های بعضی بچه‌ها به دلیل مصرف قطره آهن، بد رنگ و تیره می‌شود، متاسفانه اثر قطره آهن روی دندان‌های کودکان دائمی است و با روش‌هایی مانند مسواک زدن از روی دندان‌ها پاک نمی‌شود. برای پیشگیری از چنین اتفاقی از کودک بخواهید دهانش را کاملاً باز کند و قطره آهن را با قطره‌چکان در حلقش بچکانید تا با دندان‌هایش تماسی نداشته باشد. برای این‌که مطمئن شوید این قطره در تماس با دندان‌ها قرار نگرفته است با یک پارچه مرطوب و تمیز دندان‌های کودک را پس از چکاندن قطره آهن تمیز کنید.

● ویژگی‌های مسواک مناسب برای کودک

مسواک‌های موجود در بازار که برای بزرگسالان استفاده می‌شود، برای بچه‌ها مناسب نیست چون علاوه بر سر بزرگ مسواک که در دهان کودک جا نمی‌گیرد، جذابیت‌های ظاهری مورد نیاز برای جلب توجه کودک و تشویق او به مسواک زدن را نیز ندارد. اگر این‌بار برای خرید مسواک برای کودکتان که دندان‌های شیری دارد به داروخانه رفتید قبل از بیرون رفتن از منزل، راهنمای خرید مسواک زیر را نگاهی بیندازید، احتمالا در خرید مسواک مناسب برای فرزندتان به شما کمک خواهد کرد:

۱) سر مسواک:

کوچک باشد تا در دهان کودک جا شود.

۲) دسته ضخیم و پهن:

اگر دسته مسواک ضخیم باشد، کودک به راحتی می‌تواند مسواک را در دستش نگه دارد و کنترل لازم را حین مسواک زدن داشته باشد.

۳) سرموهای گرد مسواک:

سر الیاف (موهای مسواک) در صورتی‌ که گرد باشد، حین مسواک زدن لثه کودک را کمتر تحریک خواهد کرد و احتمال آسیب لثه کودک کاهش می‌یابد.

۴) مسواک نرم:

در بازار ۳ نوع مسواک وجود دارد:

الف) نرم (soft)

ب) متوسط (medium)

ج) سفت (hard).

از میان این ۳ نوع، نوع نرم برای کودک شما مناسب است. چون به دلیل زبر نبودن آسیب کمتری به لثه کودک وارد می‌کند و همچنین موهای این مسواک می‌توانند نواحی بین ۲ دندان را نیز تمیز کنند.

● مسواک انگشتی

اگر قرار است شما دندان‌های شیری کودکتان را مسواک بزنید، می‌توانید این نوع مسواک را از داروخانه تهیه کنید. مسواک انگشتی مانند یک کیسه روی یکی از انگشتان شما پوشیده می‌شود و شما می‌توانید به راحتی دندان‌های کوچولوی‌تان را مسواک بزنید.

● مسواک برقی

حدود ۴ تا ۵ سالگی می‌توانید برای تشویق کودکتان به مسواک زدن، برای او مسواک برقی تهیه کنید. تحقیقات نشان داده‌اند این مسواک برتری بر مسواک دستی ندارد، ولی در ابتدا شور و شوق استفاده از آن، باعث می‌شود کودک بیشتر و مرتب‌تر از آن استفاده کند و به بهبود بهداشت دندان‌های او کمک کند.

دکتر سیامک شایان امین