واقعیت های سرمایه گذاری در صنعت گردشگری

همه ساله در ۲۷ سپتامبر به مناسبت روز جهانی جهانگردی به میزبانی یکی از کشورهای عضو سازمان جهانی جهانگردی مراسمی برپا می شود امسال کشور سریلانکا میزبان بود و شعار گردشگری, درها را برای خانم ها می گشاید سرلوحه تمام برنامه ها و جشن های امسال قرار گرفت

همه ساله در ۲۷ سپتامبر به مناسبت روز جهانی جهانگردی به میزبانی یکی از کشورهای عضو سازمان جهانی جهانگردی مراسمی برپا می‌شود. امسال کشور سریلانکا میزبان بود و شعار "گردشگری، درها را برای خانم‌ها می‌گشاید" سرلوحه تمام برنامه‌ها و جشن‌های امسال قرار گرفت. سریلانکا بیش از ۳۰ سال است که به عضویت این سازمان درآمده و رشد پایدار گردشگری این کشور را مدیون خانم‌های سریلانکایی می‌دانند.

سازمان جهانی جهانگردی امسال به یکی از زیربنایی‌ترین موضوعات صنعت گردشگری توجه نشان داد و آن توجه به نقش گسترده حضور بانوان در عرصه گردشگری به ویژه در کشورهای فقیر است.

نقشی که بانوان در صنعت گردشگری کشورهای توسعه‌یافته برعهده دارند در مقام مدیریت‌های رده بالا و یا همپای مردانی است که مسئولیت‌های مهم در اختیار می‌گیرند، وزیر می‌شوند، مدیر خطوط هوایی هستند و بر صندلی ریاست هتل‌ها و توراپراتورها تکیه زده‌اند. اما نقش بانوان در رونق گردشگری کشورهای فقیر ویژگی‌های دردآوری هم دارد. در جهانی که زندگی می‌کنیم ۳/۱ میلیارد نفر در فقر می‌زیند که زنان ۷۰ درصد این افراد را شامل می‌شوند. آن دسته پرشمار که دست‌ساخته‌هایشان زینت‌بخش خانه‌های گردشگران اروپایی و آمریکایی است از عایدی کامل هنر و سنت‌شان بهره نمی‌برند و بخش عمده‌ای از این درآمد نصیب واسطه‌ها می‌شود.

تاکید سازمان ملل بر اهمیت بخشیدن به نقش پررنگ بانوان در کشور ما نیز حاوی نکات مهمی است.

چندی است بانوان تحصیل‌کرده در رشته‌های مختلف مدیریتی به بازار کار داخل کشور وارد شده‌اند و در مواردی از مردان هم پیشی گرفته‌اند. در کنار این قشر تحصیل‌کرده، تقریبا نقش اقتصادی خانم‌ها در مناطق غیرشهری و روستایی در تولید و مهیا نمودن بخش عمده‌ای از صنایع دستی و اقتصاد بومی قابل ذکر است. بنابراین در شرایطی که زمینه کار فراهم نباشد و روند توسعه گردشگری از یک نظام اطمینان‌بخش پیروی نکند، شرایط کاری این قشر پرشمار از جامعه ایرانی با تلاطم‌های نامطلوب همراه است. با برنامه‌ریزی صحیح در زمینه ساخت صنایع دستی و مدیریتی در صنعت گردشگری و هتلداری از این نیروی عظیم می‌توان به نحو شایسته بهره برد.

▪ گردشگری در ایران: اوهام یا واقعیت؟

تا چه اندازه عزم جدی برای توسعه گردشگری در کشور وجود دارد؟ ارزیابی‌های سازمان جهانی جهانگردی از یک رشد بادوام در صنعت گردشگری جهانی و حجم گسترده‌ای از جابجایی‌های جهانی در آینده خبر می‌دهد. ‌تعداد گردشگران تا سال ۲۰۲۰ به ۶/۱ میلیارد نفر می‌رسد و از هم‌اکنون کشورهای کوچک و بزرگ برای جذب سرمایه و بهره‌مندی از این بازار گسترده به تکاپو افتاده‌اند. گزارشی که در همین شماره ماهنامه سفر منتشر شده است خبر می‌دهد که تاکنون از کل ۲۷۲ میلیارد دلاری که کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس GCC در پروژه‌های گردشگری سرمایه‌گذاری کرده‌اند و قرار است تا سال ۲۰۱۸ کامل شود ۲۳۳ میلیارد دلار از آن امارات متحده است و این کشور در سرمایه‌گذاری پروژه‌های گردشگری در منطقه پیشتاز بوده است. این تحرکات تکه‌های پازلی است که تا یک دهه آینده تصویر آن کامل می‌شود و می‌تواند نقش و سهم ایران را علی‌رغم این همه ظرفیت طبیعی، اقلیمی و تاریخی به حاشیه براند. این تلاش‌ها گویای این واقعیت است که داشتن ظرفیت‌های طبیعی، اقلیمی و یا تاریخی دیگر شرط کافی است. راهبرد کشورهای همجوار نشان داده است که می‌شود تنها با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و خلق ‌شرایط مصنوعی در جایی که کمترین جاذبه را دارد سرنخ‌ جریان‌های عمده سفر را بدست گرفت و حتی گردشگران بازارهای سنتی را به چنگ آورد. این راهبرد چنانچه با جادوی تبلیغات مداوم همراه باشد از موفقیت‌های قابل توجه حکایت دارد. برنامه‌ریزان چنین راهبردی بی‌تردید به گفته مدیرعامل گروه صنعتی "دوو" بی‌توجه نبوده‌اند که در جایی توصیه کرده بود با بازاریابی مناسب می‌توان بخاری را به آفریقا و یخچال را در قطب شمال به فروش رساند.

کشور ما هم‌اکنون قطره‌ای از این رودخانه خروشان را به خود جذب می‌کند. بدلیل فقدان مدیریت بهره‌ور و نبود نگاه بازارگرایانه – که البته متکی بر شاخص‌های توسعه پایدار و صیانت از مباحث زیست بوم باشد- بومیان بسیاری از مناطق کشور از ظرفیت‌های بالقوه بهره‌مند نمی‌شوند، از آن عایدی نمی‌گیرند و ترجیح می‌دهند مکان زندگی خود را ترک کنند و به زندگی ماشینی روی آورند. به این ترتیب طی سالها کم‌توجهی، مهاجرت‌های گسترده بومیان به شهرها و پدیده‌های منفی چون حاشیه‌نشینی جامعه ایرانیان را به عذابی پایدار دچار کرده است. شهری‌ها از تبعات وجود حاشیه‌نشینان در رنج‌اند و حاشیه‌نشینان از نبود امکانات شهری در مضیغه. این شکاف‌ها بسترهای بروز بحران‌های امنیتی و اجتماعی را هموار می‌کند و در چنین شرایطی، هزینه‌های هنگفت و نیروی عظیم دولت‌ها و شهرداری‌ها صرف این می‌شود که چطور حاشیه‌نشینی را بپذیرند، کنترل کنند و برایشان جاده و مدرسه و ... بسازند حال آنکه توجه به صنعت گردشگری و سهیم‌کردن بومیان در منافعه حاصل از آن اگر یک طرح راهبردی بود می‌توانست در مهار بحران حاشیه‌نشینی موثر باشد.

روز جهانی جهانگردی مناسبتی است که با اتکا به آن بسیاری از نارسایی‌ها را با عینک واقع‌بینی ببینیم. مهمترین مشکل نبود بسترها و زیرساخت‌های مناسب است. تلاش‌های دولت برای جذب سرمایه قابل تقدیر است اما نکته اینجاست که برای جذب سرمایه لازم نیست بدلیل شرایط تحریم به هر شرایط سرمایه‌گذار خارجی تن داد. به‌ویژه که برخی سرمایه‌گذاران مترصد فرصت هستند تا از این بحران‌ها و آب گل‌آلود برای خود ماهی بگیرند.

در نخستین همایش بین‌المللی فرصت‌های سرمایه‌گذاری در صنعت گردشگری که با حضور عالی‌ترین مقامات کشور برگزار شد ۳۰ میلیارد دلار بسته‌های متعدد گردشگری معرفی شد که نتیجه آن امضای تفاهم‌نامه‌هایی با چند کنسرسیوم خارجی بود. این شرکت‌ها از اصلی‌ترین سرمایه‌گذاران گردشگری در دنیا نبودند شاید مهمترین آنها ترکیه باشد که مهمترین قراردادهای این کشور – مدیریت فرودگاه امام و ترک‌سل (اپراتور دوم تلفن همراه) –سابقه خوشایندی در کشور نداشت و کشور در قراردادهای طولانی مدت به آنها تکیه نکرده است. نکته اینجاست که بخش عمده‌ای از این پروژه‌ها را می‌توان با سرمایه‌های هموطنان در داخل کشور سر و سامان داد.

ذکر همین نکته کافی است که توجه داشته‌ باشیم حجم عظیم سرمایه‌های سرگردان هموطنان ما این روزها در بخش مسکن لانه کرده و قیمت‌های آن سر به فلک می‌زند. اینکه بخش مسکن دچار رکود تورمی است به نبود انگیزه برای سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف اقتصادی از جمله صنعت گردشگری برمی‌گردد. سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری چنانچه با برنامه‌ریزی مناسب آنقدر انگیزه ایجاد کند که سرمایه‌گذاران سود مطلوب را هتل‌سازی و تورگردانی و ... جستجو کنند نه مابه‌التفاوت قیمت زمین، آن وقت می‌توان به برنامه‌ریزی صحیح در این کشور امیدوار بودو به مدیریت این سازمان آفرین گفت.