پایگاههای داده توسعه یافته مبتنی بر وب نقشها و فرصتهای جدید برای کتابخانه ها

با گذر کردن از صفحات وب ایستا, کتابخانه Cal Poly خدمات جدید و تعاملی مبتنی بر وب را برای دانشجویان و اعضای هیئت علمی با استفاده از قدرت جاوا و توانایی پایگاههای اوراکل طراحی کرده است

با گذر کردن از صفحات وب ایستا, کتابخانه Cal Poly خدمات جدید و تعاملی مبتنی بر وب را برای دانشجویان و اعضای هیئت علمی با استفاده از قدرت جاوا و توانایی پایگاههای اوراکل طراحی کرده است. در نتیجه کتابخانه توانسته است به گونه‌ای, رهبری را در سطح دانشگاه در رابطه با محیط آموزشی دیجیتالی ایجاد کند.

● مقدمه

در اتاق کوچک پشتی در یک کتابخانه دانشگاهی متوسط, تحول چند رسانه‌ای کوچکی در حال رخ دادن است. کتابداران و متخصصان چند رسانه ای در آرامش و سکوت مفهوم " کتابخانه " را از یک بنای آجری سخت به یک محیط پیشرفته منحصر به فرد تغییر شکل داده‌اند که دانش آکادمیک, منطقه ای و جهانی را همراه با یک مرکز یادگیری مجازی و در عین حال سرزنده و باروح در بردارد و به کاربران خود یک محیط کاری و جعبه ابزار مجازی کاملاً اقتصادی, مؤثر و کارآمد ارائه می‌دهد. این تلاش و کوشش فراتر از وضعیت کنونی است و دنیای جدیدی را ایجاد می‌کند که هم ترسناک است و هم هیجان‌انگیز. همچنین، فرصتهای جدید و خدمات فراوانی را برای کاربران کتابخانه نوید می‌دهد.

«وب جهان‌گستر» یک ابزار دیجیتالی و در عین حال یک محیط یادگیری است که فرصتهای بی‌شماری را برای کتابخانه‌ها فراهم کرده تا ارائه خدمات به کاربران را گسترش و افزایش دهند, حال آنکه محیطهای کاری پربار و سودبخشی برای کتابداران و کارکنان پشتیبان نیز ایجاد می‌کند. زمانی‌که وب به وجود آمد, کتابخانه‌ها بلافاصله صفحات خانگی, راهنماهای کتابشناختی و آموزشی, بازدیدهای مجازی و خودآموزهایی را ارسال کردند. با وجود این، تمام این فعالیتهای اولیه در حد ایجاد یک سری صفحات ایستا و ساکن صورت گرفت.

بخش تجارت الکترونیکی وب که توسط شرکتهای dot.com هدایت می‌شود, ویژگی قابلیت انتقال از طریق وب را درک و از آن به عنوان راهی برای علاقه‌مند کردن مشتری استفاده کردند , و وب‌سایتهایی را طراحی نمودند که در آنها از برنامه‌های کاربردی پیشرفته پایگاه داده استفاده شده بود. نتیجه آن شد که این وب‌سایتهای تجاری نسبت به وب‌سایتهای بخش دانشگاهی نظیر کتابخانه‌ها, جالب تر, تعاملی‌تر و کاربرپسندتر بودند. این برنامه‌های کاربردی برای ایجاد رابط کاربرهای کاربرمدار و مشتری پسند طراحی و توسعه یافتند تا کاربران را قادر سازند بدون نیاز به دانستن زبان html , و به طور یکپارچه اقلام مورد نظر را جستجو کرده, خریداری کنند و اطلاعات مورد نیاز را ایجاد و ذخیره کنند.

از نمونه‌های موفق خدمات کاربرمدار شرکتهای dot.com می‌توان به Amazon.com و Yahoo اشاره کرد. Amazon.com (http://www.amazon.com) یک کتابفروشی پیوسته می‌باشد که برای کاربرانش فهرست گسترده‌ای از کتابها را فراهم می‌کند. آنها می‌توانند در پایگاه جستجو کرده و عناوین مورد نظر خویش را سفارش دهند, همچنین امکان مرور عناوین از طریق کلیدواژه نیز فراهم شده و با استفاده از نظام آگاهی رسان کاربر, افراد می‌توانند در حوزه تخصصی خود از عناوین جدید آگاه شده و روزآمد باشند. Yahoo از طریق دروازه شخصی My Yahoo (http://my.yahoo.com) دسترسی به اطلاعات جدید, مجموعه نقل قولها, وب‌سایتهای برگزیده و دیگر پیوندهای منتخب توسط کاربر را فراهم می‌کند. موفقیت این خدمات کاربرمدار، بر یکپارچگی اطلاعاتی که توسط کاربر ارائه می‌شود متمرکز است. اطلاعات فوق سپس برای بهبود کارایی بر اساس نیاز کاربر و استفاده وب‌سایت، در پایگاه ذخیره می‌شود.

سازمانهای غیر انتفاعی, مؤسسه‌های دولتی و کتابخانه‌ها نیز وب‌سایتهای کاربرمداری به شکل پایگاه داده، طراحی و ایجاد کردند. کتابخانه‌ها در امر یکپارچه سازی فناوریهای پایگاه داده و گسترش پروژه‌های " My Library " بسیار سریع عمل کردند، چون:

▪ University of California at Los Angeles

▪ North Carolina State University

▪ Virginia Commonwealth University

▪ and Cal Poly

▪ San Luis Obispo (Winter, ۱۹۹۹

▪ Tenant, ۱۹۹۹).

در نتیجه، بسیاری از کارگزاران کتابخانه‌ها به ارائه رابط کاربرهای "My OPAC " اقدام کردند که کاربران را قادر می سازد اطلاعات را مطابق با فهرست پیوسته محلی خویش جستجو کنند.

اگر یک کتابخانه قصد پیگیری توسعه محلی رابط کاربرها و دیگر برنامه‌های کاربردی پایگاه داده را دارد, باید آگاه باشد که چنین تصمیمی تعهد عمده‌ای را می‌طلبد. برای ایجاد و توسعه چنین وب‌سایتهایی, کتابخانه‌ها باید بینش و دیدی وسیع نسبت به نقش و وظیفه خویش در محیط دانشگاهی داشته باشند. همچنین این امر به برنامه ریزی کارمندانی در سطح دانشی بالا و افرادی با مهارتهای مدیریت پروژه، نیاز دارد.

از آنجا که این امر تلاشی بزرگ برای ایجاد برنامه کاربردی پایگاه داده وب پایه است, چرا آن را انجام دهیم؟ پایگاه داده وب پایه خدماتی را که کتابخانه می‌تواند به کاربرانش ارائه دهد، افزایش می‌دهد. علاوه بر آن، به کاربران اجازه می‌دهد تا صفحات مخصوص به خود را بسازند, بدین ترتیب برای آنها امکان ذخیره, بازیابی و ویرایش اطلاعات را آسان می سازد. گذشته از این، برای اعضای هیئت علمی و کارمندان کتابخانه فرصتی را فراهم می‌کند تا قدرت «وب جهان‌گستر» را بدون نیاز به یادگیری زبان html تجربه کنند. نتیجه این تلاش این خواهد بود که کتابخانه در یک موقعیت عالی قرار می‌گیرد تا نقش رهبری و هدایت را در محیط دانشگاهی در اختیار گیرد؛ همچنین نقشهای جدید کتابداران در یک محیط یادگیری الکترونیکی را نیز نشان می‌دهد.

این نقشهای جدید با باریک‌بینی خاصی با عناصر سنتی کار کتابداران دانشگاهی ترکیب می‌شود. کتابداران دانشگاهی, علاقه‌مند و در عین حال نگران تعیین نیازهای آشکار و غیر آشکار اعضای هیئت علمی و دانشجویان می‌باشند. نقش جدید, حرفه را به ادامه شناسایی این نیازها فرا می‌خواند و همچنین تعیین می‌کند که چگونه باید فناوری را به کار برد تا آن نیازها برآورده شوند. این امر برای کتابداران اهمیت دارد که توانایی طراحی رابط کاربر را داشته باشند و با برنامه نویسان, اعضای هیئت علمی, دانشجویان و کارمندان کتابخانه ارتباط برقرار کرده، همکاری کنند.

● برنامه‌های کاربردی پایگاه داده

کاربرد و فایده پایگاههای داده وب پایه برای ارائه اطلاعات به کاربران در کتابخانه امری جدید و تازه نیست. جستجو در پایگاه داده و ارائه نتایج در صفحه نمایش، از اواسط دهه ۱۹۸۰ وجود داشته است. اما با ظهور مرورگرهای وب در اواسط دهه ۱۹۹۰ که از زبان html در نمایش صفحات بهره می گیرند، توانایی تولید و ایجاد اطلاعات در ترکیبات متعدد و گسترده کاربرپسند امکان پذیر شده است. اکنون، برنامه‌های کاربردی پایگاه داده، سند html را به طور همزمان تولید می کنند ؛ بدین معنا که سند از قبل موجود نبوده است، تنها الگویی از آن موجود بوده و برنامه کاربردی پایگاه داده سند را در پاسخ به پرسش ایجاد می‌کند. در اختیار داشتن یک نظام پایگاه داده وب پایه که بتواند اسناد مرسوم را بدین شکل برای کاربران وب تولید کند، ملزومات گسترده‌ای را می‌طلبد.

یک مجموعه قابل کنترل از اسناد جاری ایستا، بلافاصله به یک مجموعه غیرقابل کنترل از اسناد ایستای حاوی اطلاعات قدیمی تبدیل خواهد شد. با افزایش تعداد صفحات وب درخواست اعضای هیئت علمی و کارکنان در رابطه با صفحات وب در یک حوزه تخصصی موضوعی همراه با اطلاعات رایج و روزآمد نیز افزایش می یابد. بدین ترتیب، برای کتابخانه Cal Poly این امر آشکار می‌شود که یک راه حل مؤثرتر، رایج تر و کنترل پذیرتری باید به کار گرفته شود. در گذشته، اگر آدرس الکترونیکی یک پایگاه داده عوض می شد، کارمندان به شکل دستی این تغییرات را در هر صفحه ای که این منبع را فهرست کرده بود، ایجاد می‌کردند. اما به طور واقع بینانه‌ای، فرایند مداوم تغییر اطلاعات مربوط به آدرس الکترونیکی افزایش می‌یافت و آن را به یک وظیفه متناوب و گاهی اوقات غیر ممکن تبدیل می‌کرد.

اولین راه حلی که مورد آزمون قرار گرفت، استفاده از موتور جستجو در وب‌سایت بود. کارکنان می‌توانستند هر ارجاع ساخته شده برای سایتهای ناروزآمد را جستجو و پیوند مورد نظر را انتخاب کنند، آدرس الکترونیکی صفحه ای که مورد ارجاع قرار گرفته را یادداشت و آن را در سرور بیابند و در نهایت تغییرات لازم را انجام دهند. سپس می‌توانند به نتایج جستجو برگشته پیوند بعدی را انتخاب کنند و این فرایند بارها تکرار شود. این روش می‌تواند تا حدی کاربردپذیر، باشد اما راهی مؤثر و کارآمد برای مدیریت وب‌سایتی با هزاران پیوند نخواهد بود.

اولین فرصت برای دوباره فکر کردن درباره چگونگی نگهداری و پشتیبانی وب‌سایت، به شکل Data Genie ظاهر شد. Data Genie اولین تلاش ما برای ایجاد یک وب‌سایت به شکل منویی بود. اولین گام عبارت بود از اقتباس تمام داده ها و قرار دادن آنها در جدولهایی داخل پایگاه، از میان هزاران صفحه وب ساکن که قبلاً ایجاد شده بود. با استفاده از نشانه های html ( H۱، H۲، H۳، … ) برنامه کوچکی برای تجزیه اطلاعات و قرار دادن آنها در جدولهای متناظر در پایگاه داده، تهیه شد.

هنگامی که این عمل به اتمام رسید، برنامه‌نویسان ساخت برنامه‌هایی کاربردی را آغاز کردند که بر روی سرور اجرا شده و عمل ارتباط با پایگاه داده را انجام می‌دهند. این برنامه ها با استفاده از ترکیب فناوریSP (Java Server pages) و Java Servlets برای کنترل محتوا و ظاهر صفحات وب ایجاد شدند. تکنیک و فناوری پیشرفته، فرمول جستجوی کاربر را به آنچه برای پایگاه داده قابل درک است، تبدیل می‌کند. Servlet ها داده را دریافت می کنند و فایلهای JSP بر اساس شیوه‌نامه‌های کنترل شده، آنچه را نمایش صفحه وب باید شبیه به آن باشد کنترل می کنند. این راه حل در نهایت مورد استفاده قرار می گیرد تا داده ها را از هر نوع پایگاه داده استخراج کند. در وضعیت ما، پایگاه داده اوراکل به دلیل توانایی، اهمیت، همچنین داشتن جواز سایت از دانشگاه، مورد استفاده قرار می گیرد.

کتابداران موضوعی برای این رکورد همراه با پیوند به پایگاه داده اصلی، اطلاعاتی نیز فراهم می‌کنند. ما آدرس اینترنتی آن را اضافه می کنیم تا به کاربرانی که از مودم Cal Poly استفاده نمی‌کنند، اجازه دسترسی بدهیم.

در هر صورت، زیبایی نظام در این است که متخصصان موضوعی مسئول ایجاد رابط کاربر بخش تاریخ، می‌توانند پایگاه داده ای مشابه که در صفحات دیگر مختص تاریخ دسترس پذیر است ؛ مانند منابع پیشنهادی برای مقاله نشریه را نیز درخواست کنند. بدین ترتیب، ما به هدف خویش در فراهم کردن اطلاعات برای رفع نیاز اطلاعاتی دست یافتیم.

آزادی که این تصمیم به ما عرضه کرد شگرف بود. این امر بدان معناست که ما می‌توانیم منابع اطلاعاتی مشابه را برداشته و آنها را مطابق دلخواه خود، دوباره سازماندهی کنیم.

برنامه دیگری نوشته شد که اجازه داد آدرسهای اینترنتی موجود در پایگاه به صورت ماهانه بررسی شوند. این برنامه آدرسها را تست می‌کند تا همچنان کار کنند، همچنین وب پایه گزارشی از پیوندهای منقطع ارائه می‌دهد. در اینجا به نیروی انسانی تنها برای حذف دستی با تصحیح آدرسها نیاز می‌باشد.

● منطبق کردن صفحات وب با نیاز کاربران برای آموزش اعضای هیئت علمی

بعد از موفقیت Data Genie، احساس شد دیگر برنامه‌های کاربردی پایگاه داده می‌توانند توسعه دهنده خدمات به دانشجویان و اعضای هیئت علمی‌باشند. دو عامل به توسعه اولین پروژه کاربرمدار و مشتری پسند مورد نظر ما منجر شد. اولین عامل، بار سنگین آموزشی اعضای هیئت علمی بود، و عامل دوم مقاله ای بود که در شماره آوریل ۱۹۹۸ نشریه College & Research Libraries News با عنوان “ Keeping current، Keeping sane: a web tutorial for coping with information load ” Rinaldo & Odato، (۱۹۹۸ ) منتشر شد. این مقاله بر فعالیتهای کتابخانه‌های زیست پزشکی کالج دارموث[۳] متمرکز بود. آنها کارگاههایی را برای اعضای هیئت علمی ارائه کرده بودند تا به آنها کمک کنند نسبت به اطلاعات حوزه تخصصی خویش، جاری و روزآمد باشند.

با مرور مقاله و انعکاس بار سنگین آموزشی در Cal Poly، تفکر در رابطه با سناریوهای "چه می شد اگر؟" را آغاز کردیم. چه می شد اگر می‌توانستیم وب‌سایتی ایجاد کنیم که مطابق با نیازهای تک تک اعضای هیئت علمی‌ باشد تا بدین وسیله در زمان استفاده آنها از خدمات و منابع کتابخانه صرفه جویی شود. کتابخانه نمی‌تواند مشکل بار آموزشی سنگین را برطرف کند اما می‌تواند به اعضای هیئت علمی کمک کند تا به طور مؤثرتری از زمان خویش استفاده کنند. آیا ما می‌توانیم رابط کاربری ایجاد کنیم، به گونه‌ای که اعضای هیئت علمی اطلاعات مورد نیاز خود را بیابند، روزآمد باشند و از تمام خدمات کتابخانه استفاده کنند؟

این فکر بدیع و ناگهانی به تولد پروژه " My Library " منجر شد. ما بر ایجاد صفحات وب برای اعضای هیئت علمی متمرکز شدیم که شامل تمام پیوندهای مرتبط با خدمات کتابخانه، همراه با یک بخش از گزینه‌های کاملا منطبق با نیاز آنها باشد. بعضی از اصول پایه در این پروژه به کار گرفته شد، و بیشتر آنها در تمام برنامه‌های کاربردی ما به کار گرفته شدند.

در ابتدا، استفاده از رابط کاربر باید ساده بوده و نیازی به دانش زبان html نباشد ؛ دوم، کارکنان کتابخانه باید مسئولیت آموزش و پشتیبانی رابط کاربر را بر عهده داشته باشند ؛ و سوم اینکه محیط دانشگاهی باید تأیید کند که رابط کاربر ایجاد شده توسط کتابخانه نقش مهمی در پیشرفت فعالیتهای اعضای هیئت علمی بازی خواهد کرد.

در حاشیه سمت چپ رابط کاربر خدمات فراوانی برای استفاده اعضای هیئت علمی تعبیه شده است. این خدمات شامل امانت بین کتابخانه ای الکترونیکی، فهرست متخصصان موضوعی، پیوند برای سفارش مواد، برنامه office calls، فهرست نشریات جاری، برنامه‌های زمانی جلسه‌های آموزشی، کارگاههای آموزشی برای اعضای هیئت علمی و پیوند به بخشهایی با کاربرد بالا چون رزرو، مرجع و اسناد دولتی.

با توجه به فعالیتی که توسط کتابخانه زیست پزشکی کالج دارموث انجام گرفته بود، ما نیز بخشهایی منطبق با نیاز اعضای هیئت علمی ایجاد کردیم تا همواره نسبت به کتابها، مقاله‌ها و وب‌سایتهای جدید در حوزه تخصصی خویش جاری و روزآمد باشند. بخش فهرست و سیاهه منابع که در سایت تعبیه شده، به آنها اجازه می‌دهد تا منابع مورد نظر را انتخاب کنند؛ سپس این منابع در صفحه پژوهشی شخصی آنها نمایش داده می‌شود. بخش کتابها، قسمت آگاه‌سازی Amazon.com, Books in print, Choice Reviews ، و سیاهه کتابهای جدید کتابخانه را فهرست می‌کند. بخش مقاله‌ها، خدمات Uncover را فهرست می‌کند و به اعضای هیئت علمی گزینه‌ ایجاد حساب را ارائه می‌دهد، یا اینکه کتابخانه این کار را خود برای آنها انجام می‌دهد. بخش وب‌سایتها برای اینکه اعضای هیئت علمی نسبت به وب‌سایتهای جدید آگاهی کسب کنند، چندین خدمات آگاه سازی را ارائه می‌دهد. همچنین، بخشی برای تمام پایگاههای داده کتابخانه وجود دارد؛ جایی که اعضای هیئت علمی به سادگی می‌توانند پایگاههایی را که می‌خواهند در صفحه شخصی آنها باشد بررسی کنند. علاوه بر اینها، بخشی وجود دارد که به اعضای هیئت علمی، موتورهای جستجوی قابل انطباق با نیاز آنها را نشان می‌دهد؛ مانند "My Yahoo ". در نهایت، بخشی وجود دارد که آنها می‌توانند وب‌سایتهای شخصی و مورد نظر خود را وارد کنند.

در حال حاضر کتابخانه "کندی" [۴] بیش از ۲۰۰ عضو هیئت علمی دارد که از خدمات "My Library " استفاده می‌کنند. ما رابط کاربر را در طی سری کارگاههای آموزشی اعضای هیئت علمی در تابستان سه سال پیش معرفی کردیم. بیش از ۲۰ عضو هیئت علمی از راحتی نصب و استفاده از آن متحیر شدند. از زمان آغاز و شروع کار، بازخوردهای مثبت و قابل توجهی در رابطه با رابط کاربر دریافت کردیم. ما کارگاههای آموزشی در سطح دانشگاه را به طور گسترده در محل کتابخانه برگزار کردیم، و اگر درخواست می شد از طریق برنامه office calls به دفاتر اعضای هیئت علمی مراجعه و در رابطه با رابط کاربر به آنها کمک می‌کردیم.

" My Library " نقش مثبتی در تلاشهای گستردة اعضای هیئت علمی بازی کرد. همچنانکه آنها استفاده از رابط کاربر را به عنوان یک فضای کاری آغاز و از ویژگیهای مرسوم آن استفاده کردند، پرسشها و درخواست خدمات بیشتر از سوی آنها افزایش یافت و این امر می‌توانست انعکاس حرکت آنها نسبت به یک محیط یادگیری پیوسته باشد. فراهم کردن خدمات برای اعضای هیئت علمی، باعث رشد و پیشرفت آنها به عنوان یک ابزار نیرومند در ایجاد تغییرات خواهد بود.

بعد از موفقیت " My Library "، تفکر در رابطه با پروژه‌های دیگری را آغاز کردیم که می‌توانند به گونه‌ای به اعضای هیئت علمی که دچار محدودیت وقت و زمان در طی سال تحصیلی هستند، یاری رسانند. ما از سناریو مشابه «چه می‌شد اگر؟» برای دومین پروژه خود با عنوان " My Syllabus " استفاده کردیم.

چه می شد اگر پروژه " My Syllabus " را انجام دهیم به گونه‌ای که استفاده از آن بسیار ساده و آسان باشد و حتی اعضایی که آشنایی چندانی با وب ندارند، نسبت به آن تمایل داشته باشند.

ما این پروژه را با مرور و بررسی صدها برنامه درسی در محوطه دانشگاه و خارج از آن آغاز کردیم تا بخشها و طبقه‌بندیهایی را به اعضای هیئت علمی ارائه دهیم که بتوانند برنامه درسی خویش را با استفاده از آنها طرح ریزی کنند. بعد از مرور، سرفصلهای ذیل را مطرح کردیم:

▪ توصیف واحد درسی

▪ روز و ساعت کلاس

▪ ساعات اداری

▪ آگاهی‌ها

▪ اهداف واحد درسی

▪ متون و منابع مورد نیاز

▪ بسته‌های آموزشی الکترونیکی

▪ وب‌سایتهای اینترنتی

▪ انتظارهای واحد درسی

▪ تقویم واحد درسی

▪ خط مشی نمره‌گذاری واحد درسی،

و بخشهای اضافه تر برای اینکه استادان سرفصلهای خاص خویش را وارد کنند.

در رابط کاربر " My Syllabus " تمام بخشهای بالا برای اعضای هیئت علمی نمایش داده می‌شود. آنها می‌توانند بخشهای مورد نظر را برای گنجاندن در برنامه درسی خود، انتخاب کنند. با انتخاب هر بخش, کاربران به الگوی مربوط به آن هدایت می‌شوند تا متن را در جعبه های متنی کپی کرده یا اینکه مستقیماً آن را در رابط کاربر وارد نمایند. به کاربران اجازه داده شده است در صورت نیاز از جعبه های متنی بیشتری استفاده کنند. آدرس اینترنتی " My Syllabus " ثابت است، بنابراین اعضای هیئت علمی می‌توانند از صفحه کلاس یا صفحه خانگی خود به آن متصل شوند.

از ما به طور مرتب این نکته سؤال می‌شود که چرا از برنامه‌های تجاری مدیریت واحد درسی چون Web CT و یا Blackboard به جای ایجاد یک رابط کاربر کاملاً جدید، استفاده نمی کنیم. محیط دانشگاهی cal Poly از Blackboard استفاده می‌کند؛ کتابخانه نیز از آن برای ایجاد واحد آموزش از راه دور بهره می برد. در هر صورت، ما به این نتیجه رسیدیم که جلسه مقدماتی سه ساعتی برای Blackboard مانعی برای اعضای هیئت علمی است که زمان و وقت کمی در اختیار دارند. کارگاه آموزشی " My Syllabus " تنها ۴۰ دقیقه زمان می برد، و هنگامی که اعضای هیئت علمی کارگاه را ترک می‌کنند، ساخت برنامه درسی تا حدی و یا به طور کامل به اتمام رسیده است.

در حال حاضر بیش از ۳۰۰ عضو هیئت علمی از " My Syllabus " استفاده می‌کنند. سادگی کاربرد آن باعث شده بسیاری از آنها ارزش برنامه‌ای درسی را که تمام وقت از طریق وب قابل دستیابی است، درک کنند.

نوشته: پائول تی آدالین و جودی سوانسون

ترجمه: پریسا خاتمیان‌فر[۲]

منابع

Rinaldo, C, Odato, K, (۱۹۹۸), "Keeping current, keeping sane!A Web tutorial for coping with information overload", College and Research Libraries News, ۵۹, ۴, ۲۴۸-۹.

Tennant, R, (۱۹۹۹), "Digital libraries: personalizing the digital library", Library Journal, ۱۲۴, ۳۶-۸.

Winter, K, (۱۹۹۹), "MyLibrary۰۳۹; can help your library", American Libraries, ۶۵-۷.

۱. Paul T. Adalian, Judy Swanson , “ Locally Developed Web-enabled Databases: new roles & opportunities for libraries “ , Reference Services Review , ۲۹ (۲۰۰۱): ۲۳۸-۲۵۳. Emeraled [ accessed at ۲۹ JAN ۲۰۰۵ ]

۲. دانشجوی کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه فردوسی مشهد

۱. Dartmouth College۰۳۹;s Biomedical Libraries

۱. Kennedy Library

۱. Electronic Access Resources Group ( EAR Committee )

۱. International Phonetic Alphabet

۲. Language Diversity Project

۳. California Central Coast Online Dictionary

۱. Flash

---