موزه فراموشی

بقایای شهر سوخته، سفالینه‌های تپه‌های شوش،‌ستون‌های تخت جمشید، عمارت‌های اصفهان و ... راه زیادی را از ورای پرده قرون طی کردند تا به ما برسند و ما را به تماشای زیبایی‌شان میهمان …

بقایای شهر سوخته، سفالینه‌های تپه‌های شوش،‌ستون‌های تخت جمشید، عمارت‌های اصفهان و ... راه زیادی را از ورای پرده قرون طی کردند تا به ما برسند و ما را به تماشای زیبایی‌شان میهمان کنند. آثار باستانی هر کشوری میراث ماندگار فرهنگ و تمدن گذشته اوست که از قرن‌های متمادی به او رسیده است؛ آثار ملی‌ای که اجدادش از قرن‌ها قبل به سوی او رهسپار کرده‌اند تا به او برسد و نمادی باشد از درگذشتگان اما باید دانست که بسیاری از مردم کشورمان با اینکه بسیار فرهنگ‌دوست هستند هرگز به هیچ موزه‌ای پا نگذاشته‌اند. این در حالی است که بسیاری از موزه‌های ما با بیشترین تعداد‌ آثار باستانی مثال‌زدنی و کم‌نظیر و گاهی حتی بی‌نظیر، با کمترین ورودیه در انتظار بازدیدکنندگان هستند. در سال‌های اخیر کارهای مثبتی برای «آشتی مردم و موزه‌ها» صورت گرفته اما این طرح‌ها تا چه حد موفق بوده است؟ «وقتی به موزه می‌روم واقعا احساس فخر می‌کنم و در عین حال خود را در برابر این همه آثار باستانی کشورم حقیر می‌بینم». این جمله را سیاوش کیوان‌مهر ۱۹ ساله می‌گوید و در ادامه با گله از فرهنگ‌سازی کمی که برای موزه‌ها می‌شود، می‌افزاید: «خیلی بد است که ما چیز زیادی از گنجینه‌های موجود در موزه‌های کشورمان نمی‌دانیم».موزه‌های ایران فضای زیبا و جذابی برای گردشگران خارجی دارند؛ گردشگرانی که با این همه تبلیغات منفی بیگانگان به ایران سفر می‌کنند و با آثار نادر و بی‌نظیر ملی ما آشنا می‌شوند، اما جای تأسف است که در طول سال بسیاری از موزه‌ها بازدیدکننده ایرانی چندانی را به خود نمی‌بینند. در سال‌های اخیر برخی مدارس کارهای مثبتی در راستای آشنایی نوجوانان با آثار ملی و باستانی ایران انجام داده‌اند و دانش‌آموزان را به جای بردن به سینما یا باغ‌وحش به موزه می‌آورند. البته به دلایل امنیتی، بسیاری از موزه‌ها از پذیرش افراد زیر ۱۲ سال خودداری می‌کنند و با این قانون بسیاری از موزه‌ها و کاخ‌موزه‌ها این گروه از بازدیدکنندگان را از دست می‌دهند. جالب اینکه کوچک‌ترین آثار باستانی ما که به خارج از کشور قاچاق می‌شوند و از حراجی‌ها، موزه‌ها و کلکسیون‌های خصوصی سر درمی‌آورند به قیمت‌های گزاف و باورنکردنی فروخته می‌شوند اما در ایران همان آثار باستانی قابل‌توجه و فوق‌العاده، بازدیدکنندگان چندانی را به خود جذب نمی‌کنند. شاید تاکنون فرهنگ‌سازی مورد انتظار صورت نگرفته و در این زمینه کارهای مناسبی انجام نپذیرفته است تا موجب آشتی مردم و موزه‌ها شود؛ قهری که ناآگاهانه و ناخواسته روی داده و موجب دوری افراد از این گنجینه‌های منحصر به‌فرد ملی شده است. فضاهای بسیاری از موزه‌های ایران بویژه شهرستان‌ها فاقد حداقل امکانات است، چه از لحاظ ایمنی و چه از نظر سیستم‌های نور و زیباسازی. بسیاری از این موزه‌ها در ساختمان‌های نامناسب و فرسوده دایر است که فاقد جذابیت بصری است و اطلاعات مربوط به آثاری که در موزه‌ها قرار دارد ساده و ابتدایی است. هر قطعه هنری - باستانی که در موزه‌ها در معرض دید افراد گذاشته شده همه دارای برگه اطلاعاتی است که هر یک از این برگه‌ها می‌توانست حاوی اطلاعات دقیق‌تر و تخصصی‌تری باشد که مطالعه آن برای بیننده بسیار جذاب و قابل‌توجه باشد و فرد بتواند با مطالعه آن به اطلاعات ویژه‌ای از آن اثر باستانی برسد. «در سال‌های اخیر با پیچیده‌تر شدن زندگی فردی – اجتماعی، افراد کمتری به بازدید از موزه‌ها تمایل دارند» این جمله را ح – ف سرپرست یکی از موزه‌ها عنوان کرد و در ادامه با برشمردن مشکلات موزه‌ها گفت: «برخی از موزه‌های ما به غیر از گردشگر خارجی در طول سال به تعداد انگشتان دو دست بازدیدکننده ندارند و این مسأله تأسفبار است». شاید همین ناآگاهی و بی‌توجهی به موز‌ه‌ها باعث افزایش قاچاق عتیقه در ایران شده است. بی‌شک ساخت برنامه‌هایی برای آشتی مردم و موزه‌ها ارزان‌تر از مبارزه با قاچاق اشیای عتیقه به آن سوی مرز‌ها تمام شده و این آشتی‌کنان مردمی مانع به یغمای رفتن آثار ملی ما می‌شود. باید بستر مناسب فرهنگی برای طراوت‌بخشی به موزه‌های ایرانی فراهم شود و این کار برنامه‌ریزی درازمدت و پایه‌ای را می‌طلبد که این مهم فقط در روز موزه‌ها و با رایگان اعلام کردن بازدید از موزه‌ها میسر نخواهد شد.

آمار بازدید از موزه در ایران

بر اساس آخرین آمار ارائه شده توسط معاون فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در ایام نوروز سال گذشته ۳ میلیون و ۹۳۵ هزار و ۹۷۷ نفر از موزه‌های سراسر کشور بازدید کردند. امسال نیز ۶ میلیون و ۳۹۱ هزار برگ بلیت به بازدیدکننده‌ها فروخته شد که ارزش ریالی این تعداد بلیت بالغ بر ۲۳ میلیارد و ۶۲۵ میلیون ریال است. در همین راستا، بر اساس آمار اداره کل موزه‌ها، استان فارس با ۲ میلیون و ۱۶۵ هزار برگ بلیت، اصفهان با یک میلیون و ۷۵۵ هزار و خراسان رضوی با ۶۶۰ هزار بیشترین آمار فروش بلیت را از آن خود کرده‌اند. این مقام مسؤول بیان می‌دارد که استان همدان با ۲۵۰ هزار بلیت، تهران با ۲۴۲ هزار برگ بلیت و کرمان با ۲۱۹ هزار برگ بلیت، در رده‌های بعدی قرار گرفته‌اند. در نهایت با نگاهی تحلیلی به آمار ارائه شده به روشنی می‌بینیم که باوجود افزایش در میزان بازدید از موزه‌های کشور، اما این میزان همچنان با نرم‌های جهانی فاصله بسیار زیادی دارد.