اخلاق همسایه داری را احیا کنید

بررسی مهمترین بخش مهندسی نانوشته فرهنگی کشور

لطفا به این احادیث از رسول گرامی اسلام(ص) که برگرفته از کتاب نهج الفصاحه می باشد با دقت توجه فرمایید:

۱) حد همسایگی چهل خانه است.

۲) «همسایه» را پیش از خانه و «رفیق» را پیش از انتخاب راه و «توشه» را پیش از سفر باید تهیه کرد.

۳) حرمت همسایه بر همسایه چون حرمت خون او است.

۴) جبرئیل درباره همسایه آن قدر به من سفارش می کرد که می پنداشتم همسایه ارث خواهد برد.

۵) حق همسایه آن است که اگر مریض شد، عیادتش کنی و اگر از دنیا رفت، در تشییع جنازه اش حاضر شوی و اگر از تو قرض خواست، به او بدهی و اگر حادثه خوبی برای او رخ داد، به او تبریک بگویی و اگر مصیبتی دید، به او تسلیت بگویی، ساختمان خود را بالاتر از ساختمان او نسازی و با این کار جریان باد را بر او نبندی، به وسیله بوی غذایت او را اذیت نکن مگر اینکه مقداری از آن غذا، برایش ببری.

۶) زنا و عمل منافی عفت از گناهان کبیره و بزرگ است، ولی انجام این عمل زشت و اعمال ناشایست دیگری مثل دزدی از همسایگان از جرم و عقاب بیشتری برخوردار است، چرا که ضمن شکسته شدن حرمت همسایه داری، آثار سوء آن دامنگیر خود انسان و خانواده او نیز می شود.

این چند حدیث انتخاب شده برای این نوشته و وجود ده ها و شاید صد ها حدیث و روایت از پیامبر گرامی اسلام(ص)، اهل بیت و همه انبیا و اوصیای الهی در همین سادگی و صراحت تمام، نشان می دهد که مقوله همسایه داری و حفظ حرمت همسایه، از صدر اسلام تاکنون بخش بسیار مهمی از «مهندسی فرهنگی» جوامع را تشکیل می دهد که متاسفانه پس از گذشت بیش از ۳۰ سال از حاکمیت نظام جمهوری اسلامی، هنوز برخی از مسئولان کشورمان، به رغم اذعان به اهمیت مبارزه جهاد گونه با «جنگ نرم دشمن» ریشه کنی ناهنجاری های موجود در جامعه را منوط به تدوین این مهندسی می دانند و مدام وعده آن را می دهند وهنوز هیچ خبری از آن نیست!! و حال آنکه، این جبهه جدید که دشمن از مدت ها پیش، دقیقاً از فردای پایان جنگ ۸ ساله با عراق، به راه انداخته است، تاکنون خاکریزهای فکری بسیاری از جوانانمان و خانواده ها را ربوده است و ضربات بسیاری اعم از جانی و مالی و حتی بر عرض و آبروی مردم کشورمان وارد کرده است!

این احادیث آن قدر راحت و آسان با ما سخن می گویند که انگار خاتم انبیا(ص) هم اکنون در قید حیات تشریف دارند و با نظاره کردن وضعیت موجود لب به سخن گشوده اند.

به نظر شما کدام یک از احادیث فوق منطبق با جامعه امروز ما یا حداقل منطبق با شیوه زندگی در کلان شهرهای ما نیست؟ آیا غیر از این است که حد همسایگی اگر زمانی به چهل همسایه از راست به چهل همسایه از چپ ختم می شد، امروز در زندگی آپارتمان نشینی بایستی ۴۰ همسایه بالا و ۴۰ همسایه پایین را نیز به آن اضافه کرد؟! بی شک شما شنیده اید که اداره آگاهی بیشتر دزدی هایی را که از منازل صورت می گیرد در تشخیص اولیه خود، عامل آشنا را مطرح می کند و در نهایت بسیاری از آنها عامل همسایه تشخیص داده می شوند و شنیده اید که بسیاری از روابط نامشروع میان دختران و پسران یا حداقل آغازگر روابطی که نهایت آن به روابط نامشروع ختم می شود، در زندگی آپارتمان نشینی و در میان همسایه ها صورت می گیرد. شما یقیناً بارها شنیده اید و در صفحات حوادث روزنامه ها خوانده اید که جسد متلاشی شده زن یا مردی پس از چند روز، آن هم به خاطر پیچیدن بوی تعفن، در یکی از همین آپارتمان ها، توسط همسایه ها کشف می شود! و دیگر اینکه، براساس اخبار منتشره در روزنامه ها که حتماً تعدادی از این گونه خبرها را مورد مطالعه قرار داده اید، حاکی است که برخی افراد منحرف سودجو و پولدار، سرمایه های کثیف و باد آورده خود را با خرید یا اجاره برخی آپارتمان ها در ساختمان های مسکونی پرجمعیت در قلب پایتخت و تبدیل آن به محل توزیع یا استعمال مواد مخدر یا پارتی های شبانه به جریان می اندازند یا حتی پارافراتر گذاشته با زیر پا گذاشتن حریم اخلاقی دیگر ساکنین، آن را به دختران و پسرانی که هیچ نسبت محرمیتی با هم ندارند، اجاره های یک شبه می دهند!!

پیامبر گرامی اسلام(ص) کیفر این نوع کارهای زشت را به این دلیل سنگین گرفته است که در دنیای همسایگی، نوعی اطمینان و اعتماد متقابل حکومت می کند و اگر کسی از این فضا سوءاستفاده کند و این حاکمیت را مخدوش سازد، مرتکب جرم سنگینی شده و باید در انتظار کیفر سنگین نیز باشد. مثلا پیامبر گرامی، بلند مرتبه سازی در همسایگی خانه های دیگر را یک عمل زشت و مزاحمت به نوامیس همسایه ها دانسته و به تاکید، مردم و مسئولان مربوطه را از آن نهی می کنند. مسئولان حکومتی را که باید حافظ حقوق اخلاقی افراد در جامعه باشند، موظف به تدوین قوانین لازم و نظارت دقیق و جدی برای کنترل چنین ساخت وسازها و توسعه اینگونه پدیده های زشت در جامعه باشند. شما بارها به گوش خود شنیده اید و به چشم خود دیده اید، که به رغم مخالفت های صریح همسایگان، ساختمان های چند طبقه مرتفع در مناطقی که قانون هم احداث آن را خلاف می داند، مثل قارچ، در حال احداث است و مرجع قانون هم که عوارض و مالیات می گیرد تا در چنین مواقعی حامی افراد حقوق از دست رفته شان باشد، برخی مواقع به لطایف الحیل نسبت به آن بی توجهی کرده است، به طوری که وقتی همسایگانی از دست ظلم همسایه متخلف به قانون عارض می شوند تا حقوق در حال از دست رفته شان را مطالبه کنند، مرجع قانون تنها کاری که می کند، یا بازرس به محل اعزام می کند یا در هنگام صدور پایان کار، برای کارفرما مشکل ایجاد می کند، که در اولی بعضا با رشوه و ارائه گزارش وارونه و دومی با تعیین جریمه ای به عنوان «رفع خلافی!» کار فیصله پیدا می کند و در این میان، آنچه به قربانگاه می رود حقوق همسایگی است!

از این گونه موارد، فراوان وجود دارد، اما آنچه مهم است و باید به آن دست یازید، ارائه راه حل هایی، برای برون رفت از چنین معضلاتی است و احیا و بازگرداندن اعتماد و اطمینان از دست رفته به میان همسایه ها و به نظم واداشتن دستگاه ها و نهادهای مسئول است که باید برپایه اصول اسلامی باشد، اما پیش از ارائه راه حل ها باید به یک سری واقعیت های موجود در عصر فعلی که مردم را به خاطر شرایطی که اکثرا تحمیلی است و لاجرم مجبور به زندگی در ساختمان های بلندمرتبه پرجمعیت می کند، توجه داشت.

اکنون بعد از گذشت چندین سال، احداث ساختمان های بلند و کوتاه، مبلمان شهری بیشتر شهرها را تغییر داده است و به جای خانه های باصفا، مشاهده می کنیم که قفس هایی از آهن و بتن و فولاد، لباس های متنوع و فریبنده مجتمع های ساختمانی را بر تن کرده و در سراسر شهرهای بزرگ و به ویژه پایتخت روییده اند و طبعا کسانی که طالب زندگی در چنین شهرها و آپارتمان هایی هستند باید قواعد خاص خودش را تحمل کنند، به طوری که بعضا می بینید در اندک جایی ده ها واحد آپارتمانی ۳۰ و ۴۰ متری مانند لانه زنبور ساخته شده و قد کشیده و بالا رفته اند که انگار می خواهند آسمان را سوراخ کنند، به نحوی که زندگی در آن را به طرز وحشتناکی سخت کرده است، بدون آنکه ساکنین آن ها، کمترین اطلاعاتی از فرهنگ آپارتمان نشینی داشته باشند. این ندانستن ها به جایی می رسد که امروزه شاهدیم، تا پاسی از شب در خیلی از آپارتمان ها انواع و اقسام صداهای ناهنجار و گوشخراش موزیک و تلویزیون و صدای فریاد گونه مکالمات شبانه برخی همسایگان آفتی شده است بر روح و روان ساکنان آن ها و جالب اینکه اگر کسی بخواهد به همسایه اعتراض کند و بگوید (طبق فلان ماده قانون آپارتمان نشینی) اندکی آرام تر! یا بگوید (طبق فلان توصیه اخلاقی) اندکی آهسته تر! بانگ برمی آید که «چاردیواری اختیاری!!» و وقتی این بانگ تبدیل به فریاد شود، غائله ای به پا می شود که نهایت آن یقه گیری است و کلانتری و مخدوش شدن هر چه بیشتر و انشقاق هر چه عمیق تر، در روابط همسایگانی که رسول گرامی اسلام نسبت به آن هشدار داده بودند.

۹۹ درصد آپارتمان نشینان هیچ اطلاعی از مفاد قانون تملک آپارتمان ها ندارند

تنها راه حل این معضل، همانطور که پیش از این نیز به آن اشاره شد، بازگشت روحیه اعتماد و اطمینان متقابل میان همسایه هاست و این حادثه اتفاق نخواهد افتاد، مگر بازگشت مقصرین اصلی وقوع چنین حادثه ای در جامعه، از راه غلطی است که در حال طی کردن آن هستند و قرار گرفتن در جاده اصلی، یعنی چنگ زدن به فرامین الهی و احادیثی که در ابتدای این نوشته به ذکر فقط ۶مورد آن بسنده شد.

قانونی وجود دارد به نام «قانون تملک آپارتمان ها» که برای تذکر و توجه دادن به آپارتمان نشین ها تدوین شده است و حال آنکه به ضرس قاطع می توان گفت که ۹۹درصد آپارتمان نشینان هیچ اطلاعاتی نسبت به مفاد آن نداشته و حتی نمی دانند که این قانون در چند ماده و تبصره تدوین شده است و زمانی به محتوای این قانون آن هم بخشی از مفاد آن پی می برند که ارزش و منزلت همسایگی میان دو همسایه فروریخته و گذرشان به دادگاه افتاده است!!. چرا متولیان امور قضایی در صدد نگارش این قانون به زبان ساده تر که هر غیر حقوقدانی نیز بتواند از آن سردربیاورد، برنمی آیند تا مدیران منتخب اعضای ساختمان های آپارتمانی بتوانند با متوسل شدن به آن و فرهنگ سازی مفاد آن، در سروسامان دادن به امور ساختمان بدون نیاز به اعمال قانون و متوسل شدن به قوه قهریه، موفق تر باشند؟!.

چرا، دفاتر ثبت اسناد هنگام به نام کردن آپارتمان ها، یکی از امضاها در پای میز معاملات را به رعایت مفاد قانون تملک آپارتمان ها اختصاص نمی دهند ؟! چه خوب است در این گونه معاملات، به همراه تسلیم سند منگوله دار آپارتمان به خریدار، کتابچه این قانون نیز به وی تقدیم شود.

دریافت حق شارژ در دنیای آپارتمان نشینی که هر واحد آپارتمانی موظف به پرداخت آن می باشد از معضلاتی است که بسیاری از مدیران این گونه ساختمان ها را همواره با مشکل مواجه می کند، به طوری که افراد به خاطر همین سختی ها از پذیرفتن مدیریت ساختمان سرباز می زنند به ویژه آنکه از زمان اجرایی شدن قانون هدفمند کردن یارانه ها این هزینه ها و حق شارژها چندین برابر شده و برخی اعضای ساختمان، به بهانه های مختلف از پرداخت آن سر باز می زنند و باعث به وجود آمدن اختلافات شدید میان همسایه ها شده و بعضا کار به کلانتری می کشد. در حالی که اگر صدا و سیما، به شیوه های متنوع و جذاب از قبیل سریال های تلویزیونی و داستانی، تیزرهای تبلیغاتی، انیمیشن و زیرنویس های جذاب و همچنین برگزاری میزگردهای متفاوت، می تواند فرهنگ آپارتمان نشینی و قوانین مربوط به آن را به زبان بسیار ساده بیان کند، همان طور که در خصوص صرفه جویی در مصرف انرژی و صرفه جویی در مصرف آب، در خانه ها و ادارات، صورت می گیرد و یا تبلیغات متنوع و جذابی که در خصوص خطرات ناشی از استفاده غلط از گاز شهری در منازل و کارگاه های تولیدی صورت می گیرد، به قطع و یقین بدانید که تبلیغات در این خصوص نیز در کوتاه مدت حتی کوتاه تر از زمان انتظار مثمرثمر خواهد بود.

واقع امر این است، دوستانی که در ستاد هدفمند کردن یارانه ها فعالیت می کنند فراموش کرده اند که در کنار کار اجرایی شان تبلیغات، عنصر اصلی تضمین کننده موفقیت شان در این طرح عظیم می باشد و آنها به دلایل نامعلوم تاکنون از آن غفلت ورزیده اند. مردم تا مدیریت کردن برمصرف خود را یاد نگیرند، چگونه می توانند رضایت خود را از این قانون اعلام کنند؟!. بنابراین همان طور که شرکت گاز و شرکت برق و آب و فاضلاب خواسته های خود از مردم را در قالب یک سری کارهای هنری، میزگرد و حتی چاپ بروشورهای مفید بیان می کند، مسئولان فرهنگی کشور، مسئولان ستادهای هدفمندی یارانه ها و ستاد امر به معروف و نهی از منکر نیز اگر می خواهند جامعه ای سالم داشته باشند تا همه طرح های کلان کشور، به راحتی و بدون دغدغه اجرایی شود، بایستی توصیه ها و راهنمایی های خود را در همین قالب هایی که به آن ها اشاره شد، به مردم منتقل کنند.

● پرداخت حق شارژ بزرگ ترین معضل چالش برانگیز آپارتمان نشینی

یکی از منازعاتی که پس از اجرایی شدن قانون هدفمند شدن یارانه ها در میان آپارتمان نشینان به وجود آمده است، نحوه محاسبه حق شارژ است. خانواده ای که در طبقات پایین تر ساختمان مثلا در همکف یا طبقات نزدیک به همکف زندگی می کنند، معتقد هستند، در حالی که استفاده ما از آسانسور به مراتب کمتر از طبقات بالایی است، چرا باید همان قدر هزینه بپردازیم که فلان واحد در فلان طبقات بالاتر از ما می پردازد و مواردی دیگر از این قبیل. آیا غیر از این است که دست اندرکاران و متخصصان این امور در ستاد هدفمند کردن یارانه ها و... باید با حضور در صدا و سیما آن هم به صورت مکرر و با انتشار بروشورهای متعدد و متنوع، مدل ثابتی را برای نحوه محاسبه عادلانه حق شارژ در همه اماکن مسکونی آپارتمانی عرضه کنند و خیال همه، به ویژه مدیران ساختمان ها را یک بار برای همیشه راحت کنند؟!.

در این رابطه آنچه نباید از نظر دور داشت نقش بسیار مهم علما و فضلا، سخنرانان و ائمه جمعه و جماعات و اساتید محترم دانشگاه هاست که به نظر می رسد، به خاطر تعهداتی که نسبت به جامعه دارند، در این مورد مرتکب کوتاهی ها و قصورهای غیرقابل توجیه شده اند . آنان نیز بایستی با بالا زدن آستین ها، جبران مافات کنند. متاسفانه مسایل سیاسی داخلی و خارجی باعث بروز و ظهور چنین غفلت هایی در میان نخبگان و عالمان کشورمان شده است والا زمانی بخش بسیار مهم و اعظم سخنرانی های علما و فضلای ما در مناسبت های ویژه مثل محرم و ماه مبارک رمضان و حتی در دروس حوزوی مربوط ،به مسائل اجتماعی به ویژه همسایه داری اختصاص داشت و برای اثبات استدلال خود در هر موضوعی با توسل به یک یا چند حدیث از پیامبر اکرم(ص) دقایقی را به اخلاق همسایه داری اختصاص می دادند و اهمیت موضوع را برای مخاطبین، قابل لمس و غنی تر می کردند.

نگارنده این سطور از فردای پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون، حتی یک کتاب با مضمون اخلاق همسایه داری در کتاب فروشی ها مشاهده نکرده است و اگر هم بوده بسیار اندک بوده است اما به چشم بنده نیامده است. آیا در این مدت طولانی پس از پیروزی انقلاب، مسئله بسیار مهمی مثل همسایه داری که صدها حدیث و روایت از اولیا و اوصیا مانند ذخایر ارزشمند برای ما برجای مانده است، ارزش نگارش چند کتاب و تطبیق آن با شرایط امروز جامعه و ارائه راهکارهای مفید، نداشته ندارد؟!

سخن گفتن و نگارش کتاب های متنوع در خصوص مسائل اخلاقی به ویژه درباره اخلاق همسایه داری، حتی در صورت تکراری بودن موضوعات آن، نه تنها برای مردم خسته کننده نبوده و نیست، بلکه در صورت همراه شدن این گونه مقولات با خاطرات جذاب و مستند، چه بسا می تواند برای حل برخی مشکلات در برخی ساختمان ها کارساز باشد و از سوی دیگر بحث های از این دست در جامعه از آنجا که با منافع و سلامت خانواده ها و فرهنگ عمومی جامعه رابطه مستقیم دارد، برای مردم بسیار مهم و سرنوشت ساز می باشد.

واقعیت این است که بسیاری از مردم ذاتا مایلند در ارتباط با همنوعان خود و زیستن در کنار آنها، پروسه موفقی را طی کنند ولی به جهت کم اطلاعی از حقوق خود و دیگران در چنین عرصه هایی، راه بلد نیستند و نمی دانند نیات درونی خود را چگونه به طرف مقابل منتقل کنند، لذا سفیرانی کاربلد می خواهند تا داروی شفابخش نیت خوانی را به هم نوعان خود تزریق کنند. چه کسانی بهتر از رهبران فکری و علمای دینی و مسئولان فرهنگی کشورمان که می توانند و موظف هستند، این رسالت بسیار مهم و بزرگ را بر دوش بکشند؟

● یک سوال و ختم کلام...

پس از پیروزی انقلاب اسلامی و خروج منافقین مسلح علیه نظام جمهوری اسلامی و ترور بسیاری از شخصیت های مهم کشوری و لشکری و ادامه این روند جنایتکارانه تا به امروز، مسئولان ذی ربط را مجبور کرد تا برای حفاظت از جان کارگزاران نظام، تدابیری از قبیل گماردن نگهبان و محافظین در محل یا نزدیک ساختمان مسکونی این گونه افراد بیندیشند که اگرچه این اقدام،

کم و بیش باعث آزار و زحمت دیگر اهالی محل یعنی همسایه ها را فراهم کرده و می کند، اما همان طور که ذکر شد این تصمیم یک تصمیم ناخواسته بوده است. آیا شده، مسئولی از مسئولان و کارگزاری از کارگزاران نظام، حتی یک بار از سردلجویی، سری به همسایه های خود بزند یا به مناسبتی، آنها را به منزل خود دعوت کرده و به بهانه قدردانی به خاطر تحمل چنین زحماتی، اقدام به طرح بحث هایی درباره اخلاق همسایه داری کرده و به عنوان یک الگو، فتح بابی در این زمینه، برای دیگر مسئولان نظام کرده باشد؟!...

رحیم چوخاچی زاده مقدم