از کلمه به تصویر

فیلم های اقتباسی یکی از مهم ترین و بهترین بخش های مراسم سالانه اسکار است

منتقدان سینمایی از رشته اسکار بهترین فیلمنامه‌ اقتباسی به عنوان یکی از مهم‌ترین و بهترین بخش‌های مراسم سالانه اسکار اسم می‌برند. این جایزه هر سال به نویسنده فیلمنامه‌ای تعلق می‌گیرد که قصه فیلمنامه‌ خود را از یک منبع مستقل (که معمولا قصه کتاب‌های موفق جدید و قدیمی است)‌ گرفته و این قصه متعلق به خود او نیست.

به همین دلیل است که از این فیلمنامه‌ به عنوان یک کار اصیل و اورجینال اسم نمی‌برند. فیلمنامه‌های اقتباسی که موفق به دریافت جایزه اسکار شده‌اند، اقتباسی سینمایی از یک نمایش صحنه‌ای، قصه کوتاه یا حتی یک نمایش تلویزیونی هم بوده‌اند. بر همین اساس، هر فیلمنامه‌ای که دنباله‌ای تازه بر یک فیلمنامه‌ اقتباسی باشد هم ضرورتا در همین رشته جای گرفته و براساس همین استاندارد مورد بحث و قضاوت قرار می‌گیرد. دلیل اصلی‌اش هم این است که فیلمنامه‌ قسمت‌های دوم و سوم و... یک فیلمنامه‌ اقتباسی براساس همان متن و قصه اولیه نوشته شده و جدای از آن نیست. فیلمنامه‌نویسانی که فیلمنامه‌هایشان اقتباسی از یک متن دیگر است، برای جایزه اسکار بهترین فیلمنامه‌ اقتباسی ارزش زیادی قائل هستند. بعضی وقت‌ها این خود نویسندگان رمان‌ها و کتاب‌ها هستند که امر نگارش فیلمنامه اقتباسی نوشته‌های خود را به عهده می‌گیرند. ولی حتی در این حالت، حداقل یک فیلمنامه‌نویس حرفه‌ای هم در کنار او حضور دارد و (تقریبا)‌ کار اصلی نگارش فیلمنامه‌ را انجام می‌دهد. علت هم این است که نویسنده مذکور با وجود توانایی‌های ادبی خود،‌ فاقد نگاه هنری و سینمایی است و نمی‌داند فن فیلمنامه‌نویسی اقتباسی برای سینما و یک فیلم سینمایی چگونه است.

اولین فیلمنامه‌نویسی که موفق شد ۲ بار جایزه اسکار بهترین فیلمنامه اقتباسی را بگیرد، جوزف ال‌منکیه‌ویچ، فیلمساز کلاسیک سینماست. او در سال‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۵۱ این جایزه را دریافت کرد. کسانی که بعد از او توانستند چنین موفقیتی را تکرار کنند اینها هستند: جورج ستین، رابرت بولت (که او هم مثل منکیه‌ویچ ۲ سال پی‌درپی این جایزه را گرفت)، فرانسیس فورد کاپولا، ماریو پوزو (که در حقیقت نویسنده بود و نه فیلمنامه‌نویس) و آلوین سارجنت. چند فیلمنامه‌نویس هم در این فهرست قرار می‌گیرند که البته به صورت مشترک با یک نفر دیگر، کار نگارش فیلمنامه‌های خود را انجام داده بودند. مایکل ویلسن از جمله فیلمنامه‌نویسانی است که با آن که ۲ بار این جایزه را گرفت، ولی یک بار نام وی در مراسم اسکار اعلام شد. از آنجا که نام وی پس از دادگاه ارتجاعی فعالیت‌های ضدآمریکایی دوران مک‌کارتیسم در فهرست سیاه (بلک لیست) قرار گرفت، دومین اسکار او به یک فیلمنامه‌نویس دیگر داده شد. ویلسن که اجازه فعالیت در هالیوود را نداشت، مثل تعداد دیگری از همکاران خود، فیلمنامه‌هایش را با نام مستعار می‌نوشت و در تیتراژ فیلم‌ها هم همین نام مستعار به عنوان نویسنده اصلی فیلمنامه مطرح و نوشته می‌شد. با این حال، آکادمی اسکار چند سال بعد، وی را به عنوان برنده اصلی اسکار بهترین فیلمنامه معرفی کرد و شناخت.

نکته: نویسنده با وجود توانایی‌های ادبی خود فاقد نگاه هنری و سینمایی است و نمی‌داند فن فیلمنامه‌نویسی اقتباسی برای سینما و یک فیلم سینمایی چگونه است

فرانیس ماریون، اولین زن فیلمنامه‌نویسی بود که توانست در رشته بهترین فیلمنامه اقتباسی موفق به دریافت جایزه شود. او این جایزه را در سال ۱۹۳۹ گرفت. پیرس کالینگز و شریدان گیبنی هم اولین فیلمنامه‌نویسانی بودند که به خاطر اقتباس سینمایی نوشته خود «زندگی امیل زولا» این جایزه را گرفتند. فیلیپ جی اپساین و ژولیوس جی اپساین لقب اولین زوج هنری را گرفتند که برای فیلم کلاسیک «کازابلانکا» موفق به دریافت اسکار بهترین فیلمنامه اقتباسی شدند.

جیمز گلدمن و ویلیام گلدمن هم اولین زوج نویسنده‌ای هستند که این جایزه را برای فیلم‌های جداگانه‌ای گرفتند و بالاخره برادران کوئن (جوئل و ایتن)‌ سومین زوج نویسنده فامیل هستند که در این رشته برای «سرزمینی برای پیرمردها نیست» اسکار خود را دریافت کردند. ماریو پوزو دومین نویسنده‌ای است که نتیجه اقتباس سینمایی نوول‌هایش، دریافت جایزه اسکار بود. او ۲ بار جداگانه و در سال‌های ۱۹۷۲ و ۱۹۷۴ برای «پدرخوانده» (نوول معروف گنگستری خود)‌ اسکار گرفت. نویسنده دیگر، ای‌ام فورستر انگلیسی است که ۲ نوول او «اتاقی با یک چشم‌انداز» و «هاوارد زاند»، نویسنده فیلمنامه اقتباسی این دو فیلم روث پراور جابوالا را صاحب اسکار کرد. لری مک کورتی تنها کسی است که برای «کوهستان بروکبک» ـ که اقتباسی سینمایی از کار ادبی یک نویسنده دیگر بود ـ اسکار بهترین فیلمنامه اقتباسی را از آن خود کرد و اثری از او «دوران مهرورزی» توسط فیلمنامه‌نویس دیگری نوشته شد و همین جایزه را گرفت.

اما تامپسن، بازیگر انگلیسی هم تا به امروز لقب تنها بازیگر سینما را در اختیار دارد که موفق شده در هر دو رشته بازیگری و فیلمنامه‌نویسی اقتباسی جایزه اسکار را دریافت کند. پس از او بیلی‌باب تورنتن و جان هیوستن، فیلمساز کلاسیک سینما تنها کسانی هستند که در هر دو رشته فوق نامزد شدند، ولی نتوانستند در رشته بازیگری، جایزه اسکار را تصاحب کنند. پیتر جکسن و فران والش تنها زن و شوهری هستند که در رشته فیلمنامه اقتباسی موفق به دریافت جایزه شده‌اند. آنها این جایزه را برای «ارباب حلقه‌ها: بازگشت پادشاه» گرفتند.

جفری اس فلچر هم هنوز عنوان تنها آمریکایی آفریقایی‌تبار را به خود اختصاص داده که (برای درام اجتماعی و ضد تبعیض نژادی «پرشس»)‌ این جایزه را دریافت کرده است. در رشته بهترین فیلمنامه اصیل و غیراقتباسی (اورجینال)‌ هم هنوز هیچ هنرمند و نویسنده رنگین‌پوستی نتوانسته موفق به دریافت این جایزه شود.

کیکاووس زیاری