۶ گام تا خانه ای مقاوم در برابر زلزله

هر سازه ای ارزش بهسازی لرزه ای را ندارد

بررسی آسیب‌پذیری یک ساختمان و انجام مطالعات بهسازی آن معمولا در ۶ گام صورت می‌پذیرد.

● گام اول، بررسی ویژگی‌های ساختمان: ‌ این مرحله از کار به نحوی قابل مقایسه با روش ارزیابی کیفی است. هدف جمع‌آوری کلیه اطلاعات قابل دسترس و مشخصات سازه‌ای و غیرسازه‌ای ساختمان است که بدون سونداژ (آشکارسازی اجزای ساختمان)، آزمایش، مدلسازی و تحلیل دقیق ساختمان قابل دستیابی است. در بسیاری از موارد اطلاعات جمع‌آوری شده در این مرحله مقدماتی به تصمیم‌گیری ادامه یا توقف مطالعه منجر می‌شود. اگر اطلاعات حاکی از ارزش‌نداشتن بنا برای بهسازی باشد کار متوقف می‌شود و تنها در صورتی که با توجه به ضرورت‌های کاربری، تاریخی و... اصرار بر حفظ ساختمان باشد، مطالعات ادامه خواهد یافت. در مواردی نیز اطلاعات حاکی از تطبیق کامل شرایط ساختمان برای تامین سطح عملکرد موردنظر در سطح زلزله مشخص شده است و در این صورت نیز ادامه مطالعات ضرورت ندارد.

● گام دوم، تعیین هدف بهسازی: انتخاب مناسب اهداف بهسازی یکی از مهم‌ترین مراحل بهسازی لرزه‌ای است. چراکه تعیین بی‌دقت این اهداف می‌تواند خسارات اقتصادی و فنی زیادی ایجاد کند. به عنوان مثال اگر برای یک ساختمان بسیار قدیمی فاقد مشخصات طراحی و اجرایی مناسب هدف بهسازی تامین سطح عملکرد خدمت‌رسانی بی‌وقفه در یک زلزله بسیار شدید انتخاب شود، هر چند امکان بهسازی آن ساختمان ممکن است ولی تبعات فنی و اقتصادی زیادی خواهد داشت.

● گام سوم، ارزیابی وضعیت موجود ساختمان: در این مرحله با انجام سونداژها و آزمایشات مصالح لازم و داشتن اطلاعات گردآوری‌شده در مراحل قبل و با مدلسازی تحلیلی ساختمان به ارزیابی کمی آسیب‌پذیری آن با توجه به فولادی، بتنی یا مصالح بنایی بودن ساختمان اقدام می‌گردد. در انتهای این مرحله مشخص خواهد شد آیا ساختمان موردنظر هدف بهسازی تعیین‌شده در گام دوم را تامین می‌کند یا خیر.

● گام چهارم، انتخاب طرح بهسازی: در صورتی که در گام سوم مشخص شود برای تامین سطح عملکرد انتخابی در سطح زلزله مورد نظر، ساختمان نیاز به بهسازی لرزه‌ای دارد، تیم مهندسی بهسازی باید با توجه به ضعف‌های مشخص‌شده در ساختمان، مسائل اقتصادی، نکات اجرایی و معماری بهترین و اجرایی‌ترین گزینه بهسازی را انتخاب کنند. روال مرسوم مطالعه چندین گزینه از دیدگاه‌های فوق‌الذکر به منظور مقایسه بهتر و امکان انتخاب مطمئن‌تر است. یکی از مهم‌ترین پارامترها در انتخاب شیوه بهسازی، هزینه لازم برای اجرای آن است. ولی طبعا هزینه اجرا تنها ملاک انتخاب نیست. چه‌بسا مایل باشید گزینه‌ای با هزینه بالاتر را انتخاب کنید. البته به شرطی که این گزینه در کاربری معمول ساختمان اخلال ایجاد نکند و قابل اجرا باشد. در مواردی مثل ساختمان‌های با ارزش فرهنگی، گاهی گزینه‌ای که به نما و ظاهر ساختمان کمترین تغییر را می‌دهد به عنوان گزینه برتر شناسایی می‌شود. در این انتخاب به طور کلی نوع سیستم ساختمانی و مشخصات آن، شرایط ساختمان از لحاظ کیفیت ساخت و اجرا، نوع کاربری و محل ساختمان از لحاظ شرایط ساختگاهی و مدت زمان اجرای طرح تاثیرگذارند.

● گام پنجم، ارزیابی طرح بهسازی انتخابی: در این گام با مدلسازی تحلیلی ساختمان بهسازی شده به ارزیابی کمی آن اقدام می‌شود. با بررسی تحلیلی مدل ساختمان بهسازی‌شده، طراح مشخصات طرح بهسازی را محاسبه می‌کند تا تهیه نقشه‌های بهسازی امکان‌پذیر شود.

● گام ششم، اجرای طرح بهسازی انتخابی: اجرای طرح بهسازی در یک ساختمان موجود تفاوت‌های عمده‌ای با اجرای یک ساختمان جدید دارد. این امر بخصوص در احتیاطات و تمهیدات لازم و نیز در نظارت بر اجرا تجلی می‌کند. این احتیاطات و تمهیدات از این لحاظ که هرگونه تغییر در وضعیت یک ساختمان موجود می‌تواند ناخواسته منجر به خرابی موضعی یا کلی آن شود لازم هستند. مثلا اگر قرار باشد دیواری از ساختمان تخریب و به جای آن دیوار جدیدی احداث شود باید تمهیدات لازم برای جلوگیری از فروریزش سقف ساختمان به عمل آید. از این لحاظ، نظارت بر بهسازی یک ساختمان موجود اهمیت ویژه‌ای دارد. با توجه به این که شناخت از وضعیت ساختمان موجود براساس تعداد محدودی سونداژ کسب شده ، در مواردی ممکن است در حین اجرا مشخص شود که وضع ساختمان با آنچه تصور می‌شود متفاوت‌است. مثلا در محلی تصور شده که ستون موجود است ولی هنگام اجرای طرح بهسازی عدم وجود آن ملاحظه می‌گردد. در اینجا نقش ناظر در بررسی و صدور دستور مقتضی از لحاظ تغییر طرح در محل یا ضرورت بررسی مجدد و دقیق‌تر بسیار پراهمیت است.