نوروزانه

هدیه گرفتن از رسم‌های نوروزی است که اکثرا آن را با نام عیدی می‌شناسیم. عیدی هر چیزی می‌تواند باشد. از یک تخم مرغ رنگ کرده گرفته تا پول و هدایای دیگر. و معمولا این هدایا از طرف بزرگترهای …

هدیه گرفتن از رسم‌های نوروزی است که اکثرا آن را با نام عیدی می‌شناسیم. عیدی هر چیزی می‌تواند باشد. از یک تخم مرغ رنگ کرده گرفته تا پول و هدایای دیگر. و معمولا این هدایا از طرف بزرگترهای خانواده و فامیل مانند پدران و مادران، پدر و مادر بزرگ‌ها و... به کوچک‌ترها داده می‏شود.

هدیه نوروزی، یا نوروزانه به مناسبت نوروز رسمی است کهن. تا به آنجا که کتاب‌های تاریخی از پیشکش‌ها و بخشش‌های نوروزی ـ پیش از اسلام و بعد از اسلام ـ خبر می‌دهند، از رعیت به پادشاهان، حکمرانان، از پادشاهان و حکمرانان به وزیران، دبیران، کارگزاران و شاعران، از بزرگ‌‌های خاندان به کوچک‌ترها، بویژه کودکان.

«قدیمی‌ترین شکل هدیه فرستادن را، در روزگار خلافت عمر در روایات مشاهده می‌کنیم. این کهن‌ترین خبر از نوروز در روزگار اسلامی و فرستادن هدیه است. به موجب این روایت، هرمزان، فرماندار خوزستان​که مسلمان شده بود​ و در شهر مدینه اقامت داشت، چون نوروز فرا رسید، آن را عید ساخت و شیرینی‌های بسیار تدارک دید. از آن خوانچه‌ای مزین جهت حضرت علی‌‌بن‌ابی‌طالب فرستاد. چون آن خوانچه رنگین را نزد حضرت بردند، علت پرسید. پاسخ دادند جهت فرارسیدن جشن نوروز است و ایشان به شوخی فرمودند: کُل یَوم نِیروزُنا (هر روز را برایمان نوروز کنید.»(گاه شماری و جشن های ایران باستان ، هاشم رضی، انتشارات بهجت)

اما درخصوص سوابق عیدی دادن در ایران، از جمله رسومی که در مناطق مختلف ایران متداول است به این ‌قرار است که در گذشته و بخصوص روستاها رسم بوده که کودکان صبح روز عید، کیسه کوچکی در دست می‌گرفتند و برای تبریک سال نو، به خانه اقوام و آشنایان می‌رفتند. صاحبخانه نیز هدایایی از قبیل تخم مرغ رنگ کرده، گردو، شیرینی و... و گاه مقداری پول و جوراب به آنها می‌داد. در شیراز رسم بوده صبح عید نوروز که کوچک‌ترها به دیدن بزرگ‌ترها می‌رفتند، صاحبخانه، یک بشقاب کنجد، گندم، شاهدانه، نخودچی و کشمش به اضافه یک بشقاب نان شیرین و تخم‌مرغ رنگی یا سکه به کوچک‌ترها هدیه می‌دادند.

در بیشتر مناطق ایران، تخم‌مرغ‌های رنگی از عمومی‌ترین و در عین حال جذاب‌ترین هدایای نوروزی محسوب می‌شود، چراکه این تخم‌مرغ‌ها به‌عنوان وسیله‌ای برای بازی و تفریح افراد نیز استفاده می‌شد.

نوع دیگری از عیدی‌ها، خنچه‌های عیدانه است. این خنچه‌ها، هدایایی هستند که معمولا از طرف خانواده داماد برای عروس‌شان ارسال می‌شود. پس از ازدواج، متقابلا خانواده عروس برای دختر تازه ازدواج کرده، خنچه‌ای تهیه کرده و می‌فرستند. این نوع عیدی‌ها، امروزه نیز در بسیاری از روستاها و شهرها مرسوم است. البته عیدی‌ و هدایای نوروزی فقط مختص ایام نوروز نبوده؛ بلکه در مراسم‌های مختلف قبل از نوروز، مانند چهارشنبه‌سوری نیز رد و بدل کردن هدایا در قالب رسومی همچون کجاوه بازی، شال‌اندازی، قاشق‌زنی و... متداول بوده است.

به طور کل، اگر چه امروزه عیدی و پیشکش‌های نوروزی به وسعت و جدیت گذشته نیست ولی با تغییرات و کاستی‌هایی همچنان از جذابیت‌های نوروز (بخصوص برای کوچک‌تر‌ها) محسوب می‌شود.

آمنه حسن‌زاده‌‌‌