سرعت انتقال مفاهیم

خوانندگان یک روزنامه یا نشریه امکان دارد در نگاه اول فقط تیترهای اصلی و فرعی را بخوانند و در چشم به‌هم‌زدنی نشریه را کنار بگذارند، اما همه آنها کاریکاتور چاپ شده را تمام و …

خوانندگان یک روزنامه یا نشریه امکان دارد در نگاه اول فقط تیترهای اصلی و فرعی را بخوانند و در چشم به‌هم‌زدنی نشریه را کنار بگذارند، اما همه آنها کاریکاتور چاپ شده را تمام و کمال می‌بینند و واکنش نشان می‌دهند.

همین نکته در کاریکاتورهای الکترونیکی و اینترنتی نیز صادق است؛ چرا که کاریکاتور سریع‌ترین شکل انتقال مفهوم به مخاطب عنوان می‌شود.

درک سرعت انتقال کاریکاتور وقتی مشخص می‌شود که آن را با گرافیک یعنی بهترین رسانه هنری مقایسه کنیم. مخاطب بعد از دیدن یک پوستر به یک احساس درونی می‌رسد و شاید به نکته‌ای در آن پی ببرد، اما وقتی می‌خواهد برای دیگری از پوستر یاد کند، فقط به ذکر موضوع آن بسنده می‌کند.

در صورتی که بارها شاهد بودیم که مردم جزئیات کاریکاتوری را به خاطر سپرده و موضوع، نحوه اجرا و طنز موجود در کاریکاتور را درک کرده و قادرند برای دیگران بازگو کنند و در مواردی حتی از آن لطیفه یا سکانسی از یک فیلم کمدی بسازند.

کاریکاتور مطبوعاتی، تابع خود مطبوعات در ۲ دهه اخیر اشکال متفاوتی پیدا کرده اما در هر شکلی که باشد، ارتباط به روز و بی‌واسطه‌ای با مردم دارد. همان‌طورکه با مرور مطبوعات گذشته تا به امروز می‌توانیم به شناختی مردم‌شناسانه برسیم و نوع زندگی انسان‌ها را در دوران‌های مختلف کشف کنیم، با دیدن کاریکاتورها به زندگی درونی مردم و طنز رایج در میان آن رسیده و نحوه زندگی و ارتباط با یکدیگر از گذشته تا امروز را درک می‌کنیم.

اهمیت کاریکاتور مطبوعاتی وقتی بیشتر می‌شود که بدانیم بعد از مرور و بررسی کاریکاتورهای ادوار مختلف می‌توان شکل مشارکت مردمی در حکومت، انتقادپذیری از دولتمردان و شیوه مختلف اعتراض به اعمال قدرت را در دوره‌های مختلف یک کشور یا جامعه شناخت.

این شناخت وقتی کامل می‌شود که طرز تفکر و عقاید و شیوه زندگی کاریکاتوریست‌ها در کنارش موجود باشد تا بدانیم چه کسی، چگونه انتقاد خود را به دیگران به شیوه طنز اعلام می‌کرده است. متاسفانه تاریخ کاریکاتور مطبوعاتی ما در ۲ دهه اخیر دچار چالش‌های فراوان بوده و بنگاه‌های مطبوعاتی و ناشران روزنامه‌ها کمتر به دسته‌بندی و حفظ سوابق همکاران کاریکاتوریست‌شان اقدام کرده‌اند.

روزنامه همشهری اولین نشریه‌ای است که هر روز در صفحه‌ای ثابت، اقدام به چاپ کاریکاتورهای رنگی کرده و این در تاریخ مطبوعات ایران بی‌سابقه بود. گروه کاریکاتوریست‌های روزنامه همشهری از بدو تاسیس تاکنون از شیوه‌های مختلف از جمله شخصیت، موضوع، روایت و تمثیل کاریکاتور کشیده و توانسته‌اند آثار خود را در صفحات هنری، فرهنگی، اجتماعی و حتی سیاسی فارغ از نام ستون کاریکاتور و در جهت معرفی بهتر مقالات وگزارش‌ها به چاپ برسانند.

اسدبیناخواهی، علی جهانشاهی، علی مریخی، علی جلوه، افشین سبوکی، داود کاظمی‌و... از جمله پایه‌گذاران گروهی بودند که امروز همکاران‌شان هر روز در صفحه ۳ و در اندازه‌ای ثابت، افکار و نظرشان را به اشکال گوناگون و با لحنی طنز به مخاطب آشنای خود می‌گویند.

بهمن عبدی، داود کاظمی، جمال رحمتی، ابوالفضل محمدی، علی درخشی، نوید شریفی، رسول آذرگون، ثنا حسین‌پور و مهدی کاظمی کاریکاتوریست‌هایی هستند که حاصل یک سال نگاه خود به موضوعات متنوع روز را که در روزنامه همشهری به چاپ رسیده‌اند، در قالب نمایشگاهی با عنوان «کاریکاتورهای ۸۵ همشهری» در نگارخانه دائمی کاریکاتور به نمایش گذاشته‌اند.

این آثار نیز با شیوه‌های متفاوتی دیدگاه‌ها و ایده‌های طراحان آنها را بیان می‌کنند و هر یک به نوعی مخاطب را درگیر با موضوع و با خود همراه می‌سازند.

آنچه حائز اهمیت است، تداوم فرهنگ چاپ کاریکاتور است که به زودی به میراث فرهنگی همشهریان تهرانی بدل می‌شود.