راكتور ای تی ای ار چه نقش و اهمیتی دارد

راكتور بین المللی هسته ای ای تی ای ار با مشاركت كشورهای آمریكا, كره جنوبی ,ژاپن ,روسیه و چین به همراه اتحادیه اروپا در فرانسه احداث خواهد شد

وزیران انرژی كشورهای شركت‌كننده در احداث این راكتور هسته‌ای روز سه شنبه در اجلاسی در مسكو در این مورد به توافق دست یافتند و بر اساس برآوردهای اولیه ، مرحله اول ساختمان این نیروگاه، پنج میلیارد دلار هزینه خواهد داشت و احداث آن هفت سال طول خواهد كشید.

ارزش كل پروژه ‪ ۱۳‬میلیارد دلار براورد شده است كه نیمی از هزینه ساخت راكتور را فرانسه تقبل می‌كند و پنج كشور آمریكا، چین، ژاپن ، كره جنوبی و روسیه هر یك ‪ ۱۰‬درصد هزینه را خواهند داد.

پایگاه اینترنتی "بی بی‌سی" در گزارشی به طور مشروح نقش و اهمیت چنین راكتوری را توضیح داده و آورده است: آیتر راكتوری آزمایشی است كه تلاش می كند آن دسته از واكنش‌های اتمی را كه به خورشید و سایر ستارگان نیرو می بخشد روی زمین تكرار كند.

این پروژه تمامی آموخته‌های بشر طی دهه‌ها مطالعه را انسجام خواهد بخشید.

اگر آیتر به نتیجه برسد، و فناوری آن عملی شود، در آن صورت جامعه بین المللی یك راكتور تجاری نمونه به نام ‪ Demo‬خواهد ساخت. گام نهایی، گسترش فن آوری گداز یا همجوشی هسته‌ای به سراسر زمین خواهد بود.

* گدازه ‪ fusion‬هسته‌ای چیست؟

گداز هسته‌ای با تكیه بر این اصل كار می‌كند كه انرژی را می‌توان از طریق فشردن هسته اتم‌ها به یكدیگر آزاد كرد. این درحالی است كه شكافت اتمی ‪ fission‬كه نیروگاه‌های اتمی امروزی بر آن‌ها متكی هستند با شكافتن اتم‌ها كار می‌كند.

در هسته خورشید، فشارهای عظیم نیروی جاذبه اجازه وقوع چنین پدیده‌ای را در درجه حرارتی معادل تقریبا ‪ ۱۰‬میلیون درجه سانتیگراد می‌دهد.

در زمین چنین فشار عظیمی ممكن نیست بنابراین باید از طریق بالا بردن درجه حرارت به بیش از ‪ ۱۰۰‬میلیون درجه سانتیگراد به ایجاد گداز هسته ای دست زد.

هیچ ماده‌ای روی زمین تاب تحمل تماس مستقیم با چنین حرارتی را ندارد.

بنابراین دانشمندان برای دستیابی به گداز، یك گاز فوق‌العاده داغ یا همان پلاسما را در داخل یك میدان مغناطیسی بسیار فشرده به شكل تیوب نگاهداری و فشرده می‌كنند.

* مزایای گداز هسته‌ای چیست؟

بهترین سوخت برای گداز هسته‌ای شامل دو ایزوتوپ یا نوع مختلف از اتم هیدروژن است، دوتریوم و تریتیوم. دوتریوم را می‌توان از آب كه ماده ای فراوان است استخراج كرد. تریتیوم را می‌توان از لیتیوم كه در پوسته زمین به وفور یافت می‌شود تولید كرد.

گداز هسته ای، برخلاف سوخت‌های فسیلی، دی اكسید كربن تولید نمی‌كند. دی اكسید كربن مهمترین گاز گلخانه‌ای است كه دانشمندان آن را مسوول گرمتر شدن زمین می‌شناسند.

كارشناسان همجوشی هسته‌ای همچنین می‌گویند: این سیستم ایمن است زیرا هر عیبی در آن سبب می‌شود كه فورا از كار بازایستد.

* آیا آیتر فضولات رادیواكتیو تولید می‌كند؟

بله، نوترون‌های تولید شده در جریان گداز، موادی را كه در جداره‌های محفظه پلاسما به كار رفته "فعال" می‌كند.اما یكی از اهداف این پروژه یافتن موادی است كه بیشترین مقاومت را در برابر این بمباران داشته باشد.

این می‌تواند به تولید فضولاتی نسبتا ایمن كه ظرف مقطعی نسبتا كوتاه بین ‪ ۵۰‬تا‪ ۱۰۰‬سال از میان می‌رود منجر شود. در مقایسه، فضولات رادیواكتیو كه در نتیجه شكافتن اتم‌ها در جریان فیسیون تولید می‌شود دوام بسیار بیشتری (هزاران ساله) دارند. به علاوه حجم فضولات تولید شده در آیتر نسبتا ناچیز خواهد بود.

* آیتر چه زمانی احداث خواهد شد؟

شركای آیتر در ملاقات روز ‪ ۲۸‬ژوئن موافقت كردند كه این راكتور را در كاداراش در جنوب فرانسه احداث كنند. روكاشو در شمال ژاپن نامزد دیگر برای احداث این راكتور بود. پیشرفت‌های دیگری در زمینه مسائل فنی لازم است اما امید می‌رود كه تا پایان سال جاری موافقت نامه‌ای حاصل شود تا فرآیند احداث آیتر در پایان ‪ ۲۰۰۵‬آغاز شود.

* هزینه ساخت آیتر چقدر خواهد بود؟

هزینه احداث آیتر تقریبا ‪ ۵۷/۴‬میلیارد یورو ( به قیمت‌های سال ‪ (۲۰۰۰‬كه باید در دوره‌ای تقریبا ‪ ۱۰‬ساله تقسیم شود رقم زده می‌شود. هزینه كل عملیات آن طی ‪ ۲۰‬سالی كه انتظار می‌رود فعال باشد نیز تقریبا همین قدر است.

* هزینه آیتر از كجا تامین می‌شود؟

اتحادیه اروپا و فرانسه ‪ ۵۰‬درصد هزینه‌های احداث را پرداخت خواهند كرد و پنج شریك دیگر هر یك ‪ ۱۰‬درصد آن را تقبل می‌كنند. چون ژاپن قبول كرد از احداث آن در خاك خود به نفع فرانسه چشم بپوشد از مزایایی برخوردار خواهد شد.

این كشور میزبان یك مركز تحقیقات مواد مربوطه كه نیمی از هزینه ساخت آن را اروپا به گردن می‌گیرد خواهد بود. همچنین دانشمندان ژاپنی سهم بیشتری از سمت‌های تحقیقاتی آیتر خواهند داشت.

اتحادیه اروپا اكنون از یك مقام ژاپنی برای به عهده گرفتن مدیریت كل پروژه آیتر حمایت خواهد كرد و به علاوه در صورتی كه راكتور نمونه ‪ Demo‬به مرحله ساخت برسد از ژاپن به عنوان محل ساخت آن پشتیبانی خواهد كرد.

برگرفته از ایرنا