جست وجو برای یافتن حیات در كیهان

اگر در جایی دیگر از منظومه شمسی ما حیات وجود داشته باشد, دانشمندان بعید می دانند كه پیشرفته باشد اما درباره بخش های دورافتاده تر كیهان چه

در سال های پس از ،۱۹۹۵ حیطه جدیدی از علم رخ نموده است، یعنی مطالعه سایر خانواده های سیارات كه در مدار ستارگان دور دست می چرخند. امكان وجود حیات روی برخی از سیارات چقدر است؟ دانشمندان از وجود این سیارات شگفت زده نشده اند. ستاره شناسان می دانند به هنگام شكل گیری خورشید، ستارگان دیگری هم به وجود آمدند. این ستارگان از ابر بین ستاره های چرخنده ای پدید آمدند كه تدریجاً به شكل یك صفحه گرد درآمدند. هوای پر گرد و غبار این صفحات احتمالاً به این ستارگان تبدیل شد، همان طور كه خورشید پدید آمد. اما تا دهه ،۱۹۹۰ روش های فنی برای كشف سیارات دور دست وجود نداشت.تا به حال معلوم شده است كه یك صد ستاره دیگر مانند خورشید دست كم یك سیاره دارند. تقریباً هر ماه ستارگان بیشتری كشف می شوند. سیاراتی كه تا به حال كشف شده اند و پیرامون ستارگان خورشید مانند می چرخند، تقریباً به اندازه زحل یا مشتری اند كه غول های منظومه شمسی هستند.مشاهده سیارات زمین مانند نیازمند استقرار یك رشته تلسكوپ های بسیار بزرگ در فضاست. برنامه Origins ناسا با هدف كشف منشأ كیهان، سیارات و حیات پیگیری می شود. یكی از اهداف اصلی آن استقرار یك ردیف تلسكوپ در فضاست. اروپایی ها هم در حال طراحی طرحی مشابه به نام «داروین» هستند.

اكتشافات جدید در بچگی همه ما درباره منظومه شمسی چیزهایی خوانده ایم و نیز درباره سیاره عمده آن و چگونگی حركت مداری آنها به دور خورشید. اما تا ۲۰ سال دیگر خواهیم توانست به نواده هایمان بگوییم در شبی پرستاره آسمان چقدر زیباست. ستارگان نزدیك دیگر صرفاً نقطه های كوچكی در صفحه آسمان نخواهند بود. بلكه آنها را خورشیدهای منظومه های شمسی دیگر در نظر خواهیم گرفت. مدار سیارات پیرامون هر ستاره را كشف خواهیم كرد.اگر از فاصله مثلاً ۵۰ سال نوری یعنی فاصله یك ستاره همسایه به زمین نگاه كنیم، زمین به قول كارل ساگان یك «نقطه آبی كم رنگ» است كه بسیار نزدیك به خورشید به نظر می رسد. در این حالت فروغ خورشید میلیاردها برابر زمین است. سایه رنگ آبی بسته به آنكه اقیانوس آرام یا توده زمین اوراسیا رو به ما باشد، اندكی متفاوت است. حتی اگر نتوانیم جزئیات موجود روی سطح سایر سیارات را تشخیص دهیم، می توانیم پی ببریم آیا آنها در طول روز خود می چرخند یا نمی چرخند.به علاوه یك علاقه شدید همگی آن است كه بفهمیم آیا زمین دوقلو دارد یا ندارد، یعنی سیاراتی به اندازه زمین كه به دور ستارگان خورشید مانند می چرخند و دما در آنها به اندازه ای است كه آب نه می جوشد و نه یخ می زند. با تجزیه و تحلیل نور در این سیاره می توانیم نتیجه بگیریم چه گازهایی در جو آن موجود است. اگر اوزن وجود داشت، یعنی این كه سیاره یاد شده از نظر اكسیژن غنی است مانند جو زمین. این به معنی وجود بیوسفر است. جو زمین این گونه شكل نگرفت اما باكتری های ابتدایی آن را دگرگون كردند.اما تصویر واقعی چنین سیاره ای قطعاً تأثیر بیشتری از سیاره ما خواهد داشت كه از فضا دیده می شود. تا چه اندازه باید در پی یافتن بیوسفر دیگری بگردیم؟ آیا حیات در هر جو مناسب كه دارای دمای مناسب آب و سایر عناصر مانند كربن است، شكل می گیرد؟ هنوز پاسخی برای این سؤال ها پیدا نشده است. پاسخ این پرسش ها مستلزم فهم روشن تری از محیط فیزیكی زمین است كه اجازه داد فرآیند انتخاب طبیعی در طول زمان صورت بگیرد و اشكال حیات قوی تر به وجود آیند.مهمترین نقاط ابهام در زیست شناسی نه ستاره شناسی، نخست آن كه حیات چگونه آغاز شد؟ سوال دوم این است كه اگر حیات ساده در كرات دیگر وجود دارد، احتمال تبدیل شدن آن به آنچه از نظر ما حیات هوشمند است، چقدر است؟ حتی اگر حیات ابتدایی وجود داشته باشد، شاید احتمال پیدایش حیات پیشرفته نباشد. حتی اگر حیات ساده در بسیاری سیارات پیرامون ستاره های مجاور وجود داشته باشد، شاید بیوسفر پیچیده مانند زمین نادر باشد.

تأثیر فناوری بر انسان

شاید نوعی مانع اساسی در تكامل وجود داشته باشد كه گذر از آن دشوار است. شاید این مانع گذار به حیات چند سلولی است. این حقیقت كه به نظر می رسد حیات ساده روی زمین نسبتاً سریع شكل گرفت اما شكل گیری انداواژهای اصلی چند سلولی سه میلیارد سال طول كشید، نشان می دهد ممكن است موانع جدی در برابر پیدایش هرگونه حیات پیچیده وجود داشته باشد.

شاید مانع بزرگتر بعداً پدیدار شود. حتی در بیوسفر پیچیده، پیدایش هوش انسانی تضمین شده نیست. مثلاً اگر دایناسورها منقرض نشده بودند، ممكن بود زنجیره تكامل پستانداران كه به شكل گیری هوموساپینس (انسان باهوش) انجامید، متوقف شود. نمی توانیم پیش بینی كنیم آیا گونه های دیگری نقش انسان را بر عهده می گرفتند یا خیر. برخی افراد معتقدند ظهور هوش را ضروری می دانند. اما برخی دیگر با آن مخالفت می كنند. شاید مانع دیگری در مرحله تكامل انسان وجود داشته باشد، یعنی مرحله ای كه حیات هوشمند شروع به تولید فناوری می كند.در این صورت تكوین حیات در آینده به بقای انسان در گذر از این مرحله بستگی دارد. جست وجو برای یافتن حیات در سیارات زمین مانند پیرامون ستارگان ادامه خواهد یافت. اما برخی نویسندگان داستان های تخیلی از گونه های عجیب تری صحبت می كنند. شاید حیات بتواند در سیاره ای دورافتاده در تاریكی یخ زده فضای بین ستاره ای شكل بگیرد، سیاره ای كه منبع گرمای آن پرتوزایی درونی باشد، یعنی همان فرآیندی كه هسته زمین را داغ می كند. شاید موجودات زنده مختلفی در غبارهای بین ستاره ای شناور باشند. چنین موجودات زندگی كندی دارند اما ممكن است در آینده دور وارد چرخه پیشرفته تری از حیات شوند.