داروهای شب امتحانی خطرناک هستند

از وقتی که انسان پی به فعالیت پیچیده و توانایی های بالای مغز خود برده, همواره برای رسیدن به قدرت هوشی بالاتر در تلاش بوده است و حتی مردم عادی نیز خود را از قافله عقب نگه نداشته اند

از وقتی که انسان پی به فعالیت پیچیده و توانایی‌های بالای مغز خود برده، همواره برای رسیدن به قدرت هوشی بالاتر در تلاش بوده است و حتی مردم عادی نیز خود را از قافله عقب نگه نداشته‌اند. بعضی‌ها با مصرف مواد غذایی و به خصوص برخی گیاهان سعی در افزایش حافظه دارند. بعضی دیگر از داروهای مصنوعی برای افزایش حافظه و توانایی مغز استفاده می‌کنند. شاید شما هم در شب‌های امتحان از این داروها مصرف کرده باشید یا حداقل کسانی را می‌شناسید که قبل از امتحان برای تقویت قوای فکری خود دارو مصرف می‌کنند.

● اما داروهایی که برای افزایش حافظه مورد استفاده قرار می‌گیرند، کدام‌ها هستند؟

یکی از فواید اصلی داروهای محرک (مانند کوکایین، افدرین و آمفتامین‌هایی چون ریتالین) توانایی آنها در افزایش انرژی مغز و تمرکز است. آنها تمرکز روی کار و درس‌خواندن را برای مدت طولانی افزایش می‌دهند. در مطالعه‌ای که در سال ۲۰۰۸ روی هزار و ۴۰۰نفر انجام شد و نتایج آن در مجله Nature به چاپ رسید، ۲۰درصد از افراد تحت مطالعه عنوان کرده بودند که از این داروها برای افزایش تمرکز و حافظه استفاده می‌کنند. این مطالعه، سه دارو را مورد بررسی قرار داد: ریتالین، داروی ضدخواب پروویجیل و مهارکننده‌های گیرنده بتا (مثل پروپرانولول) که هم برای درمان ناراحتی‌های قلبی استفاده می‌شوند و هم اثر ضداضطراب دارند.

ریتالین دارویی است که برای درمان بیش‌فعالی در کودکان استفاده می‌شود، اما افراد سالم از آن برای افزایش تمرکز و دقت استفاده می‌کنند. بیشتر افراد دوست دارند، به جای تلاش بیشتر برای درس‌خواندن، با مصرف قرص، راحت‌تر درس بخوانند. دانشمندان همواره در مورد استفاده غیرپزشکی از این داروها هشدار می‌دهند و عنوان می‌کنند که عوارض جانبی داروهای افزایش حافظه، آنقدر مهم است که نباید بدون دلیل از آنها استفاده کرد. ریتالین و سایر داروهای محرک برای درمان اختلال کمبود توجه در کودکان مورد استفاده قرار می‌گیرند، اما این داروها توسط ۱۵ تا ۳۰درصد دانشجویان دانشگاه‌های آمریکا برای پیشرفت تحصیلی مورد استفاده قرار می‌گیرند که البته همه این داروهای محرک می‌توانند موجب واکنش‌های روانی مثل توهم، جنون، سوءظن و پارانویا‌، هذیان و افکار آشفته شوند.

● عوارض داروهای افزایش تمرکز

پروویجیل به اندازه ریتالین شناخته شده نیست و گزارش‌های کمی مبنی بر وابستگی به آن منتشر شده است. این دارو موجب بیدارماندن شخص می‌شود و برای درمان اختلالات خواب مورد استفاده قرار می‌گیرد. از عوارض این دارو می‌توان به سردرد، گیجی، آبریزش بینی، تهوع و لرزش اشاره کرد. همچنین این دارو موجب تغییرات فشارخون و اختلال در ریتم قلب می‌شود. بنابراین، نباید در افرادی که ناراحتی قلبی دارند، مورد استفاده قرار گیرد. استفاده از داروهای تقویت‌کننده حافظه برای مدت طولانی، موجب تضعیف توانایی شخص در به فراموشی سپردن خاطرات ناگوار می‌شود و به دنبال آن شخص دچار آزارهای روحی ناشی از حوادث ناگوار زندگی خواهد شد که در بعضی موارد موجب ابتلای شخص به بیماری‌های روانی مانند اختلال اضطراب پس از حادثه‌ و... می‌شود. ریتالین که بیش از سایر داروها مورد استفاده قرار می‌گیرد، نیز بدون عارضه نیست. سرگیجه، لرزش، تاری دید، تغییرات فشار خون، بی‌اشتهایی، خشکی دهان، تپش قلب و... همگی از عوارض ریتالین هستند که می‌توانند اشخاص را برخلاف هدفشان، از فعالیت بیشتر بازدارند.

● تفکرات اشتباه درباره داروهای افزایش حافظه

مطالعات اندکی روی این مساله که آیا داروهای افزایش تمرکز، واقعا موجب افزایش قدرت ذهنی افراد سالم می‌شوند یا خیر، صورت گرفته است. در مطالعه‌ای که روی ۶۰ نفر انجام شد، نشان داده شد که این دارو موجب افزایش فعالیت در بعضی تست‌های شناختی مانند حافظه و طرح‌ریزی‌های سه‌بعدی می‌شود. افرادی که پروویجیل استفاده می‌کردند، احساس تمرکز بیشتری داشتند. امامطالعات روی دانشجویان موجب نتایج نگران‌کننده‌ای شده است. مطالعه‌ای که در سال ۲۰۰۳ روی دانشجویان سال اول یکی از دانشگاه‌های بزرگ آمریکا انجام شد، نشان داد که ۵/۱۳درصد آنها حداقل یک‌بار برای دلایل غیرپزشکی از داروهای تقویت‌کننده حافظه استفاده کرده‌اند. در بعضی دیگر از مطالعات نشان داده شده است دانش‌آموزانی که از دارو استفاده می‌کنند، حتی نمره‌های پایین‌تری نسبت به همکلاسی‌های خود کسب می‌کنند. بیشتر آنها فکر می‌کنند این داروها هوش آنها را بیشتر می‌کند و به عنوان یک میانبر برای رسیدن به مدارج بالاتر تحصیلی از آنها استفاده می‌کنند، ولی واقعا این طور نیست. یک مطالعه که در سال ۲۰۰۵ به انجام رسید، نشان داد که ریتالین می‌تواند اثرات مخربی روی DNA داشته باشد.

● راه‌های جایگزین مصرف این داروها

دانشمندان توصیه می‌کنند: «از آنجا که داروهای محرک با افزایش کاتکول آمین‌هایی مانند دوپامین بر مغز اثر می‌کنند و ورزش‌های هوازی (مثل شنا، پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری) نیز با اثر بر نوراپی‌نفرین، دوپامین و اپی‌نفرین می‌توانند اثرات این داروها را تقلید کنند بنابراین به جای استفاده از دارو، به ورزش روی آورید که همان اثرات را بدون عوارض دارد.»

- به مقدار کافی ماهی یا روغن ماهی که سرشار از چربی امگا۳ است و برای تقویت حافظه مفید است، مصرف کنید.

- از همه مهم‌تر تنبلی را کنار بگذارید.

ترجمه: علیرضا مقیمی