پایتخت و واقعیت تلخ زلزله

ضرورت توجه بیشتر به مسئله کاهش جمعیت تهران

تهران ... زلزله ... گسل های نیمه فعال .... ستاد بحران .... تغییر پایتخت سیاسی .... جمعیت میلیونی .... شلوغی .... خطر و هزاران کلمه ای که تاکنون در باره زلزله تهران شنیده ایم. این کلمات همه و همه به ما خاطر نشان

می کند که این خطر دقیقا بیخ گوشمان هست و چه خوشمان بیاید و چه خوشمان نیاید ما روی کمربند زلزله قرار داریم. و آن هم کمربند زلزله ای فعالی است که اتفاقا سال هاست خبری از آن نیست و این بی خبری خود خبری رساست.

دوستان ،تهران در معرض خطر زلزله قرار دارد. شهری که تقریبا ۱۳ میلیون نفر را در خود جای داده است در معرض زلزله ای ویران کننده قرار گرفته که جان میلیون ها تن را تهدید می کند. شاید زمانی نمی توانستیم به این صراحت در باره زلزله تهران صحبت کنیم چرا که باعث ایجاد جو رعب و وحشت در شهر می شد اما امروز همه آن کسانی که در تهران زندگی می کنند

می دانند که تهران را باید در کنار زلزله اش تحمل کنند. خیلی ها معتقدند که نمی توان زمان دقیق زلزله را تعیین کرد چرا که این پدیده یک بلای الهی محسوب می شود . درست است! هنوز هیچ کس ادعا نکرده که تاریخ دقیق زلزله تهران را می داند و حتی پیش بینی های علمی نیز تنها پیش بینی هستند و نمی توان به صحت و سقم آن تکیه کرد.اما تهران از نظر زمین‌لرزه جزء مناطق پرزیان یا پرخطر به‌شمار می‌آید.گسل‌هایی که در تهران و حومه تا شعاع ۱۵۰ کیلومتری مرکز شهر قرار دارند، عبارت‌ند از گسل مشاء، شمال تهران، ری، طالقان، ایوانکی و ایپک که بررسی رفتار آن‌ها حایز اهمیت است.در علم زلزله‌شناسی گسل‌هایی برای بشر خطرناک شناخته می‌شوند که حداقل۱۰ کیلومتر طول داشته و جوان (فعال) هم باشند (گسل فعال گسلی است که در ده هزار سال گذشته حداقل سبب یک زلزله شده باشد). گسل شمال تهران بزرگ‌ترین گسل شهر است که در جنوب دامنه رشته‌کوه البرز و در شمال شهر تهران قرار دارد.

اما از نظر زلزله‌شناسی تاریخی، شهر تهران زلزله‌های بزرگی مانند زلزله ۷/۱ ریشتری دماوند در ۱۲۰۹ خ.، ۷/۲ ریشتری کرج در ۴۹۶ خ. ، ۷/۷ ریشتری طالقان در ۳۳۷خ. ، ۷/۱ ریشتری ری در ۲۳۴ خ. و زلزله‌های ۷ ریشتر به بالای بسیار دیگری به خود دیده است. با احتمال بالای ۷۰% به طور میانگین هر ۱۵۸ سال زلزله‌ای مخرب در این شهر رخ داده و با توجه به این‌که از آخرین زلزله مخرب که زلزله۷/۱ ریشتری دماوند و به احتمال زیاد مربوط به گسل مشا، حدود ۱۸۰سال می‌گذرد، احتمال وقوع زلزله‌ای بالای ۷ ریشتر در این ناحیه بسیار بالاست. از سوی دیگر گسل مهم دیگر گسل ری است که با توجه به مقاوم نبودن ساختمان‌های جنوب تهران در صورت فعال شدن بسیار پرتلفات خواهد بود. این گسل از جاده خاوران شروع شده و با گذر از دولت‌آباد و حرکت بر مسیر جاده کمربندی تهران در حد نصاب کوره‌های آجرپزی چهاردانگه به پایان می‌رسد. به عبارت بهتر علم زمین شناسی به ما آموخته است که شهرمان بر روی کمربند زلزله ای فعالی قرار دارد که هر لحظه ممکن است فعال شود.

اما به هر حال طی سال های اخیر راهکارهای متعددی برای تهران و زلزله اش پیشنهاد شده است.تغییر پایتخت ، مقاوم سازی خانه ها آموزش همگانی برای روبه روشدن با زلزله و... اما همه این بحث ها تاکنون نیمه کاره مانده است. تهران شهر عریض و طویلی است که روزانه تنها چندین میلیون نفر سفر در ان صورت می پذیرد. اما اخیر دکتر محمود احمدی نژاد یخ سکوت و ابهام در برابر زلزله تهران را آب کرد و در یک جمله به همه چیز خاتمه داد. ۵ میلیون نفر باید از تهران بروند. حمدی‌نژاد بیان کرد: استان تهران ۱۳ میلیون ساکن دارد که اگر حادثه‌ای بیفتد چگونه باید این را جمع کرد بنابر این تهران را باید خالی کرد و این دستوری نیست. هر چند بنده به وقتش از مردم خواهش خواهم کرد تا تهران را ترک کنند اما باید برای کسانی که از تهران می‌روند زمین و وام ۴ درصد در نظر بگیریم.

در واقع دکتر احمدی نژاد اولین شخصی است که رسما خطر زلزله تهران را به مردم پایتخت گوشزد کرده است. تهران باید کم جمعیت شود. امروز شهر تهران با ساختار ناموزونش هیچ جایی را برای امداد رسانی به موقع نمی گذارد. باید فکر کنیم خدای ناکرده هم اکنون در تهران زلزله بیاید. در اولین ثانیه ها چند میلیون نفر به دلیل زیر آوار قرار گرفتن جان می بازند.اما این تنها شروع ماجراست. میلیون ها تن نیز زنده زیر آوار قرار دارند که نیازمند کمک هستند. اما حال به خیابان های پایتخت باز می گریدیم. اکثر پل ها سقوط کرده اند. لوله های اصلی آب در زیر زمین ترکیده اند و تقریبا سیل جاری شده است. در بعضی از مناطق به دلیل شکستگی لوله و نشت گاز آتش سوزی رخ داده است. تهران از دور دقیقا شبیه یک شهر جنگی است که در آتش می سوزد اما هیچ کس نمی تواند به این حجم جمعیت کمکی کند.

درست است شاید به نظر کمی اغراق آمیز بیاید اما این تنها بخشی از وضعیت اسفناک تهران پس از زلزله است. از این رو بهترین راه برای کاهش تلفات تخلیه این شهر است. امروز بسیاری از دانشگاه های اصلی کشور در تهران متمرکزند.اگر این دانشگاه ها به شهرستان ها منتقل شوند حجم بسیاری از دانشجویان در دود و دم تهران نمی مانند. از سوی دیگر بسیاری برای کسب و کار به تهران آمده اند. طرح رئیس جمهور برای ارائه وام و تسهیلات کافی برای تهرانی هایی که به شهرستان نقل مکان کنند خود می تواند حجم گسترده ای از افرادی را که به تهران مهاجرت کرده اند از ماندن در تهران شلوغ منصرف کند.

اما در نهایت و به عنوان سخن پایانی باید گفت در صورت اجرایی شدن این طرح بهترین فرصت برای شهروندان تهرانی و سایر شهرهای اقماری رخ داده است تا از شلوغی تهران فرار کنند. بسیاری از افرادی که در تهران ساکنند دیگر تحمل این وضعیت را ندارند و در صددند تا از این شهر رخت بر بندند. از این رو اجرای این طرح هم می تواند زندگی بهتری را برای افراد تهرانی در شهرستان های کشور که حقیقتا از نظر امکانات رفاهی ، بهداشتی ، اموزشی و تفریحی چیزی از تهران شلوغ کم ندارند پدید آورد و هم این امکان را فراهم می آورد که اگر روز خدای ناکرده زمین زیر تهران لرزید قابلیت مدیریت این بحران وجود داشته باشد.

طهورا مهدوی