آبشار ویکتوریا

آبشار ویکتوریا در مرز دو کشور آفریقایی زامبیا و زیمباوه قرار دارد, یکی از دیدنی ترین آبشارهای جهان است این آبشار عظیم که ۶ ۱ کیلومتر پهنا و ۱۲۸ متر ارتفاع دو برابر ارتفاع آبشار نیاگارا دارد

آبشار ویکتوریا که سر راه رودخانه زامبزی در مرز دو کشور آفریقایی زامبیا و زیمباوه قرار دارد، یکی از دیدنی‌ترین آبشارهای جهان است. این آبشار عظیم که ۶/۱ کیلومتر پهنا و ۱۲۸ متر ارتفاع (دو برابر ارتفاع آبشار نیاگارا) دارد، از سال ۱۹۸۹ به عنوان میراث طبیعی مشترک زامبیا و زیمباوه در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.

دیوید لیوینگستون، کاشف اسکاتلندی، در سال ۱۸۵۵ از این آبشار دیدن کرد و آن را به افتخار ملکه ویکتوریا، آبشار ویکتوریا نام نهاد. اما این آبشار در زبان بومیان منطقه «موسی اوآ تونیا» خوانده می‌شود که به معنی «مه خروشان» است. مه درخشانی که بر اثر سقوط این آبشار به وجود می‌آید، از فاصله چهل کیلومتری قابل رویت است.

● کشف آبشار ویکتوریا

نخستین ساکنان نواحی اطرافِ آبشار، بوشمن‌های خویسان هستند که از اواخر دوران پارینه‌سنگی در این منطقه ساکن بودند. پس از خویسان‌ها اقوام دیگری نیز در این منطقه سکونت گزیدند که از جمله آن‌ها می‌توان به اقوام توکالیا و ماکولولو اشاره کرد.

اما نخستین فرد اروپایی که از آبشار ویکتوریا دیدن کرد، دیوید لیوینگستون بود که در جریان سفر اکتشافی‌اش در طول رودخانه زامبزی، در ۱۷ نوامبر ۱۸۵۵ به آن رسید. لیوینگستون که از نواحی بالا دست رود به آبشار رسیده بود، سپس با قایق به جزیره کوچکی در میان رودخانه رفت که اکنون به نام او خوانده می‌شود.

لیوینگستون که قبلاً آبشار انگونی را در نواحی بالا دست رود زامبزی دیده بود، با دیدن عظمت و شکوه آبشار ویکتوریت حیرت‌زده شد. او در خاطرات خود می‌نویسد: «هیچ کس نمی‌تواند زیبایی این آبشار را با هیچ منظره‌ای در انگلستان مقایسه کند. هیچ فرد اروپایی تا به حال چنین چشم‌اندازی ندیده است؛ چشم‌اندازی چنان زیبا که احتمالاً فرشته‌ها هم هنگام پرواز مسحور آن می‌شوند.»

لیوینگستون بار دیگر در سال ۱۸۶۰ و این بار به همراه جان کرک، دیگر کاشف اسکاتلندی، برای مطالعه و بررسی بیشتر آبشار ویکتوریا به این ناحیه بازگشت. کاشف اروپایی دیگری که در این سال‌ها از آبشار ویکتوریا دیدن کرد، سرپا پینتو، کاشف پرتغالی بود. اما در کل آبشار ویکتوریا تا پیش از افتتاح خط آهن منطقه در سال ۱۹۰۵، به ندرت مورد بازدید قرار می‌گرفت.

● ویژگی‌های طبیعی آبشار ویکتوریا

آبشار ویکتوریا تقریباً در میانه راه رودخانه زامبزی ( به طول بیش از ۲۷۰۰ کیلومتر) قرار دارد. این رود پیش از رسیدن به آبشار، مسافت قابل توجهی را بر بستری از سنگ‌های بازالت و در میان دره‌های ایجادشده با تپه‌های ماسه‌سنگی طی می‌کند.

در نقاطی از رودخانه که عرض آن وسیع‌تر می‌شود، جزیره‌های کوچک پوشیده از درختی در میان آن به چشم می‌خورند که تعداد این جزیره‌ها با نزدیک شدن رودخانه به محل آبشار ویکتوریا افزایش پیدا می‌کند. آبشار ویکتوریا با سقوط رودخانه زامبزی درون دره‌ تنگ و باریکی به ارتفاع بیش از ۱۲۰ متر شکل می‌گیرد. جزیره‌های فراوانی که در محل تاج آبشار قرار دارند، باعث می‌شوند تا آب رودخانه به شکل چند آبشار جداگانه درون این دره سرازیر شود.

میزان دبی آب (حجم آب خروجی در ثانیه) آبشار ویکتوریا در فصول خشک و مرطوب سال تفاوت قابل ملاحظه‌ای دارد. در فصل مرطوب، میزان دبی آب این رودخانه در محل آبشار بالغ بر ۹۱۰۰ متر مکعب در ثانیه می‌شود و با بالا آمدن سطح آب، جریان رودخانه به شکل یک آبشار یک پارچه به دره سقوط می‌کند.

اما در فصول خشک سال، آبشار ویکتوریا به چند آبشار مجزا با حجم آب کم تغییر شکل می‌دهد و دیگر خبری از مه و ذرات معلق ناشی از سقوط آب نیست، چنان که میزان کل دبی آب رودخانه به ۳۵۰ متر مکعب در ثانیه می‌رسد. سطح آب رودخانه در تنگه‌ زیر آبشار هم در فصول خشک و مرطوب بالغ بر بیست متر تغییر می‌کند.

● گردشگری در آبشار ویکتوریا

همان‌طور که اشاره شد، پیش از تکمیل خط آهن بولاوایو در سال ۱۹۰۵، تعداد بازدیدکنندگان آبشار ویکتوریا بسیار اندک بود. اما پس از تکمیل خط آهن و در سال‌هایی که دو کشور زامبیا و زیمباوه مستعمره بریتانیا بودند، و نیز در سال‌های آغازین استقلال این دو کشور در دهه ۱۹۶۰، آبشار ویکتوریا از جمله جاذبه‌های توریستی مهم جنوب آفریقا بود و هر ساله گردشگران بسیاری از آن بازدید می‌کردند.

اما از اواخر دهه ۱۹۶۰ و با آغاز جنگ‌های چریکی در منطقه، تعداد گردشگران کاهش قابل ملاحظه‌ای یافت و این امر تا اوایل دهه ۱۹۸۰ نیز ادامه داشت. از دهه ۱۹۸۰ و با پایان جنگ در منطقه و نیز ساخت مجتمع های ورزشی و تفریحی، بار دیگر آبشار ویکتوریا به یکی از مقاصد محبوب گردشگران در جنوب آفریقا تبدیل شد.

در اواخر دهه ۱۹۹۰، تعداد گردشگرانی که از آبشار ویکتوریا بازدید می‌کردند به بیش از ۳۰۰ هزار نفر در سال رسید و پیشبینی می‌شد این تعداد در سال‌های آتی به بیش از یک میلیون نفر برسد. اما با آغاز ناآرامی‌های داخلی در زیمباوه در سال‌های اغازین دهه ۲۰۰۰ میلادی، تعداد توریست‌هایی که به این کشور سفر می‌کنند بار دیگر کاهش یافت. به خاطر وجود تسهیلات توریستی و تفریحی بیشتر در سمت زیمباوه آبشار ویکتوریا، در طول تاریخ همیشه تعداد گردشگرانی که از سمت زیمباوه این آبشار دیدن می‌کنند بیش از تعداد گردشگران سمت زامبیا بوده است. البته توریست‌هایی که ویزایی هر یک از این دو کشور را در اختیار داشته باشند می‌توانند در طول روز و بدون نیاز به دریافت ویزای کشور دیگر، به سمت دیگر آبشار نیز سفر کنند.