ستون خیمه خانواده

در جامعه ما زن به سرعت عوض می شود, جبر زمان و دست دستگاه هر دو او را از «آنچه هست» دور می کنند و همه ویژگی ها و ارزش های قدیم او را می گیرند تا از او موجودی بسازند که «می خواهند» و می سازند و گاهی نیز می بینیم که «ساخته اند»

در جامعه ما زن به سرعت عوض می شود، جبر زمان و دست دستگاه هر دو او را از «آنچه هست» دور می کنند و همه ویژگی ها و ارزش های قدیم او را می گیرند تا از او موجودی بسازند که «می خواهند» و می سازند و گاهی نیز می بینیم که «ساخته اند»! این است که حادترین سؤالی که برای «زن آگاه» در این عصر مطرح است، این است که، «چگونه باید بود » زیرا می داند که بدان گونه که «هست» نمی ماند و نمی تواند بماند و نمی گذارندش که بماند و از سویی، ماسک نویی را که می خواهند بر چهره قدیمش بزنند، نمی خواهد بپذیرد، می خواهد خود تصمیم بگیرد، خویشتن جدیدش را خود، انتخاب کند، چهره جدیدش را، خودآگاهانه، مستقل و اصیل آرایش و ترسیم کند، اما، نمی داند چگونه نمی داند این چهره انسانی اش - که نه آن «قیافه موروثی» است و نه این «ماسک بزک کرده تحمیلی و تقلیدی»- چه طرحی دارد شبیه کدام چهره است ما مسلمانیم، زن جامعه ما - که می خواهد به سرحد استقلال و انتخاب خویش برسد- وابسته به یک تاریخ، فرهنگ، مذهب و جامعه ای است که روح و سرمایه خود را از اسلام گرفته است و زنی که در این جامعه می خواهد «خودش» باشد و «خودش» را بسازد و یک بار دیگر متولد شود و در این تولد جدید خود، مامای خود باشد و نه ساخته وراثت و نه پرداخته تقلید، نمی تواند از اسلام بی نیاز و نسبت به آن بی تفاوت بماند. این بیان دکتر علی شریعتی در کتاب «فاطمه، فاطمه است» راجع به مقام و جایگاه زن است. او این سؤال را مطرح کرده که زن در عصر امروز چگونه باید باشد.

آنچه در زیر می خوانید بخشی از دیدگاه های استادحسن رحیم پورازغدی جامعه شناس و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره «آسیب شناسی زن و خانواده ایرانی در عصر حاضر» است.

● پرهیز از شعارزدگی و ارائه برنامه عملی

مهمترین کار مسئولان در حوزه خانواده شناسایی چند آسیب اساسی تهدید کننده خانواده ایرانی است که باید پس از بررسی همه جانبه برای رفع آن هدف گیری کلی شود.

دکتر حسن رحیم پور ازغدی جامعه شناس و عضو شورای انقلاب فرهنگی با بیان این مطلب می گوید: درحال حاضر جامعه ما با دو خلأ بزرگ در مبحث خانواده مواجه است، نخست آن که با کمبود مواد پخته و آماده برای تولید یک کار حقوقی اصیل در حوزه فرهنگ، سینما و تلویزیون روبه روست و دوم آن که برای تولید موادخام شریعت و فلسفه به تکنیک و نیروهای کارآزموده احتیاج دارد که مشکل اساسی تولید فکر و فقر نرم افزاری در حوزه و دانشگاه است.

در جامعه ما شعارهای خوبی داده می شود اما قدرت تبدیل آن به برنامه عملی وجودندارد و این مسأله ضعف بزرگ جامعه است که اگر برطرف شود، تمدن سازی واقعی شروع می شود.

سؤال اساسی اینجاست که چگونه می توان شاخصه های کلی را به دستورالعمل های منطقی تبدیل کرد تا در قانونگذاری مجلس، حوزه و دانشگاه و دیگر سازمان ها به درستی رعایت شود.

ما باید روش زندگی اسلامی را به صورت جزء به جزء استخراج کنیم. افتخار بزرگ دین اسلام این است که برای هر موضوعی صدها نکته ریز، دقیق، عقلانی و عملی ارائه کرده است که در هیچ کدام از ادیان بزرگ، دستورالعمل های عملی، شفاف همچون اسلام در باب روش زندگی وجود ندارد. برای مثال اخیراً واتیکان جزوه ای به نام «۱۰ فرمان» درباره ابعاد مختلف زندگی از «روش رانندگی گرفته تا وظایف زناشویی» در میان مسیحیان منتشر کرده است، این یک حرکت عملی برای جذب مردم است و این در حالی است که ما با وجود این که پیامبر اسلام و ائمه معصومین حتی به کوچک ترین و جزئی ترین مسائل هم به صورت عملی پرداخته و رؤیایی عمل نمی کردند هنوز برنامه جامع و کاربردی در این باره به مخاطبان خود ارائه نکرده ایم. مردم از اسلام برنامه ای شفاف و عملی می خواهند نه فقط موعظه و ارشاد.

وی با بیان این که باید درباره خانواده شفاف صحبت کرد، ادامه می دهد: اسلام حتی درباره مسائل جنسی و روابط ویژه زن و شوهر مسائل و موضوعاتی را مطرح کرده است که نقل آن در جمع چندنفری جایز نیست اما این مسائل ویژه حریم های زناشویی است که باید حتماً درمیان زن و شوهر شفاف مطرح شود.

صحبت از غریزی ترین بعد خانواده یعنی مسائل جنسی از نظر اسلام تابو و محرم نیست، اسلام برخلاف مسیحیت تشکیل خانواده و ارضای مشروع جنسی را قدمی در مسیر تکامل معنوی می داند زیرا اسلام به انسان واقع بینانه نگاه و ازدواج را نقطه تکامل معنوی معرفی می کند.

ما، در روش زندگی متفاوت از دیگر فرهنگ ها هستیم اما فقط به کلیات ، مکررات و موعظه می پردازیم و در بیان جزئیات و برنامه عملی ناتوان مانده ایم.

در عصر حاضر مهم ترین راه حل برای تحکیم بنیان خانواده ها فعال کردن پایان نامه های عملی درباره روایات اسلامی است . باید به پایان نامه های حوزه و دانشگاه جهت داده شود تا در آینده برای مردم، سازمان هاو دستگاه ها دستورالعمل های مشخص داشته باشیم. این به معنای مهندسی فرهنگی است و در کنار آن باید روش زندگی ائمه و حکمای اسلامی درباره خانواده در اصل زندگی مردم جاری شود زیرا هر سه جریان شناخته شده در فلسفه در بخش حکمت عملی درباره خانواده نظریه پردازی کرده اند اما بیشتر مردم از آن بی اطلاعند و بخش اعظمی از آنها در کتابخانه ها خاک می خورد.

● در خانواده اسلامی میان زن و مرد تضاد، ستیز و رقابت نیست

مشکل میان زن و مرد زمانی به وجود می آید که دو موجود در برابر هم قرار می گیرند و از حقوق یکدیگر سؤال می کنند.

رحیم پورازغدی بابیان این مطلب درباره خانواده در فرهنگ اسلامی می گوید: در فرهنگ اسلامی خانواده سکوی پرتاب معنوی است و مدیریت خانواده در عرض مدیریت جامعه قرار داده شده و تنظیم روابط درون خانه با بیرون از خانه، مهندسی بسیار پیچیده و فلسفی است بنابراین توهین به خانه داری ناشی از ندانستن شأن کار خانگی است، در خانواده اسلامی میان زن و مرد تضاد، ستیز و رقابت نیست و ما باید تربیت اجتماعی و قوانین را به گونه ای ترتیب دهیم که برای همه قابل فهم باشد. در فرهنگ اسلامی زن و مرد یک واحدند و نه دو واحد و خانواده براساس مودت و رحمت برهم گره خورده است که هر یک حقوق دیگری را می شناسد و آن را رعایت می کند. در خانواده اسلامی باید آموزش افراد براساس انسجام وظایفشان باشد.

وی با بیان این که قانون نمی تواند خانواده را حفظ کند یا جلوی فروپاشی آن را بگیرد، تصریح می کند: پس هیچ گاه ساختار خانواده با قانون شکل نمی گیرد و حفظ هم نمی شود، زیرا پیچیده ترین و برترین قوانین را دارد و در صورت درگیر شدن با قانون فقط کینه های چند لایه در زندگی زناشویی به وجود می آید و قابل تحکیم هم نیست. برهمین اساس خانواده به آموزش و تکلیف نیاز دارد که این موضوع در جامعه نیز بسیار ضروری و حیاتی است.

در فرهنگ اسلامی خانواده با لانه متفاوت است زیرا خانواده یک تجمع غریزی و اجباری نیست که از روی شهوت ساخته شده باشد بلکه خانواده جایگاه عظیمی برای رشد و شکوفایی استعدادهای افراد است و افراد مجرد همیشه در رؤیاهای کودکانه خود باقی می مانند.

● ضعف آگاهی؛ بزرگترین عامل فروپاشی خانواده ها

ضعف آگاهی اعضای خانواده از مهارت های زندگی، بزرگترین عامل انحطاط و فروپاشی خانواده هاست.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی دراین باره می گوید: نبود بسترهای لازم برای افزایش مهارت های زندگی موجب شده است که زن و مرد نسبت به حقوق قانونی و انتظارهای مشروع از یکدیگر آگاهی چندانی نداشته باشند و همین عامل موجب بالا رفتن آمار جدایی و طلاق در کشور شده است. تجمل پرستی، اسراف، چشم و هم چشمی و فخرفروشی به عنوان فرهنگ های منفی در لایه های مختلف جامعه رسوخ کرده است که در صورت برنامه ریزی نکردن، آسیب های زیادی از این ناحیه به کانون های خانواده و در نهایت به جامعه وارد می شود.

رحیم پورازغدی افزایش آمار طلاق به علت اقتصادی و فقر مالی را مردود می داند و معتقد است: آنچه در حال حاضر به کلیات خانواده آسیب می زند، بهانه اقتصادی است نه علت اقتصادی، زیرا با نگاهی به آمار طلاق ها و آسیب شناسی این پدیده درمی یابیم بیشتر زوج هایی که در مسیر جدایی گام برداشته اند وضع مالی خوب یا متوسط دارند اما فرهنگ زندگی مشترک و درک نیازهای متقابل را ندارند.

● فمینیسم به بن بست رسیده است

در جامعه ای که حجاب نیست به ظاهر آزادی است زیرا زنان حتی در بالاترین مقام نظامی همچون ژنرال ، از خشونت جنسی گله دارند.

رحیم پورازغدی در این باره می گوید: فمینیسم یک مکتب نیست بلکه جنبشی اجتماعی است که به مکاتب دیگر متصل شده ولی در ادامه به بن بست رسیده است و نتوانسته عزت و عفت زن را توأمان با هم رعایت کند.

فمینیست ها می گویند حتی از نظر زیست شناسی به زن ظلم شده است زیرا زن باردار می شود، آنان از بیولوژی هم شکایت می کنند و چون مرد را دشمن می دانند برهمین اساس ازدواج با مرد را هم خیانت به دیگر زنان می پندارند. اگر اسلام مباحث جنسی را بدون قید و بند در جامعه نمی پذیرد، اما از سویی دیگر راه ارضای جنسی و حقوق جنسی را در خانواده تأمین کرده است و بر آن تأکید می کند.

این جامعه شناس درباره تعدد زوجات و ایرادهایی که برخی به پیامبر اکرم(ص) در این باره می گیرند، می گوید: همسران پیامبر(ص) به جز دو تن از آنها، همگی از خود پیامبر(ص) بزرگتر بودند، پس انگیزه جنسی منتفی است. پیامبر(ص) با برخی ازدواج های خود درصدد حذف خرافات در میان مردم بودند.

در حقیقت در پشت همه ازدواج های پیامبر(ص) مسائل انسانی و تربیتی وجود داشته است.

● زن تیرک، عمود و خیمه خانواده است

ازغدی با بیان این که امروزه کار زنان و مردان در داخل و بیرون از منزل به نوکری و کلفتی تعبیر می شود، می گوید: در فلسفه اسلامی کار در منزل جهاد است، عملی که برای تأمین بهداشت خانواده و تربیت فرزندان صورت می گیرد نباید به اسم نوکری یاد شود زیرا مفت خوری و انگل صفتی در جامعه ننگ آور است و باید دست این نوکرها و کلفت ها را بوسید. خانواده در کار کردن خلاصه می شود، بدون کار و تلاش، خانواده از هم می پاشد، کار کردن یعنی انجام وظیفه در قبال یکدیگر، این فرهنگ نوکری و کلفتی باید در جامعه اصلاح شود. زن تیرک، عمود و خیمه خانواده است و اسلام تنها دینی است که زن را با حفظ کرامت وارد عرصه اجتماعی کرد و حجاب تنها عاملی است که می تواند زن را در برابر آسیب های اجتماعی حفظ و در عرصه اجتماع ظاهر کند و ما باید به گونه ای مدیریت کنیم که جامعه، خانواده و اخلاق فردی درمجموع گزینه ای برای رشد و توسعه جامعه شوند.

اگر ما به عنوان فمینیسم و ضد فمینیسم وارد بازی غربی ها شویم باید به سهمیه بندی قدرت میان زن و مرد تن دهیم و ارعاب، خشونت، موازنه و وحشت و رنج کشیدن حقوق فردی را وارد نظام خانواده کنیم.صحبت از تمایزات جنسی، توهین به مرد و زن نیست؛ جنسیت واقعیتی حذف نشدنی است و تفاوت جنسی میان زن و مرد یک ارزش است.

حمیده امینی فرد