لزوم شناخت ارزشهای فرهنگی و اجتماعی

انسان ها بنابر طبیعت و سرشت فکری و رفتاری خود نیاز به تشکیل جامعه و زندگی در کنار یکدیگر دارند

انسان ها بنابر طبیعت و سرشت فکری و رفتاری خود نیاز به تشکیل جامعه و زندگی در کنار یکدیگر دارند. اگر این نیاز که دربردارنده ارزش‌های اجتماعی و فرهنگی است به درستی و با شناخت برآورده شود کسب بسیاری از آمال ها و آرزوها و رفع بیشتر مشکلات و کاستی ها فراهم می شود . اما متأسفانه شناخت نادرست ما و یا عدم شناخت ما از اجتماع که در محافل علمی به آن جامعه شناسی می گویند باعث شده است که به مراتب نتوانیم از استعدادها و امکانات اجتماعی ای که برایمان به سهولت قابل دسترسی است استفاده کنیم .

در اصلاح تخصصی، جامعه شناسی؛‌ شناسایی علمی جامعه است نه حدسی و گمانی آن. از این رو بر تک تک افراد جامعه به عنوان سازندگان اجتماع فرض است که معرف های اصلی جامعه خود را که در آن برای رفع نیازهای خود با یکدیگر رابطه برقرار می کنند بشناسند تا بتوانند راحت تر و بهتر در محیط نسبت به کنش های اجتماعی واکنش های درست ارائه دهند .

اما در بطن جامعه ما و گفتارهای محلی در خصوص جامعه شناسی کمتر صحبت می شود؛‌ در حالی که همه ما در یک جامعه بزرگ زندگی می کنیم که نیاز داریم اطلاعاتی در مورد آن داشته باشیم و اینکه بدانیم چه مسائلی در جامعه می گذرد . به عنوان مثال افراد برای معالجه به پزشک مراجعه می کنند اما سعی نمی کنند تا خود نیز اطلاعات پزشکی موثق در حدی که لازم است داشته باشند. یا همه ما فارسی زبان هستیم اما تلاش نداریم تا زبان و ادبیات فارسی را به درستی بشناسیم . این قبیل موارد در واقع به مرور زمان استفاده مطلوب ما را از مزایای امور مربوط به آنها کاهش می دهد. بنابراین باید توجه داشت شناخت جامعه توسط شهروندان، زمینه و بسترهای لازم را برای بهره وری اجتماعی بیشتر فراهم می کند. حال از طریق آموزش یا در اثر تجربه و سایر عوامل مؤثر می توان افراد هر جامعه ای را با فضای زندگی آشنا کرد .

منظور از طرح این گفتار آن است که بدانیم و قبول داشته باشیم که جامعه شناسی، علمی است که تنها مورد استفاده متخصصین این رشته نیست؛ بلکه آشنایی با این رشته یا بهتر بگوییم لزوم آشنایی با مفاهیم کاربردی این علم که به صورت عملی در جامعه جاری است و در تمام شئون زندگی ما نقش مؤثر دارد، مورد نیاز همه افراد تشکیل دهنده جامعه است تا با درک درست از جامعه - در واقع جامعه شناسی درست‌- ویژگی های آن را در چارچوب مسائل روز مره به‌کار گیرند .

به عنوان نمونه، نیازهای اجتماعی هر فردی با شناخت درست و مکفی از آن راحت تر حاصل شده و زودتر قابل دستیابی است . چر اکه به قول بزرگان شناسایی درست و کافی از هر موضوعی ،‌ پیروزی نهایی را در بر دارد . طبق نظریه نیاز سنجی «لئونارد دهل» امکانات و نیازهای اجتماعی – امکانات و نیازهای فرهنگی – امکانات و نیازهای زیست‌‌محیطی – امکانات و نیازهای اقتصادی – امکانات و نیازهای محیطی و بومی و منطقه ای و بالاخره امکانات و نیازهای مدیریتی در تمام جوامع باید برآورده شود تا افراد آن احساس خوبی از زندگی و از جریان و تعاملات اجتماعی خود داشته باشند . حال با توجه به اینکه احساس رضایت اجتماعی در جامعه ایرانیان که اجتماع با خانواده و خانواده با اجتماع پیوندی ناگسستنی و سنتی دارد ‌تأثیر قابل توجهی در ایجاد احساس رضایت از زندگی دارد . احساسی که در دوران کنونی حلقه گم شده بسیاری از جوامع است و عدم دستیابی به آن چالش بسیاری از خانواده ها محسوب می شود . حال با توجه به تبصره شناسایی در لزوم برخورداری از موفقیت می توان مدعی شد که اگر همگان از این قواعد جامعه شناسی آگاهی داشته باشند برای رفع آنها بهتر می توانند اقدام کنند و در نتیجه جامعه ای امیدوار و رضایتمند خواهیم داشت .خاصه در جامعه اسلامی مان که بر پایه مبانی دین مقدس اسلام پایه‌ریزی شده است داشتن یک محیط سالم و داشتن شهروندان ایده‌آل بسیار حائز اهمیت است . برای داشتن جامعه ای آرمانی که زیربنای فرهنگی و اجتماعی آن دستورات و موازین اسلامی باشد و شهروندان به رعایت آنها مقید باشند اگر بدانیم خصوصیات یک جامعه اسلامی چیست بهتر می توانیم الگوهای نظری آن را عملی و اجرا کنیم .

درزمان های اولیه حدوث دین اسلام و بعثت پیامبر بیشترین آشنایی مردم با جامعه و عوامل مؤثر بر آن در مساجد و پایگاه های دینی صورت می گرفت. جایی که مردم با شناخت بیشتری به آن وارد شده و در واقع با تشکیل حلقه های مختلف در صدد شناخت مسائل روز خود اعم از مسائل دینی و علمی و سیاسی و حتی خانوادگی و اقتصادی برمی آمدند . البته با گسترش جامعه و پیشرفت تکنولوژی اگر چه پایگاه های مردمی هنوز نقش معنوی و فرهنگی خود را حفظ کرده‌اند اما غول های رسانه ای مکتوب و صوتی و تصویری و حتی مجازی در این آشنا سازی نقش بسیار زیادی دارند . اگر چه توان این رسانه ها که جامعه را در واقع چون زنجیر به هم متصل می کنند، توان پوشش دادن مطلوب این علم با عرصه های متنوعی چون جمله

جامعه شناسی خانواده – جامعه شناسی ارتباطات – جامعه شناس طلاق – جامعه شناسی سیاسی – جامعه شناسی مسائل اجتماعی – جامعه شناسی توسعه – جامعه شناسی شهری – جامعه شناسی روستایی – جامعه‌شناسی آسیب های اجتماعی و... را ندارند و این حقیقت تلاش بیشتر ما را برای تحقق شناساندن جامعه به شهروندان و گام برداشتن در مسیری که تحقق جامعه آرمانی که آرزوی همگان است می طلبد.

افراد جامعه باید و می توانند خود، جامعه شناس باشند و چون مسلمان و خواستار حفظ اسلام در ایران عزیزمان هستیم و ایران اسلامی را می خواهیم، باید به جامعه شناسی اسلامی اهمیت بدهیم زیرا تمام مسائل در اجتماع می گذرد و ما از آن تأثیر می پذیریم و بر آن تأثیر می گذاریم .

مجتبی حیدری

کارشناس ارشد ارتباطات اجتماعی