استرس دام اعتیاد نوجوانان

هنگامی که نوجوانی دچار استرس می شود چه اتفاقی می افتد آیا این استرس می تواند به مساله ای فراتر از یک روز بد در مدرسه منجر شود روان شناسان استرس را به تراشیدن یک تکه سنگ مرمر تشبیه می کنند

هنگامی‌که نوجوانی دچار استرس می‌شود چه اتفاقی می‌افتد؟ آیا این استرس می‌تواند به مساله‌ای فراتر از یک روز بد در مدرسه منجر شود؟ روان‌شناسان استرس را به تراشیدن یک تکه سنگ مرمر تشبیه می‌کنند.

اگر فشار به اندازه کافی روی سنگ وارد شود یک شاهکارهنری خلق خواهد شد، اما چنانچه فشار بیش از حد باشد موجب شکستن آن می‌شود. فشار استرس روی کودکان و نوجوانان چه کم باشد چه زیاد، آنها را بشدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. واکنش بزرگسالان در برابر استرس به‌طور کلی با عکس‌العمل نوجوانان بسیار متفاوت است. نشانه‌های روحی و روانی واضح و روشنی که در افراد بزرگسال بروز می‌کند در نوجوانان براحتی قابل تشخیص نیست، بنابر این مورد توجه خانواده‌ها قرار نمی‌گیرد. بزرگسالان اغلب هنگام صبح دچار استرس می‌شوند، ولی این حالت در نوجوانان معمولا موقع عصر و ابتدای شب بروز می‌یابد.

● عوامل استرس‌زا کدام​است؟

گرچه فهرست بلندبالایی از این عوامل وجود دارد، ولی به گفته کارشناسان اولین عامل والدین هستند که گاهی با افراط و تفریط در رفتار خود، موجب بروز فشار روحی در نوجوان‌شان می‌شوند. استرس می‌تواند ریشه در مشکلات خانوادگی، بلندپروازی‌ها، شرایط زندگی بی‌ثبات (دوری از خانواده)، بی‌توجهی و رها کردن و... داشته باشد. طیف وسیعی از حوادث و رویدادها مانند فشارهای مربوط به مدرسه، فقر، اختلالات هورمونی ناشی از بلوغ در پسران و قاعدگی دختران، چشم و همچشمی ‌و رقابت‌های ناسالم نیز می‌توانند استرس نوجوانان را تشدید کنند. این مساله گاهی هم به شکل مشکلات جسمی‌ بروز می‌کند و علائمی ‌مثل سردرد، معده درد، تغییر در عادات خواب و کم و زیاد شدن اشتها را برایشان همراه داشته باشد. برای این‌که بهتر بدانیم چرا چنین اتفاقاتی می‌افتد، بهتراست به عملکرد مغز در این مواقع نگاهی بیندازیم.

● تغییرات مغز براثر استرس

وقتی انسان در شرایط استرس زا قرار می‌گیرد مغز موقعیت را ارزیابی می‌کند و بدن هورمونی ترشح می‌کند که باعث تحریک غده هیپوفیز می‌شود. غده هیپوفیز، عضوی در مغز است که ترشحات آن غدد درون ریز بدن را تنظیم می‌کند و باعث رشد و تکامل بدن می‌شود. در این شرایط غده هیپوفیز هورمونی با نام استعاری ACTH ترشح می‌کند که موجب تحریک غده آدرنال می‌شود و هورمون آدرنالین تولید می‌کند. آدرنالین در خون باعث افزایش فشارخون و تند شدن ضربان قلب می‌شود. این تغییرات شیمیایی مقاومت بدن را در مقابل فشارهای روحی وارد شده بالا می‌برد. در نوجوانان قسمتی از مغز که پیام خطرات و شرایط بحرانی را دریافت می‌کند کندتر از بزرگسالان عمل می‌کند، درنتیجه روند شیمیایی که در بالا ذکر شد در نوجوانان دیرتر صورت می‌گیرد مثلا در پسران تازه بالغ تولید هورمون تستسترون ۱۰ برابر افزایش می‌یابد و علائمی ‌چون سردرد، پرخوری یا بی‌اشتهایی، تندخویی، پرخاشگری و... بروز می‌یابد.

با این شرایط نوجوان به بلوغ رسیده بسختی می‌تواند در مقابل ناملایمات طاقت بیاورند و آنها را تجزیه و تحلیل کند. در واقع بین عامل استرس‌زا و عکس‌العمل آنها هیچ فاصله زمانی وجود ندارد، بنابراین بدون تفکر و توجه به پیامدهای آن سریع واکنش نشان می‌دهند.

نوجوانان معمولا در این شرایط تحت تاثیر هیجانات روحی​شان مرتکب اشتباهاتی مثل گرایش به مواد شادی‌آور و اعتیادآور می‌شوند که درنهایت به شوکی بزرگ در زندگی​شان منجر می‌شود که جز غمگینی، انزوا و سردرگمی‌ چیزی برایشان نخواهد داشت.

چنانچه بااسترس نوجوانان آگاهانه برخورد نشود احتمال بروز ناهنجاری‌های رفتاری و رفتن به سمت مصرف موادمخدر و سیگار افزایش پیدا می‌کند. مطالعه روی نوجوانانی که برای تحصیل از خانواده‌های خود دور بوده‌اند نشان می‌دهد تقریبا نیمی ‌از نوجوانان بین ۱۳ تا ۱۵ سال به مصرف مواد مخدر و سیگار روی می‌آورند، بدون آن که والدین‌شان از این مساله با خبر باشند. اما نوجوانانی که در کنار خانواده خود به سر می‌برند به مراتب کمتر در معرض رفتارهای پر خطر و بزه‌کاری قرار می‌گیرند.

● چه کنیم نوجوان به بیراهه نرود؟

حتما این جمله را به کرات شنیده یا خوانده‌اید که دوران بلوغ حساس‌ترین دوران عمر است، زیرا نوجوان در گذر از آن همواره با مشکلات عدیده‌ای روبه‌روست. استرس و اضطراب از خصوصیات انکارناپذیر این دوره به حساب می‌آید که در صورت عدم تشخیص بموقع و مقابله ناصحیح با آن عواقب جبران‌ناپذیری برای تمام عمر در فرزند نوجوانمان باقی می‌گذارد. والدین با بالا بردن سطح آگاهی خود در این زمینه براحتی می‌توانند تغییر رفتارهای نوجوان خود را شناسایی کرده و با اقدام بموقع، آنان را از رفتن به سمت بزهکاری و اعتیاد باز دارند. به‌طور کلی، آشنایی با تغییرات فیزیکی، جسمی ‌نوجوان و رفتارهای ناشی از آن اولین گام موثر در این زمینه است. سعی کنید از بدو تولد اعتقادات مذهبی فرزند خود را بالا ببرید، سوق دادن آنها به سمت ورزش، برقراری روابط عمیق با افراد سالم و بهنجار وانجام فعالیت‌های دسته جمعی باعث تخلیه انرژی‌های نهفته به‌وجود آمده براثر فشارهای روحی‌شان شده و به آرامش آنها کمک خواهد کرد.

Helpguide.org