مردی بزرگ در خانه ای کوچک

دیدگاه های مختلف درباره امام خمینی ره

بی‌شک نقش کلیدی امام خمینی(ره) در برپایی انقلابی اسلامی بر کسی پوشیده نیست و بسیاری از صاحب‌نظران بر این باورند که ایشان با قیام خود، آغازگر عصر جدیدی در تاریخ معاصر بودند. با آغاز انقلاب حرکت فکری و انقلابی امام تنها به ایران محدود نشد؛ بلکه در فاصله زمانی کوتاهی مسلمانان جهان از جنوب آسیا گرفته تا شمال آفریقا و از منطقه بالکان تا قفقاز را تحت تاثیر قرار داد.

سیره فکری و عملی امام، اسلام را با جلوه‌ای سیاسی در جهان نمایان کرد و تاثیرات قیام امام‌خمینی(ره) حتی در اروپا و آمریکا نیز احساس شد. امام بر این امر تاکید داشت که مشکلات جامعه ایرانی و بشریت معاصر حل نمی‌شود، مگر این‌که یک تمدن مبتنی بر دین و افکار ناب شیعه در جمهوری اسلامی ساخته و به دنیا صادر شود. بی‌شک عزم راسخ و تصمیم استوار امام در عقاید صاحب‌نظران، اندیشمندان و سیاستمداران بی‌تاثیر نبود و آنچه در اظهارنظرها و خاطرات این افراد بیشتر به چشم می‌خورد، الهام‌گیری از سخنان و رهنمودهای ایشان در مبارزه با استکبار جهانی و بیداری امت جهانی است.

امام خمینی(ره) در بعد سیاسی، سیاستمداری برجسته و شخصیتی بی‌نظیر بود که دوست و دشمن بر آن اعتراف دارند. آینده‌نگری قوی، جهان‌بینی منحصر به فرد، دکترین عالی و پیچیده، ژرف‌نگری سیاسی، تنها گوشه‌ای از ویژگی‌های سیاسی امام به شمار می‌رفت. یکی از برجسته‌ترین اهداف رهبر کبیر انقلاب اسلامی، تلقین روح خودباوری به عموم مسلمانان و بخصوص مردم ایران بود. جهان سیاست به صلابت سیاسی امام اعتقاد داشت و دیپلماسی ایجاد مشکل برای دشمنان انقلاب اسلامی، یکی از استراتژی‌های بارز رهبر کبیر انقلاب بود.

فیدل کاسترو، رهبر انقلاب کوبا در دیدار از بیت امام در جماران گفت: مردان بزرگ در خانه‌های کوچک زندگی می‌کنند.

وی می‌گوید: این افتخار نصیب اینجانب شد که از نزدیک با یکی از بزرگ‌ترین شخصیت‌های تاریخ آشنا شوم؛ آشنایی بسیار نزدیک در آخرین سال‌ها، روزها و دقایق زندگی ایشان، آن هم در کنار نزدیک‌ترین افراد خانواده و دوستانش. تنها می‌توانم از صمیم قلب بگویم او مردی نمونه بود؛ یک نمونه واقعی.

کاسترو همچنین تحت تاثیر نامه امام به گورباچف اظهار کرد: پس از فروپاشی شوروی سابق به صحت توصیه‌های آیت‌الله خمینی به گورباچف پی بردم و معتقدم مدل قرآنی رهبر فقید ایران باید به جای مدل‌های غربی در دستور کار برنامه‌های جهانی قرار گیرد.

حافظ اسد، رئیس‌جمهور فقید سوریه از جمله سیاستمدارانی بود که هنگام اخراج امام خمینی(ره) از عراق پیشنهاد کرد که ایشان را در دمشق بپذیرند. وی نیز با تاکید بر این‌که امام خمینی با اقتدار تمام از ارزش‌های اسلام دفاع کرد، درباره امام گفته بود امام خمینی، امام همه ما بود.

بی‌نظیر بوتو، نخست‌وزیر پیشین پاکستان نیز معتقد بود که رهبرانی مانند امام خمینی در هر قرن یک بار زاده می‌شوند. بوتو درباره رهنمودهای امام گفته بود: پیام‌های امام خمینی رحمت‌الله علیه در آینده نیز چراغ هدایت مسلمانان است و ملت‌های مسلمان در آینده نیز از پرتو نورانی افکار و اندیشه‌های والای حضرت امام استفاده خواهند کرد.

نلسون ماندلا، رئیس‌جمهور پیشین آفریقای جنوبی و سمبل مبارزه با آپارتاید و نژادپرستی نیز امام خمینی را رهبری منحصر به فرد می‌داند که توانست با دست خالی، انقلاب اسلامی ایران را به پیروزی برساند.

وی درباره امام خمینی گفت: امام خمینی نه‌تنها رهبر بزرگی برای ایران بود؛ بلکه رهبری برای تمامی نهضت‌های آزادی‌بخش جهان به شمار می‌رفت.

ماندلا همچنین در دیداری که با حضرت آیت‌الله خامنه‌ای داشت، درباره تاثیر انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی(س) در قیام مردم آفریقای جنوبی اظهار کرد: «انقلاب اسلامی ایران تحت رهبری امام خمینی، امیدهای فراوانی را برای قیام مردم آفریقای جنوبی در مبارزه علیه بی‌عدالتی به همراه داشته است و بدون تردید تاریخ هرگز نقش ایران اسلامی را فراموش نخواهد کرد.

جلال طالبانی، رئیس‌جمهور عراق که ارتباط خود را با امام خمینی در شهر نجف و در دهه ۶۰ میلادی آغاز کرد و در دوران قبل از انقلاب در نامه‌ای، آمادگی خود را برای خدمت به امام اعلام کرده بود، همواره از روابط بسیار خوبی که با امام داشته است، یاد می‌کند.

وی درباره امام می‌گوید: امام خمینی رحمت‌الله علیه به عنوان احیاگر اسلام ناب محمدی صلی الله علیه و آله، محور وحدت و یکپارچگی مسلمانان و مظلومان جهان است.

اما نامه تاریخی امام به گورباچف و پیش‌بینی فروپاشی بلوک شرق در شوروی و از بین رفتن اردوی سرمایه‌داری از‌جمله خاطرات فراموش‌نشدنی سال‌های پس‌از انقلاب است.

امام خمینی در نامه تاریخی خود به میخائیل گورباچف که در آن سال‌ها، رهبری اتحاد جماهیر شوروی را قبل از متزلزل شدن پایه‌های اردوی کمونیستی بر ‌عهده داشت، تاکید کرده بود موازنه قدرت در دنیا رو به تغییر است و این تغییرات به فروپاشی کمونیسم و بلوک شرق خواهد انجامید.

در دهمین سالگرد رحلت امام خمینی در ۱۳۷۸، گورباچف طی مصاحبه‌ای با خبرنگار واحد مرکزی خبر در مسکو از این‌که به هشدارهای بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران ۳ سال قبل از فروپاشی شوروی بی‌اعتنایی کرده بود، اظهار تاسف کرد و گفت: «مخاطب پیام آیت‌الله خمینی از نظر من، همه اعصار در طول تاریخ بود.»

وی می‌گوید: «زمانی که من این پیام را دریافت کردم، احساس کردم شخصی که این پیام را نوشته بود؛ متفکر و دلسوز برای سرنوشت جهان است. من از مطالعه این پیام استنباط کردم او کسی است که برای جهان نگران است و مایل است من انقلاب اسلامی را بیشتر بشناسم و درک کنم.»

هنری کیسینجر، مشاور یهودی‌الاصل رئیس‌جمهور آمریکا در دهه ۷۰ و از نظریه‌پردازان اصلی سیاست خارجه آمریکا نیز درباره شخصیت امام خمینی می‌گوید: آیت‌الله خمینی، غرب را با بحران جدی برنامه‌ریزی مواجه کرد، تصمیمات او آنچنان رعدآسا بود که مجال هر نوع تفکر و برنامه‌ریزی را از سیاستمداران و نظریه‌پردازان سیاسی می‌گرفت.

هیچ‌کس نمی‌توانست تصمیمات او را از پیش حدس بزند. او با معیارهای دیگری غیر از معیارهای شناخته شده در دنیا سخن می‌گفت و عمل می‌کرد. گویی از جای دیگر الهام می‌گرفت. دشمنی آیت‌الله خمینی با غرب برگرفته از تعالیم الهی او بود. او در دشمنی خود نیز خلوص نیت داشت.

● مطبوعات و نفوذ کلام امام

امام خمینی(ره) در طول عمر پربرکت خود، ۱۳۲ مصاحبه با رسانه‌های کشورهای گوناگون انجام داده‌اند. اولین مصاحبه ایشان در تاریخ ۴/۲/۵۷ در عراق صورت گرفت و آخرین آنها در تاریخ ۱۷/۷/۵۹ در ایران ضبط شده که از این تعداد ۱۱۷ مورد در خارج از ایران و ۱۵ مورد در داخل کشور انجام پذیرفته است. باید توجه داشت بیشترین مصاحبه‌های ایشان در فرانسه و همزمان با اوجگیری انقلاب اسلامی بود؛ یعنی در ماه‌های پایان سلطنت پهلوی و دورانی که انقلاب اسلامی برای تبلیغات خارجی خود دسترسی چندانی به وسایل ارتباط جمعی جهانی نداشته است.

قدرت نفوذ کلام امام، آگاهی‌بخشی و عقل و استدلال در بیانات ایشان موجب شد تا توجه افکار عمومی جهان به ایران جلب شودحضرت امام بر ارزش و اهمیت رسانه‌های نوشتاری و همچنین صوتی و تصویری و نحوه انتشار پیام از طریق آنها وقوف کامل داشتند و قدرت نفوذ کلام امام، آگاهی‌بخشی و عقل و استدلال در بیانات ایشان موجب شد تا توجه افکار عمومی جهان به ایران جلب شود.

اوریانا فالاچی، خبرنگار معروف ایتالیایی پس از مصاحبه با امام‌‌خمینی می‌نویسد: تاثیرپذیری شدید از مقام، عظمت، تحمل و بردباری شکوهمند آیت‌الله خمینی و درک احساس عطیه و موهبت الهی، در اولین دیدار با ایشان احساس شد.

فالاچی که در مصاحبه ۳ ساعته خود با امام به منظور تجلیل از مقام او و احترام به رهبری ایشان، چادر به سر کرد و به قول خودش «در هیجان‌انگیزترین لحظات، مصاحبه را انجام داد» گفت: واقعیت آن است که ملت ایران براستی خواهان خمینی و رهبری او هستند.

تفاوت فراوان بین واقعیات پیرامون امام و آنچه را که مطبوعات غربی درباره ایشان می‌گفتند موجب تعجب فراوان فالاچی شده بود و وی می‌گوید: چیزی که به نظر می‌رسد امام به آن توجه دارد، این است که انقلاب ایران بدون توجه به این‌که خارجیان چگونه می‌اندیشند، به راهش ادامه خواهد داد.

محمدحسنین هیکل، نویسنده و روزنامه‌نگار معروف جهان عرب نیز درباره امام خمینی می‌نویسد: گویی شخصیتی از شخصیت‌های آزمون بزرگ صدر اسلام (فتنه الکبری) با معجزه‌ای به دنیا بازگشته تا پس از پیروزی امویان و به خون غلتیدن شهیدان اهل بیت(ع) سپاه علی(ع) را رهبری کند.

روزنامه «تایمز» لندن سخنگوی ۲۰۰ ساله دولت استعماری انگلیس با یادآوری این‌که با ظهور امام خمینی(ره) برای اولین بار، یک کشور مسلمان به طور موفقیت‌آمیزی قدرت‌های بزرگ غربی را به مبارزه طلبید، آنان را تحقیر کرد و به منافع مادی‌شان خسارت وارد آورد، درباره امام نوشت: اوجگیری خیزش مذهبی و انقلاب به دنبال برکناری شاه توسط امام خمینی در ایران جریان یافت و سراسر جهان را درنوردید و در پاییز سال ۱۳۵۷ دنیای غرب به دلیل انقلاب ایران بار دیگر اسلام را کشف کرد.

هفته‌نامه آلمانی اشپیگل نیز درباره امام می‌نویسد: حمایت سراسری از امام خمینی بیشتر به دلیل زندگی بی‌تجمل او بود. فقط خمینی بوده است که به اعتراف حتی دشمنانش در تمامی عمرش یک زندگی همراه با تواضع و محقر و به دور از هرگونه تمایلات و تجملات دنیوی داشته و کوچک‌ترین لکه سیاهی در شرح حال زندگی‌اش دیده نمی‌شود.

این نشریه پرطرفدار اروپایی درباره قدرت نفوذ انقلابی امام درمیان مسلمانان جهان می‌نویسد: نگاهی به رویدادهای گذشته نشان می‌دهد تا به روشنی دریابیم که آیت‌الله خمینی، اهمیت استراتژیکی ایران را در معادله خاورمیانه بهتر از پرزیدنت کارتر ارزیابی کرده است. آمریکا توجه نکرد که ایران بالقوه، نقطه ضعف سیستم امنیت بین‌المللی اوست؛ ولی آیت‌الله خمینی این معنی را به روشنی دیده است. پیروزی او در تهران فقط مرحله آغازین موجی انقلابی بوده است که وی امید دارد به سراسر منطقه کشیده شود.

● قافله‌سالار نهضت اسلامی

بسیاری از اندیشمندان و صاحب‌نظران بر این عقیده‌اند که سیره فکری و عملی امام موجب ورود نسل‌های معاصر به عصر جدیدی شده است که دیگر ظلم و بی‌عدالتی را برنمی‌تابد و توان مقابله با ظلم ستیزان را دارد.

این گروه، دوران امام خمینی را دوران اسلام و غلبه ارزش‌های الهی و معنوی می‌دانند و بر این باورند نهضتی که به رهبری ایشان شکل گرفت، از همان نوپایی خود، موجب برهم خوردن معادلات از پیش تعیین شده استعمارگران در صحنه سیاست جهانی شد.

سیدساجد نقوی، از رهبران برجسته شیعیان پاکستان درباره امام خمینی(ره) گفت: امام خمینی به عنوان قافله‌سالار نهضت اسلامی در حیات پرافتخار خویش، ملل رنج‌دیده را از ظلم جباران و ستمگران رهایی بخشید و به اسلام و قرآن حیاتی دوباره داد. امام، نور خدا را چنان در جهان هستی پراکند که از این پس سلطه‌گران و ظالمان برای همیشه محرومان و مستضعفان را در مقابله با خود خواهند دید.

علامه سیدمحمدحسین فضل‌الله، مرجع عالی شیعیان لبنان نیز با تاکید بر این‌که امام خمینی، فقیه عادل، شجاع و حکیمی بود که جز به خدا نمی‌اندیشید و مخاطب خود را امت اسلامی می‌دانست، درباره ایشان گفت: شخصیت امام در خدا و امت خدا ذوب شده بود.

روژه گارودی، متفکر بزرگ فرانسوی با اشاره به این‌که انقلابی که به رهبری امام خمینی روی داد، متعلق به تمدن بشری بود‌ و به یک جامعه و ملت خاص اختصاص نداشت، درباره امام می‌گوید: آیت‌الله خمینی به زندگی ایرانیان معنی بخشید.

کتایون مافی