دلتان آشوب است شاید IBS دارید

اگر روده تان تحریک پذیر است, بخوانید

مهم نیست که تمام آزمایش‌های شما طبیعی هستند. مهم نیست که در بررسی‌های تکمیلی همه اعضای دستگاه گوارش شما سالم تشخیص داده می‌شوند...

مهم این است که شما «درد» یا علایم ناخوشایند دیگری دارید و این درد خیلی‌وقت‌ها حسابی کلافه‌تان می‌کند. مبتلایان به نشانگان روده‌تحریک‌پذیر وقتی برای اولین‌بار با علایم نگران‌کننده این بیماری مواجه می‌شوند، ذهنشان ناخودآگاه به سمت بسیاری از بیماری‌های خطرناک دستگاه گوارش می‌رود. اما منفی بودن تمام تست‌های تشخیصی خیلی زود می‌تواند این نگرانی را از بین ببرد. هر چند دلخوش کردن به نتایج این آزمایش‌ها دردی را از بیمار دوا نمی‌کند. در مورد مبتلایان به نشانگان روده‌تحریک‌پذیر این یک اصل است: «باید بیمار درمان شود، نه آزمایش‌هایش!»

● این علایم ازکجا می‌آیند؟

نشانگان روده تحریک‌پذیر با مجموعه‌ای از علایم پرسروصدا ظاهر می‌شود و تا مدت‌ها بیمار را رها نمی‌کند. این بیماری با درد و احساس ناراحتی در ناحیه شکم و اسهال و یبوست‌های پی‌درپی ظاهر می‌شود. بسیاری از مبتلایان به این نشانگان از نفخ و اتساع شکم و همچنین احساس تخلیه ناکامل مدفوع گاه و بیگاه رنج می‌برند. با وجود این همان‌طور که پیش‌تر گفته شد آزمایش‌های معمول هیچ نشانی از اختلال را نشان نمی‌دهند. به همین دلیل تا امروز تنها چند فرضیه در مورد علت این بیماری مطرح شده است. معروف‌ترین این فرضیه‌ها بر این اصل استوار است که مسیرهای عصبی روده به مغز به دلیلی ناشناخته بیش از اندازه حساس شده‌اند. در نتیجه علایم اغراق‌شده‌ای را از فعل و انفعالات دستگاه گوارش به مغز مخابره می‌کنند. اما چه چیز باعث این تغییرها در مسیر عصبی روده به مغز می‌شود؟

برخی از پژوهش‌ها تا امروز این نظریه را مطرح کرده‌اند که عفونت شدید دستگاه گوارشی می‌تواند به این ناهماهنگی سیستم عصبی بینجامد. باوجود این درصد بالای افسردگی و اختلال‌های اضطرابی در مبتلایان به این بیماری نقش عوامل روانی را در پیدایش و تشدید علایم این بیماری تقویت می‌کند. در کنار این فرضیه‌ها گروهی نیز این بیماری را در کنار بیماری‌های خودایمنی همچون لوپوس یا سلیاک قرار می‌دهند. به هر ترتیب بسیاری از متخصصان و پژوهشگران همچنان بر این باورند که نشانگان روده تحریک‌پذیر را نباید یک بیماری دانست؛ بلکه باید آن را یک اختلال کارکردی دستگاه گوارش به حساب آورد.

● نقش درمان‌های مکمل در درمان نشانگان روده تحریک‌پذیر

طبیعت بیماری نشانگان روده تحریک‌پذیر به شکلی است که درمان قطعی برای آن وجود ندارد. یعنی داروهایی که برای بیماران تجویز می‌شوند، نمی‌توانند بیماری را به طور کامل از بین ببرند. بنابراین حدود نیمی از بیماران درصدد یافتن روش‌های جدیدتری برای درمان نشانگان روده تحریک‌پذیر هستند.

● پروبیوتیک‌ها

تحقیقات نشان داده‌اند اگر روزانه ۱۰ تا ۱۰۰ بیلیون باکتری مفید وارد روده این بیماران بشود، بسیاری از علایم بیماری بهبود پیدا می‌کنند. پروبیوتیک‌ها همان باکتری‌های مفید هستند که تاکنون گونه‌های زیادی از آنها شناخته شده‌اند. موثرترین پروبیوتیک‌ها عبارتند از «لاکتوباسیل پلانتاروم» و «بیفیدوباکتریااینفانتیس». امروزه ماست‌هایی وارد بازار شده که حاوی این باکتری‌های مفید است. پزشکان به افراد دچار نشانگان روده تحریک‌پذیر توصیه می‌کنند این ماست‌ها را وارد رژیم غذایی روزانه خود کنند تا علایم روده‌ای آنها کاهش پیدا کند.

● داروهای گیاهی

▪ محصولات نعناع: انواع محصول‌های این گیاه از جمله عرق نعناع و نیز کپسول‌های نعنایی اثر مثبتی روی بیماری نشانگان روده تحریک‌پذیر دارند. طبق شواهد به دست آمده در تحقیق‌های مختلف، نعناع باعث تسکین علایم نشانگان روده تحریک‌پذیر می‌شود. البته نباید در مصرف کپسول‌های نعناع زیاده‌روی کرد. چون این داروی گیاهی، باعث شل‌شدن دریچه گوارشی بین معده و مری می‌شود. بنابراین ممکن است اسید معده را داخل مری پس بزند و باعث بیماری ریفلاکس شود. در ضمن تهوع و سوزش اطراف مقعد هم دو عارضه جانبی کپسول نعناع هستند که به دلیل همین شل شدن اسفنکترهای گوارشی ایجاد می‌شوند.

▪ ایبروگاست: این شربت گیاهی حاوی عصاره ۹ گیاه دارویی مختلف است. تحقیق‌ها و مطالعه‌های متعدد اثبات کرده‌اند که ۴ هفته استفاده از ایبروگاست اثر فوق‌العاده‌ای در کم‌ کردن علایم نشانگان روده تحریک‌پذیر دارد. در مورد استفاده از داروهای گیاهی به عنوان درمان مکمل بحث‌ها و مطالعه‌های زیادی صورت گرفته است. نکته مهم در رابطه با این داروها این است که اثرگذاری آنها به اندازه درمان‌های اصلی بیماری نیست. علاوه بر آن گاهی باعث عوارض ناخواسته می‌شوند یا حتی در کارکرد داروی اصلی بیماری هم تداخل ایجاد می‌کنند. بنابراین چنین داروهایی همیشه باید تحت نظر پزشک معالج مصرف شوند.

● سایر درمان‌ها

در مورد کارایی یوگا و طب سوزنی در بیماری نشانگان روده تحریک‌پذیر هم حرف‌ها و نظرهایی وجود دارد اما تاکنون هیچ مطالعه علمی نتوانسته تاثیر مثبت چنین درمان‌هایی را در بیماری نشانگان روده تحریک‌پذیر اثبات کند.

● نقش روان‌درمانی در درمان نشانگان روده تحریک‌پذیر

امروزه رابطه ذهن با جسم یا ارتباط مغزی – روده‌ای به عنوان تئوری اصلی در ایجاد بیماری نشانگان روده تحریک‌پذیر مطرح است. بنابراین اکثر مطالعه‌هایی که برای درمان این بیماری صورت می‌گیرد، حول و حوش همین محور است. طبق نتایج این مطالعه‌ها، روان‌درمانی، بسیاری از علایم نشانگان روده تحریک‌پذیر را از بین می‌برد. شناخت‌درمانی، رفتاردرمانی و هیپنوتیزم روش‌هایی هستند که تاثیر مثبت آنها در درمان اثبات شده است. هیپنوتیزم وضعیت روانی فرد را بهبود می‌بخشد. شناخت‌درمانی و رفتاردرمانی هم روش‌هایی را به فرد می‌آموزند که قادر باشد در مقابل استرس‌های بیرونی واکنش‌ مناسبی نشان دهد. بنابراین چنین استرس‌هایی کمتر باعث شروع علایم جسمی نشانگان روده تحریک‌پذیر خواهند شد. علاوه بر این روش‌ها، بهتر است بیماران نشانگان روده تحریک‌پذیر در مورد بیماری خود مطالعه کنند و آن را کاملا بشناسند. در سال ۲۰۰۶ مطالعه‌ای در ایالات متحده آمریکا انجام شد و نشان داد که اکثر مبتلایان به نشانگان روده تحریک‌پذیر بیماری خود را به درستی نمی‌شناسند، بنابراین استرس بیشتر و در نتیجه علایم شدیدتری را هم تجربه می‌کنند. حتی بعضی مبتلایان تصور می‌کنند این بیماری به سوءتغذیه شدید یا سرطان منجر خواهد شد. این تصورهای غلط باعث ترس از بیماری می‌شود. در صورتی که نکته اصلی در مقابله با این بیماری آرامش ذهن و روان است.

دکتر یاشا نهرینی