سرطان خون

بیماری لوسمی فرآیند تکثیر, خون سازی و ایمنی بدن را مختل می کند

سرطان خون (لوسمی) نوعی بیماری پیش‌رونده و بدخیم اعضای خون‌ساز بدن است که با تکثیر و تکامل ناقص گویچه‌های سفید خون و پیش‌سازهای آن در خون و مغز استخوان ایجاد می‌شود. دکتر شیوا نظری فوق‌تخصص خون و سرطان‌شناسی در بخش صبحگاهی رادیوسلامت در باره این بیماری توضیح داده است که چکیده آن از نظر شما می‌گذرد.

مغز استخوان، ماده‌ای نرم و اسفنجی شکل است که داخل استخوان‌ها یافت می‌شود. این ماده حاوی یاخته‌هایی است که یاخته‌‌های مادر یا سلول پایه (Stem cell) نامیده می‌شود و وظیفه آنها تولید یاخته‌‌های خونی است.

۳ نوع یاخته‌ خونی وجود دارد: گویچه‌های سفید خون (گلبول‌های سفید) که مسوول دفاع بدن در مقابل عوامل خارجی هستند.

گویچه‌های قرمز خون (گلبول‌های قرمز خون) که اکسیژن را به بافت‌ها حمل کرده و فرآورده‌های زائد را از اندام‌ها و بافت‌ها جمع‌آوری می‌کنند و پلاکت‌ها که وظیفه انعقاد خون و جلوگیری از خونریزی را به عهده دارند.

سرطان خون یا لوسمی یا لوکمی leukemia در زبان لاتین به معنای خون سفید است و فرآیند تکثیر، خون‌سازی و ایمنی طبیعی بدن را مختل می‌‌کند. اجتماع این یاخته‌های سرطانی در خارج از مغز استخوان، موجب تشکیل توده‌هایی در اندام‌های حیاتی بدن نظیر مغز یا بزرگ شدن غده‌های لنفاوی، طحال، کبد و ناهنجاری عملکرد اندام‌های حیاتی بدن می‌شوند.

لوسمی، شایع‌ترین سرطان اطفال در جهان است و براساس طیف، شدت و سرعت پیشرفت روند بیماری به ۲ دسته حاد و مزمن تقسیم می‌شود.

۱) لوسمی حاد، رشد سریع همراه با تعداد زیادی گویچه‌‌های سفید نارس است و مدت ‌فاصله زمانی بین شروع بیماری و گسترش دامنه آن، بسیار کوتاه است.

۲‌) لوسمی مزمن، رشد آهسته همراه با تعداد بیشتری یاخته‌های سرطانی بالغ‌تر است و مدت زمان طولانی تا بروز علائم بالینی آن دارد.

● نشانه‌های سرطان خون

علائم هشداردهنده سرطان خون عبارتند از: احساس ناخوشی عمومی، تظاهر لکه‌های دانه اناری زیرجلدی پوست، لخته یا منعقد نشدن خون درپی ایجاد زخم یا بریدگی، ضعف و خستگی مفرط، عفونت‌های مکرر و عود آنها.

تب و لرز و نشانه‌های شبه‌سرماخوردگی، رنگ‌‌پریدگی پیشرونده، تورم و بزرگی حجم غده‌های لنفاوی، طحال و کبد، احساس سیری و بی‌اشتهایی، کم‌خونی، خواب‌آلودگی، خونریزی مکرر بینی، تورم و خونریزی لثه‌ها و ضعف و لاغری ممتد از دیگر نشانه‌های سرطان خون است.

با توجه به وضیعت عمومی سلامت فرد، بررسی‌های تشخیص لوسمی انجام می‌شود. مراحل تشخیص معمولاشامل این موارد است:

۱) آزمایش خون: در شرایط طبیعی گویچه‌های سفید بالغ در خون محیطی یافت می‌شوند، ولی زمانی که گویچه‌های سفید نارس که باید در مغز استخوان باشند، به مقدار زیادی وارد خون محیطی می‌‌شوند عمدتا می‌تواند نشانه سرطان‌های خون (لوسمی) باشد. آزمایش خون و ‏ شمارش‌‏‎ و بررسی یاخته‌های شناور خون، اولین گام‎ جهت ‎تشخیص‌‎ لوسمی‌ است.‏‎

۲) نمونه برداری یا بیوپسی (biopsy) مغز استخوان: بررسی میکروسکوپی از نمونه بافت سرطان، بسیار مهم است زیرا مطمئن‌ترین روش برای تشخیص لوسمی و نوع آن به حساب می‌آید. نمونه‌برداری از مایع مغز نخاع و نمونه‌برداری از غدد لنفاوی نیز از روش‌های تشخیصی سرطان خون است.

فرآیند درمان لوسمی برای هر شخص معین با شرایط بیماری وی مرتبط است و الگوهای درمان لوسمی بستگی به نوع لوسمی، وضعیت بیماری در شروع درمان، سن، سلامت عمومی و چگونگی واکنش بیمار به نوع درمان دارد. علاوه بر الگوهای رایج برای درمان انواع سرطان همچون شیمی‌درمانی و اشعه‌درمانی،درمان بیولوژیک یا ایمونولوژیک، مشتمل بر بازسازی، تحریک،‌ هدایت و تقویت سیستم طبیعی دفاعی بدن بیمار است و با استفاده از آنتی‌‌بادی و هدایت سیستم دفاعی خود بیمار جهت مبارزه با سرطان صورت می‌گیرد.

جراحی یاپیوند مغز استخوان و پیوند سلول‌های پایه (Stem cell) نیز به معنای جایگزینی مغز استخوان فرد بیمار با مغز استخوان سالم است تا بیمار بتواند مقادیر بالای داروهای شیمی‌درمانی و یا پرتودرمانی را دریافت کند.