راز نقش ونگار کاشی

تخت سلیمان محوطه ای عظیم وباستانی دراستان آذربایجان غربی است که « آتشکده آذرگشسب » ، یکی ازبزرگترین آتشکده های دوران ساسانی ، درآن جا قرار دارد.
اما در دوره ایلخانان مغول ، یعنی …

تخت سلیمان محوطه ای عظیم وباستانی دراستان آذربایجان غربی است که « آتشکده آذرگشسب » ، یکی ازبزرگترین آتشکده های دوران ساسانی ، درآن جا قرار دارد.

اما در دوره ایلخانان مغول ، یعنی درقرن هفتم هجری قمری ، ابا قاخان که درمراغه حکومت می ‏کرد برای ساختن کاخ شکار واقامتگاه تابستانی اش ، به تخت سلیمان آمد و ازمصالح باقی مانده آتشکده استفاده کرد وتمام کاخ خود را با کاشی های طلایی وگچبری های باشکوه تزیین کرد.این کاشی نیز یکی ازهمان کاشی های طلایی یا زرین فام کاخ ابا قاخان است.

کاشی های زرین فام درتاریک ترین دوره تاریخ ایران، یعنی دوره مغول، توسط هنرمندان ایرانی به کارگرفته شد و ازنظرنوع ساخت وکیفیت با کاشی های دوره قبل وبعد ازخود فرق می کرد.درضمن، این اولین کاشی ایرانی بود که نام هنرمند وتاریخ ساخت کاشی برروی آن حک می شد. نقش های اغلب این کاشی ها تصویرهای شاهنامه فردوسی وسوارکاران وشاهزادگان نشسته برتخت است که به صورت کاملآ برجسته ترسیم شده است.

اما سؤال اساسی این است که چراچنین هنربی نظیری دردوره ای به وجود آمده که تاریک ترین روزهای زندگی مردم ایران بوده است؟شاید با کمی فکردرباره کاشی ونقش ونگار آن، بتوانیم تاحدودی به این سؤال پاسخ دهیم . همان طورکه می بینید، این کاشی به صورت هشت پراست.

شکل کاشی هشت پر ازچرخیدن دو مربع به وجود آمده و ازقدیم، نشانه رمزی خورشید بوده است. درضمن، ازقدیم مردم معتقد بودندکه بهشت هشت دردارد که درهشتم آن، یعنی توبه، همیشه بازاست ؛ پس شکل کلی کاشی نشانه بهشت، خورشید، نور ورهایی از تاریکی وظلم است.

اما نقش روی آن سیمرغ است. سیمرغ ازمعروف ترین شخصیت های شاهنامه است که باخود سعادت وخوشبختی می آورد. او بربالای کوه البرز زندگی می کند وتنها با فکروکمک اوست که رستم به دنیا می آید. درشاهنامه آمده است که هرکس پری ازسیمرغ داشته باشد هیچ کس نمی تواند به او آسیب برساند.

پس به همراه داشتن پری ازسیمرغ به معنای درامان بودن از ظلم و ستم است .

در مجموع ،طرح ونقش این کاشی اتفاقی یا از روی تفنن شکل نگرفته ، بلکه نشان می دهد که ایرانیان دریکی از سخت ترین دوره های زندگی خود، به دنبال راه نجاتی بودند وخواسته ها وآرزوهای قلبی خود را درقالب شاهکارهای هنری بروز داده اند.

زهرا حبیبی زاد