با این افرادهمنشینی کن

براساس تعلیم قرآنی, هر فرد مسلمان و باایمان باید از مصاحبت مردمان مؤمن و پرهیزگار لذّت ببرد و از معاشرت کسانی که به دنبال رضای او هستند روی نگرداند هر چند که فقیر و نادار باشند

در ارتباط با مصاحبت و همنشینی در کتب روان‌شناسی و جامعه‌شناسی صحبتهای ارزنده‌ای شده است که ما در این مقاله می‌خوانیم آن را بیشتر از دیدگاه قرآن و روایات مورد بررسی قرار دهیم. قرآن در این باره می‌فرماید:‌کسانی را که هر بامداد و شامگاه، پروردگارشان را می‌خوانند و در پی رضای الهی هستند از خود مران، حساب آنان بر عهدهِ تو و حساب تو نیز برگردن آنان نیست، اگر ایشان را برانی از ستمگران خواهی بود. ‌

‌(انعام/ ۵۲). در مصاحبت و هم‌نشینی کسانی که هر صبح و شام پروردگارشان را می‌خوانند و به دنبال خشنودی او هستند، شکیبا و پرحوصله باش و نگاهت را از آنان برگردان.(کهف/۲۸) قیافه‌اش را درهم کشید و روی بگردانید از اینکه نابینایی فقیر نزد او آمد تو چه می‌دانی شاید آن فقیر و نابینا آدمی پاکیزه باشد.(عبس/۴ -۱)‌

براساس این تعلیم قرآنی، هر فرد مسلمان و باایمان باید از مصاحبت مردمان مؤمن و پرهیزگار لذّت ببرد و از معاشرت کسانی که به دنبال رضای او هستند روی نگرداند هر چند که فقیر و نادار باشند.‌

قرآن به مسلمانان می‌آموزد که آنان برادروار با هم معاشرت کنند و برای خود طبقات مختلف درست نکنند و از رفتارهای مُشعِر بر تفوّق‌جویی و خودپسندی بپرهیزند و به اشخاص فقیر و مستمند بعلّت فقر و مسکنتشان به دیدهِ حقارت ننگرند و از مصاحبت و هم مجلس شدن با ایشان چهره در هم نکشند.‌

راستی چقدر تلخ و ناگوار است که با وجود این همه تعالیم انسانی، باز مشاهده می‌شود که در جامعهِ مسلمین ، عده‌ای نسبت به اشخاص فقیر و بینوا هر چند که متقّی ریا کند فقط به سبب فقر و ناداری‌شان بی‌مهری می‌کنند و از معاشرت و مصاحبت با آنان می‌پرهیزند لیکن به مصاحبت و همنشینی توانگران هر چند بی‌اعتقاد، علاقه نشان می‌دهند بلکه در برابرشان تملّق و کُرنش هم می‌کنند.

‌در فرهنگ حدیثی ما نیز آموزشهای اساسی و مهمی به چشم می‌خورد، رسول بزرگوار اسلام(ص) فرمود: با دانشمندان و علمایی همنشین و هم‌صحبت باشید که شما را از پنج چیز به سوی پنج چیز دیگر می‌برند: از شک به طرف یقین، از ریا و تزویر به سوی اخلاص، از بستگی به دنیا و مظاهر فریبای آن به زُهد و بی‌علاقگی به آن ، از تکبّر و خودپسندی به تواضع و فروتنی و از دغلکاری به طرف درستکاری.‌

لقمان به فرزندش گفت: ای فرزندم! با علما و دانشمندان مجالست کن و به آنان نزدیک باش و با ایشان همنشینی کن و به قصد زیارت و دیدار به منزل‌هایشان رفت و آمد کن شاید شبیه و همانند آنان شوی. رسول اکرم(ص) در سخن دیگر فرمود: از دانشمندان بپرسید، با حکیمان آمیزش و آمد و شد کنید و با تهیدستان همنشین باشید. (بحارالانوار/۱۸۸)‌

● شرط مصاحبت و همراهی ‌

از دیدگاه حضرت محمد(ص) سه چیز از جفاکاری است: ... و اینکه با شخصی همراه و هم‌صحبت شوی امّا از نام و نشان او نپرسی یا به مهمانی و سرطعام دعوت شوی و نپذیری و یا سر سفرهِ برادر مسلمانی بنشینی امّا چیزی نخوری. (قرب‌الاسناد/۷۴). و امام محمد باقر(ع) فرمود: روزی علی‌بن ابیطالب(ع) با یک مرد ذمّی همسفر و همراه شد آن مرد که علی(ع) را نمی‌شناخت پرسید کجا عازم هستید؟

علی(ع) : عازم کوفه هستم پس از آن که مسافتی را پیمودند و به دروازهِ شهر رسیدند آن مرد ‌ذمی راه خود را پیش گرفت ولی دید همراهش همچنان با او می‌آید گفت: مگر شما نگفتید به کوفه می‌روید؟ این راه به کوفه نمی‌رود. علی(ع): می‌دانم ولی لازمه حسن رفاقت و همراهی آنست که شما را مشایعت کنم، پیامبر ما چنین دستوری داده و فرموده است: هرگاه دو نفر با هم راه می‌روند و هم‌صحبت می‌شوند نباید دفعتاً از هم جدا شوند بلکه بایستی چند قدمی همدیگر را مشایعت کنند. مرد ذمی: راستی در آیین شما چنین دستوری وجود دارد؟ در این صورت من مایلم در آیین شما باشم. آن‌گاه همراه حضرت علی(ع) به کوفه برگشت و چون علی(ع) را شناخت به خاطر این فرهنگ انسان دوست اسلام مسلمان شد.‌

● با این کسان همنشین باش‌

از رسول خدا(ص) سئوال می‌شود که با چه کسانی مجالست و مصاحبت کنیم؟در پاسخ می‌فرماید: با اشخاصی همصحبت و همنشین باشید که دیدار آنان شما را به یاد خدا اندازد و سخنانشان بر علم و دانش شما بیفزاید و رفتار و کردارشان آخرت را به یاد شما آورد.

و خوشبت‌ترین مردم کسانی هستند که با اشخاص شریف، بزرگوار و محترم، مصاحبت و آمد و شد دارند. (امالی شیخ طوسی/ ۱/۱۵۷)

لادن کاکیا. فوق‌لیسانس تعلیم و تربیت تطبیقی - دانشگاه علامه طباطبایی‌به نقل از روزنامه اطلاعات ١٩/٣/١٣٨٦