فرهنگ استفاده از اینترنت بخش اول

طبق نظر کارشناسان ”تعداد مصرف کنندگان شبکهٔ اینترنت که در حال حاضر حدود ۷۷ میلیون نفر تخمین زده شده است, پیش بینی می شود که در پنج سال آینده به بیش از ۲۰ میلیون نفر افزایش پیدا کند که از این طریق روزانه تعداد بیشتری با استفاده از این ابزار پیشرفته با دنیای اطلاعات آشنا می شوند “

بخش اول

اما آنچه در این زمینه از اهمیت خاصی برخوردار است استفادهٔ درست و بهینه این ابزار است که متأسفانه در حال حاضر در بسیاری از مواقع بهره‌مندی بجا و صحیح از شبکهٔ جهانی جای خود را به گشت و گذار و پرسه زدن‌های طولانی و بی‌اثر در بعضی از سایت‌های اینترنتی داده است. یک کارشناس ارتباطات بر این عقیده است که ”هم‌اکنون اینترنت این امکان را فراهم آورده که ما هم همانند کشورهای دیگر از این شبکهٔ جهانی استفاده کنیم اما در این میان آنچه که طرفداران بی‌شماری را به خود اختصاص داده است چت کردن‌ها و به تعبیری گپ زدن‌هائی است که از این طریق حاصل می‌شود. در واقع پرسه زدن در سایت‌های مجهول و بی‌ربط اینترنت یکی از مواردی است که ساعات زیادی از شبانه‌روز را در بین طرفدارانش به خود اختصاص داده است.“

بابک یوسفی دانشجوی کامپیوتر در این زمینه می‌گوید: ”متأسفانه در ایران نخبه‌گرائی که کذب محض محسوب می‌شود در اینترنت دیده می‌شود. چون خیلی‌ها سعی می‌کنند که بدون داشتن اطلاعات و دانش لازم خودشان را به‌عنوان کارشناسان اینترنتی معرفی کنند در حالی که فاصلهٔ زیادی بین یک کاربر ایرانی از و یک کاربر حرفه‌ائی در خارج از کشور وجود دارد. زیرا یک کاربر ایرانی از هر ساعتی که از اینترنت استفاده می‌کند ۴۵ دقیقهٔ آن در سایت‌های غیرمجاز و بیهوده است در حالی که در تمام دنیا حتی چت کردن‌هایشان هم تفاوت دارد. اما کاربرد چت در ایران نیز بیشتر مثل بنگاه‌های دوست‌یابی عمل می‌کند. مثل همان کاری که می‌شود با تلفن انجام داد اما هم‌اکنون با جاذبهٔ اینترنتی انجام می‌شود و این چیزی جز وقت تلف کردن و سرگرمی نیست“. زمانی که کامپیوتر به کشور ما وارد شد این ابزار به‌عنوان یک پدیدهٔ خارجی تهدید‌آمیز تلقی و با این تفکر که رواج آن خطرآفرین خواهد بود مطرح شد. اما دیری نپائید که همگان به نقش و تأثیر آن در تمام جنبه‌های زندگی پی بردند. زیرا با امکانات نامحدودی که از طریق استفاده از آن در اختیار افراد قرار می‌گیرد شیوه‌های جدیدی برای اندیشیدن، خلق کردن و ارتباط در دنیائی که با انقلاب اطلاعاتی همراه است برای انسان مهیّا می‌شود به شکلی که در تمام دنیا یکی از دغدغه‌هائی که باعث شده تا پیشرفت قابل توجهی در تحقیقات، تجارت، اقتصاد و حتی نوع زندگی افراد حاصل شود استفادهٔ بهینه از امکانات اینترنتی برای بهبود و ارتقاء کیفیت زندگی تک‌تک افراد است.

دکتر اروندی استاد دانشگاه در این باره می‌گوید: ”دنیای اینترنت هم، همانند ابزار دیگر در پیشبرد زندگی افراد نقش به‌سزائی دارد. اما آنچه از اهمیت خاصی برخوردار است نحوهٔ استفاده از آن است. هم‌اکنون بسیاری از افراد به‌خصوص جوانان و نوجوانان امکان دسترسی و استفادهٔ هرچه بیشتر از این سیستم برای آنها مهیا است. پس باید یکی از دلمشغولی‌های آنها استفاده بهینه و درست از امکانات بی‌شمار آن باشد نه گشت و گذار و چرخ زدن طولانی و بی‌هدف در بعضی از سایت‌های اینترنتی. پس با ادامهٔ چنین وضعیتی نباید انتظار داشته باشیم که هم بتوانیم به اطلاعات تازه دست پیدا کنیم و هم کیفیت زندگی را بالا ببریم.“

البته اگر ایران را با دیگر کشورهای دنیا مقایسه کنیم شاید یکی از دلایلی که باعث شده تا استفاده از اینترنت در مملکت ما جایگاه واقعی خود را پیدا نکند به‌دلیل اقتضاء جوانی این شبکه باشد. چرا که در کشور ما هنوز در مقایسه با کشورهای دیگر تحول چندانی در زمینهٔ صنعت و فن‌آوری صورت نگرفته و هرگونه تحول فن‌آوری نیازمند امکانات و بستر مناسب است. هرچند که نباید در این میان دانش، آگهی و فراگیری علوم متفاوت را نادیده گرفت زیرا هرگونه نوآوری و پیشرفت مستلزم اطلاعات و سطح علمی عموم است و محور اصلی توسعه، انسان است که با مطالعات گسترده و تحقیقات این امکان فراهم می‌شود تا همگام با فن‌آوری حرکت کنند. در حالی که در کشورهای پیشرفته و صنعتی از همان ابتدا کودکان در مراحل آغازین یادگیری در سطح آموزش‌های ابتدائی در مدارس با اولین آموزش‌های کلاسیک روبه‌رو می‌شوند و به‌طور هم‌زمان با کامپیوتر و نقش آن در زندگی آشنا می‌شوند. به‌عنوان مثال کشور ژاپن برای استفادهٔ همگان از این‌گونه ابزارها تا حدی پیشرفت کرده است که نه تنها در مراکز عمومی بلکه در منازل برای افرادی مثل خانم‌های خانه‌دار و یا افراد از کار افتاده و حتی بچه‌هائی که هنوز به سنین مدرسه نرسیده‌اند امکاناتی را فراهم آورده، به شکلی که استفاده از سیستم‌های رایانه‌ای حتی برای خواندن و نوشتن در بین عموم مردم رایج است و همهٔ افراد در حوزه‌های کاری خود باید استفادهٔ بهینه را از آن به‌عمل آورند. زیرا در این‌گونه کشورها استفاده از این فن‌آوری نوین برای کمک به فکر و سرعت بخشیدن به توانائی‌های بالقوه در اختیار افراد قرار دارد. هرچند که پیاده کردن سیستم‌هائی با این عظمت و کاربرد آنها در تمام جوامع نیاز به سرمایه‌گذاری عظیم و بلندمدتی دارد که بایستی از طریق دستگاه‌های اجرائی در جهت بهاء دادن و شکوفا کردن خلاقیت‌ها به افراد اختصاص داده شود. با توجه به تحقیقات به‌عمل آمده در دههٔ ۱۹۸۰ تنها ۱۰ درصد سرمایه‌گذاری‌ها در دنیا به فن‌آوری اطلاعات اختصاص داشت. حال آنکه همین رقم در سال ۱۹۹۹ به ۴۰ درصد و در سال ۲۰۰۰ به ۵۳ درصد و در سال ۲۰۰۲ به ۶۱ درصد بالغ شد که این خود معیاری است برای توسعه‌یافتگی بسیاری از کشورها.

دکتر مقدمی جامعه‌شناس معتقد است: ”اگر همهٔ سازمان‌ها، ادارات و ارگان‌های دولتی و غیردولتی سرمایه و بودجه‌ای را جهت توسعهٔ امکانات رایانه‌ای و آموزش نیروهای متخصص در این زمینه فرهنگ‌سازی صورت گیرد زیرا با وارد شدن هر پدیدهٔ نوینی باید به موازات آن فرهنگ استفاده از آن هم ایجاد شود و با ضوابط اجتماعی تلفیق پیدا کند نه اینکه با جهانی شدن علوم رایانه‌ای ما هنوز روش، کاربرد و حتی سیاست استفاده از آن را ندانیم البته ناگفته نماند که عدم درک درست و فهم ناکافی در چگونگی استفاده از آن هم می‌تواند خطرساز باشد.“

بدون شک دانش و آگاهی و داشتن طرح و برنامه‌ریزی برای بهره‌مندی هرچه بیشتر و بهتر، در استفاده از فن‌آوری اطلاعات و توسعهٔ ارتباطات نقش اساسی را ایفاء می‌کند. اما اینکه چگونه می‌توان این دانش را ایجاد کرد، جز از طریق آموزش به شکل دیگری امکان‌پذیر نیست که حقیقتاً مراکزی مثل دانشگاه‌ها، مؤسسات آموزشی و مدارس می‌توانند به شکل وسیع و گسترده در این امر دخیل باشند.

البته در این میان خانواده نیز بی‌تأثیر نیست. اما متأسفانه درحال حاضر بسیاری از خانواده‌ها کامپیوتر و استفاده از اینترنت را فقط به عنوان یک سرگرمی و تفریح برای فرزندان خود تلقی می‌کنند. در حالی که تا وقتی فرهنگ استفاده از چیزی را ندانیم نمی‌توانیم وجود آن را به‌عنوان یک سرگرمی سالم فرض کنیم. زیرا در دنیای امروز و تعاملات آن و برای برقراری ارتباطات همه‌جانبه بهره‌مندی و استفادهٔ مناسب از علوم رایانه‌ای بدون داشتن طرح، برنامه و هدف امکان‌پذیر نیست که وجود این فاکتورها همراه با دانش و آگاهی لازم ما را در چگونگی استفاده از اینترنت کمک خواهد کرد.