توصیه های طبی متخصصان برای ماه مبارک رمضان

دیگر چیزی به شروع ماه مبارک رمضان نمانده و این در حالی است که اکثر پزشکان و متخصصان می گویند از آنجا که ماه رمضان امسال با فصل گرما مصادف شده, باید خیلی بیشتر از سال های قبل مراقب خودمان باشیم و هر چه زودتر, با اجرای یک الگوی صحیح تغذیه ای و کاری, به استقبال ماه صیام برویم

دیگر چیزی به شروع ماه مبارک رمضان نمانده و این در حالی است که اکثر پزشکان و متخصصان می‌گویند از آنجا که ماه رمضان امسال با فصل گرما مصادف شده، باید خیلی بیشتر از سال‌های قبل مراقب خودمان باشیم و هر چه زودتر،‌ با اجرای یک الگوی صحیح تغذیه‌ای و کاری، به استقبال ماه صیام برویم.در این بین، کم نیستند بیمارانی که اصلا نمی‌دانند تکلیف‌شان در برابر روزه چیست و با توجه به وضعیتی که دارند، باید روزه بگیرند یا نه. در گفتگو با متخصصان مختلف سعی کرده‌ایم راه رسیدن به آمادگی مناسب برای روزه گرفتن را نشان بدهیم تا بدانید که در این چند روز باقی مانده تا ماه رمضان بهتر است چه کارهایی انجام دهید تا بدن‌تان آمادگی لازم برای روزه گرفتن را پیدا کند. آنهایی هم که مشکل یا بیماری خاصی دارند، در لابه‌لای سطور این گفتگوها و یادداشت‌ها می‌توانند دریابند که آیا از نقطه نظر طبی می‌توانند ماه رمضان امسال را روزه بگیرند یا نه...

● دیابت و روزه‌داری - دکترسیدمحسن خوش‌نیت فوق‌تخصص بیماری‌های غدد

بیماران به طور کلی اگر گرفتن روزه برایشان ضرر داشته باشد، از روزه گرفتن معاف‌اند ولی بیماری دیابت چون یک بیماری مزمن و کنتر‌ل‌پذیر است، بیماران تحت شرایط خاص و البته بعد از مشورت با پزشک‌شان می‌توانند روزه بگیرند. یک بیمار دیابتی باید از چند روز قبل از شروع ماه رمضان به پزشک خود مراجعه کند و از نظر سلامتی مورد بررسی قرار گیرد.

اگر این بررسی پیش از ماه رمضان روی بیمار انجام گیرد و خود بیمار هم احساس کند که توانایی روزه گرفتن را دارد و حملات افت قند هم نداشته باشد و پایبند به رژیم و مصرف منظم داروهایش هم باشد و عوارض مزمن پیشرفته گریبانگیرش نشود و فشارخون‌اش هم تحت کنترل قرار گیرد و همراه با دیابت به بیماری قلب و عروقی هم مبتلا نباشد، آن وقت است که می‌تواند روزه بگیرد.

اگر بخواهیم گروه خاصی را از حق روزه گرفتن معاف کنیم، این سه گروه از بقیه محق‌ترند:

▪ سالمندان دیابتی بالای ۶۵ سال

▪ نوجوانانی که از کودکی مبتلا به دیابت بوده‌اند و امسال اولین سالی است که واجد شرایط روزه گرفتن شده‌اند و به سن تکلیف رسیده‌اند.

▪ افرادی که انسولین تزریق می‌کنند و در خانه تنها هستند یا داروهای خواب‌آور یا کاهش‌دهنده سطح هوشیاری مصرف می‌کنند.

رژیم غذایی‌ بیماران دیابتی باید مثل ماه‌های غیر از رمضان باشد و از خوردن غذاهای چرب و شیرین و پرنشاسته پرهیز کنند. مقدار داروهایشان را هم باید تحت‌نظر پزشک تنظیم کنند و معمولا پزشک میزان انسولین یا قرص خوراکی بیمار که معمولا گلی‌بنگلامید است را کاهش می‌دهد. بیمار باید فعالیت‌های بدنی‌اش را هم به ساعات اولیه صبح ارجاع دهد و به ۱۰ تا ۱۵ دقیقه نرمش سبک صبحگاهی اکتفا کند و دو یا سه ساعت قبل از افطار هم هیچ‌گونه فعالیت بدنی شدیدی انجام ندهد.

بیمار باید هر روز وزنش را چک کند و اگر روزی دو کیلوگرم کاهش یا افزایش وزن داشت، حتما با پزشک‌اش مشورت نماید. همچنین باید قندخونش را هر روز در خانه با دستگاه گلوکومتر قبل و بعد از افطار و سحر چک کند و اگر در ساعات اولیه قندش زیر ۷۰ و در طی روز زیر ۶۰ بود باید روزه‌اش را افطار کند. به علاوه قندخون بین ۲۵۰ تا ۳۰۰ هنگام سحر هم خطرناک است و بیمار ممکن است به علت کم‌آبی و بالا رفتن قندخون سنکوب کند بنابراین روزه گرفتن در این شرایط به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود. ضمن اینکه قندخون نزدیک افطار باید بین ۱۴۰ تا ۱۸۰ باشد و روزه‌دار به هیچ وجه نباید پرخوری کند و بهتر است که روزه‌اش را هم با یک سوپ ساده یا شیر و خرما و چای افطار کند و به اندازه کافی هم در هنگام افطار و سحر آب بنوشد زیرا گرمای هوای امسال ضریب بالا رفتن قندخونش را دو چندان خواهد کرد.

● بهترین فرصت ترک سیگار دکترهومن شریفی قائم‌مقام مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات

رویکردی که همیشه در مورد ترک دخانیات وجود داشت، ترک یکباره آن بود. اما از سال ۱۹۸۹ در کنفرانسی که مربوط به موادمخدر می‌شد، رویکرد «بله یا خیر» به یک رویکرد اصول‌گرایانه «کمتر یا بیشتر» تغییر کرد. فکر اولیه‌ای که در این کنفرانس مورد بحث و بررسی و نهایتا موافقت کارشناسان قرار گرفت، به کار بستن روش کاهش آسیب بود. در این روش فرد به جای ترک یکباره سیگار، کمیت آن را تغییر می‌دهد، یعنی تعداد نخ‌ سیگارهای مصرف روزانه‌اش را کم یا از محصولات کم‌ضررتر استفاده می‌کند. اما ناگفته نماند که این شرایط برای کسانی پیشنهاد شد که از نظر پزشکی یا جسمی توان ترک کامل و سریع مواد دخانی را نداشتند وگر نه همه مواد دخانی چه سیگارهای لایت و چه سیگارهای معمولی درنهایت برای بدن مضرند و مصرف طولانی‌مدت‌شان عوارض جبران‌ناپذیری بر جسم و روان افراد می‌گذارد. همه این حرف‌ها را گفتم که به اینجا برسم که شاید ماه مبارک رمضان بهترین و انگیزه‌آورترین زمان برای ترک سیگار یا هر ماده دخانی دیگری که افراد به آنها وابستگی پیدا کرده‌اند، باشد.

تجربه ۱۲ ساله کشور که در کلینیک‌های مختلف ترک اعتیاد به ثبت رسیده، نشان می‌دهد که میزان موفقیت و ترک کامل مواد دخانی، مخصوصا سیگار، در این ماه به بیشترین میزان خود می‌رسد. بعد معنوی ماه رمضان، خشنود کردن پروردگار، بر سر یک سفره با خانواده سحری و افطاری خوردن، همه و همه از لذت‌های معنوی‌ای است که انگیزه یک فرد سیگاری را برای ترک آن به شدت افزایش می‌دهد. از طرفی به علت ممنوعیت سیگار کشیدن در ملأ عام در جامعه و خجالت فرد سیگاری از به وضوح نشان دادن روزه نبودنش جلوی افراد خانواده که روزه هستند، تصمیم به گذشتن از خیر سیگار کشیدن و کم‌کم کاهش یافتن وابستگی به آن، یکی دیگر از عوامل موفقیت ترک در ماه رمضان است. توصیه من به سیگاری‌های قهار هم استفاده از روش «کاهش آسیب» است، یعنی از همین امروز که چند روز تا ماه رمضان فرصت دارند تعداد سیگارهای مصرفی روزانه‌شان را به نصف برسانند و به جای آن از قرص‌های جویدنی مخصوص ترک سیگار استفاده کنند. استفاده از قرص‌ و سیگار باید به صورت متناوب و تصادفی باشد، یعنی فرد نباید نصف روز را قرص بخورد و نصف روز را سیگار بکشد بلکه استفاده یکی در میان از این دو بهتر است. البته این، یک روش درمانی نیست بلکه پلی است بین فرد ناآماده و آماده. شمایی که از نظر پزشکی مشکل خاصی تهدیدتان نمی‌کند، از همین حالا تعداد سیگارهایتان را کم کرده و تا ماه رمضان مصرف آن را به صفر برسانید.

● دکترمنوچهر قارونی متخصص بیماری‌های قلب و عروق - روزه و بیماران قلبی

بیماری‌های قلبی معمولا از آن دست بیماری‌هایی‌اند که با کسی شوخی ندارند و بیمار و اطرافیانش باید کاملا مراقب اوضاع باشند. از آنجا که این روزها بیماران زیادی به پزشک‌شان مراجعه و از او درباره روزه گرفتن یا نگرفتن سوال می‌کنند و بیماران قلبی هم از این گروه مستثنا نیستند، باید چند توصیه پزشکی مهم به این گروه از بیماران (افراد دارای ناراحتی قلبی) ارایه کرد:

۱) این افراد به هیچ عنوان بدون مشورت با پزشک‌‌شان اقدام به کم و زیاد کردن و تغییر ساعت مصرف داروهایشان نکنند که با این کار نه تنها خود بلکه خانواده و تیم درمانی‌شان را هم به دردسر می‌اندازند.

۲) این افراد می‌توانند از این چند روز باقی‌مانده تا ماه رمضان، یکی دو روزش را روزه بگیرند و اگر طاقت آوردند و افطار کردند و بعد از افطار دچار مشکل خاصی نشدند و پزشک‌شان هم صلاح‌ دید، روزه‌شان را بگیرند.

۳) اگر روزه گرفتند و بعد از افطار دچار مشکلاتی مانند تپش یا درد قلب شدند، به هیچ عنوان نباید روزه‌داری را در روزهای بعد ادامه دهند.

۴) بیمارانی که ناراحتی قلبی دارند باید بدانند که کم شدن حجم آب بدن‌شان در این روزهای گرم تابستانی ممکن است باعث لخته شدن عروق چشم‌شان شود. بنابراین باید حسابی حواس‌شان جمع باشد. بهتر است این بیماران در روزهایی که روزه‌اند ترجیحا از منزل بیرون نیایند تا گرما اذیت‌شان نکند.

۵) و نکته آخر اینکه همه روزه‌داران، مخصوصا روزه‌دارانی که مشکل قلبی دارند، افطار را به یکباره نخورند و آن را در طی چند وعده میل کنند. ضمن اینکه مایعات ولرم مناسب‌ترین خوراکی برای شروع افطار این گروه از بیماران است.

● دکترمسعود کیمیاگر متخصص تغذیه و رژیم درمانی - روزه‌دارانی که ‌سردرد می‌گیرند

شایع‌ترین مشکلی که در روزهای اول روزه‌داری مردم را به مطب‌ها و درمانگاه‌ها می‌کشاند، سردرد است. برای اینکه بتوانید با این نوع سردردها که عمدتا در نتیجه گرسنگی یا تشنگی پدید می‌آیند مقابله کنید، باید تا زمان باقی است کمی الگوی خورد و خوراک‌تان را تغییر بدهید؛ به این صورت که از همین فردا به یک پیشواز نسبی بروید. پیشواز نسبی یعنی اینکه حجم غذای‌تان را مخصوصا در وعده ناهار کم کنید و از ظهر به بعد کمتر هله‌هوله‌های پرکالری بخورید و حتما سعی کنید تعداد و غلظت چای مصرفی روزانه‌تان را کاهش دهید زیرا یکی از عمده دلایل سردرد روزه‌دار، کم شدن مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار است. می‌توانید با کم نوشیدن و رقیق نوشیدن چای و قهوه قبل از ماه رمضان، بدن‌تان را برای شرایط پیش رو آماده کنید. ضمن اینکه در ماه رمضان هم حتما وعده سحری را بخورید و آن را پشت گوش نیندازید. آنهایی که می‌گویند: «ما ساعت ۱۱ یا ۱۲ شب غذا می‌خوریم تا مجبور نباشیم برای خوردن سحری بیدار شویم» بدانند که امتناع از خوردن و حذف این وعده مهم غذایی در ماه رمضان باعث افت بازده کالری آنها و در نتیجه غیرمفید بودن‌شان می‌شود. این افراد حتی در ساعات اولیه روز هم توان تمرکز و توجه فکری برای کار یا درس خواندن را ندارند. با این حساب حذف سحری کار معقول و صحیحی نیست. از طرفی خوردن افطار و شام جدا از هم و با فاصله دو تا سه ساعت هم بیشتر توصیه می‌شود، تا افراد به یک‌باره هر چه که دم دست‌شان است به سمت معده بیچاره‌شان روانه نکنند. جمله آخر هم اینکه اگر از همین حالا به فکر باشید و یک برنامه‌غذایی منظم و سالم برای خود و خانواده‌تان ترتیب دهید، بدون هیچ دغدغه‌ای می‌توانید به استقبال ماه مبارک رمضان بروید.

● دکترامیرهوشنگ احسانی متخصص پوست و مو - حفظ شادابی پوست در ماه رمضان

به علت مصادف شدن ماه مبارک رمضان با فصل گرما، ممکن است امسال هم‌وطنان ما بیشتر دچار علایم گرمازدگی و خشکی پوست شوند. برای اینکه بتوانید ماه رمضان را به خوبی سپری کرده و از برکات معنوی روزه گرفتن بدون هیچ‌گونه استرس و یا ناراحتی جسمی مانند ریزش مو، خشکی پوست یا پوسته پوسته شدن ناخن، بهره‌مند شوید، تنها لازم است که این چهار نکته را خوب به خاطر بسپارید:

۱) برای شاداب ماندن پوست و جلوگیری از خشکی آن در وعده‌های سحری و افطاری به اندازه کافی مایعات، مخصوصا‌ آب، بنوشید و از نوشیدن مایعات مدر (مانند چای غلیظ) که باعث از دست رفتن آب بدن‌تان می‌شود، به شدت پرهیز کنید.

۲) به علت محدودیت غذایی و اینکه نظم و حجم غذای دریافتی‌تان در ماه رمضان تغییر می‌کند، باید به منظور جلوگیری از کم شدن آهن، روی و سایر ویتامین‌ها و موادمعدنی که سبب رشد مناسب مو و ناخن‌هایتان می‌شود، در وعده‌های غذایی سحر و افطار غذایی کامل که همه گروه‌های غذایی را در خود بگنجاند، مصرف کنید. مثلا می‌توانید از همین حالا برنامه‌ریزی کنید و غذاهای پرکالری‌تر و کربوهیدرات‌ها و پروتئین‌ها و سبزیجات را در وعده سحر و غذاهای سبک‌تر مانند لبنیات در کنار سبزیجات و انواع سالاد را در وعده افطارتان بگنجانید. در ضمن جای میوه هم باید در سفره سحری و افطاری همیشه محفوظ بماند.

۳) چون خانم‌ها بیشتر با مشکل کمبود روی، آهن و ... دست به گریبان‌اند، پس به آنها توصیه می‌کنیم که با نظر یک پزشک متخصص از همین روزها خوردن مکمل‌های گروه B یا سایر مکمل‌های مورد نیاز را شروع کنند تا پس از ماه رمضان دچار مشکل ریزش مو یا شکنندگی ناخن‌هایشان نشوند.

۴) نکته آخر اینکه اگر مشکلی پوستی یا ریزش مو دارید و در حال مصرف داروهای خوراکی در فواصل زمانی منظم هستید، توصیه ما به شما این است که برای تغییر ساعات خوردن داروهایتان، حتما به پزشک‌تان مراجعه کنید و هرگز خودسرانه میزان و ساعت مصرف داروی‌تان را جابه‌جا نکنید زیرا تغییر میزان داروی دریافتی ممکن است عوارض جبران‌ناپذیری را برای پوست و موی شما به همراه داشته باشد.

● گفتگو با دکتر ناصر ابراهیمی‌دریانی فوق‌تخصص بیماری‌های گوارش و کبد - آداب روزه‌داری در بیماران گوارشی

مشکلات گوارشی، از مشکلات نسبتا شایعی است که برخی بیماران را در ماه رمضان به مطب پزشکان می‌کشاند و اغلب افراد مبتلا به بیماری‌های گوارشی در آستانه این ماه، سوالاتی درباره روزه‌داری و نحوه تغذیه‌شان در این ماه دارند. به همین دلیل با دکتر ناصر ابراهیمی‌دریانی، فوق تخصص بیماری‌های گوارش و کبد و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران گفتگویی در همین زمینه کرده‌ایم که پیش روی شماست.

▪ آقای دکتر! بیماری‌های گوارشی بسیار متنوع و شایع‌اند. برای اینکه بیماران مبتلا به بیماری‌های گوارشی بدانند که روزه از نظر طبی برای‌شان چه حکمی دارد، بهتر است یکی‌یکی پیش برویم و اگر موافق باشید با مشکل ریفلاکس شروع کنیم.

ـ بله، موافقم. ریفلاکس یا برگشت اسید از معده به مری و در نتیجه، سوزش پشت جناغ یا به اصطلاح ترش کردن را شاید بتوان شایع‌ترین مشکل در بین مردم برشمرد. افرادی که این مشکل را دارند، منعی برای روزه گرفتن‌شان وجود ندارد. فقط باید چند نکته را از همین حالا رعایت کنند تا بعد از خوردن سحری یا افطار این مشکل به سراغ‌شان نرود. اینکه پرخوری نکنند و بین ساعت غذا خوردن تا دراز کشیدن یا خوابیدن‌شان دو تا سه ساعت فاصله بیندازند. از نوشیدن نوشیدنی‌های چرب یا گازدار پرهیز کنند و هرگز بعد از غذا به بهانه هضم شدن آن سیگار نکشند زیرا سیگار کشیدن باعث گشادی دریچه معده و دوچندان شدن مشکل‌شان می‌شود.

▪ آنهایی که زخم معده یا اثنی‌عشر دارند، چه‌طور؟ می‌توانند روزه بگیرند؟

ـ این بیماران باید قبل از ماه رمضان به پزشک مراجعه کنند و آندوسکوپی انجام دهند. اگر عامل به وجود آورنده زخم‌شان میکروب هلیکوباکتر باشد، می‌توانند با مصرف آنتی‌بیوتیک و غیرفعال کردن زخم‌شان روزه بگیرند، به شرط اینکه قبل از خوردن سحری و برای جلوگیری از ناراحتی حتما کپسول امپرازول مصرف نمایند ولی اگر سابقه بیماری‌شان طولانی بوده و در طول مدت بیماری خون‌ریزی از زخم را هم تجربه کرده باشند، روزه گرفتن برایشان ضرر دارد.

▪ برای بیماران کبدی هم توصیه‌های خاصی دارید؟

ـ بله، حتما. آنهایی که مشکل کبد چرب دارند (۳۰ درصد نوجوانان و ۷۰ درصد افراد چاق)، اگر به بیماری‌شان توجه نکنند، به مرور زمان دچار التهاب کبد و حتی هپاتیت می‌شوند، پس ماه رمضان بهترین فرصت برای تمرین کم خوردن در این‌گونه افراد است. ما حتما روزه گرفتن را به آنها توصیه می‌کنیم. گروهی هم سیروز کبد دارند که به علت بالا رفتن آنزیم کبد و چروکیده شدن آن، تحمل کمبود قند را ندارند و روزه گرفتن برایشان ضرر دارد. اما افرادی که هپاتیت نوع B یا C دارند، بسته به شدت آسیب‌دیدگی و مزمن بودن بیماری‌شان می‌توانند روزه بگیرند یا نگیرند که یک معاینه کامل توسط پزشک متخصص قبل از ماه رمضان بسیار می‌تواند به تصمیم‌گیری بهترشان کمک کند.

▪ افرادی که روده‌ تحریک‌پذیر دارند، آیا محدودیتی در بحث روزه‌گرفتن دارند یا نه؟

ـ بیماری روده تحریک‌پذیر (IBS) در بین ۲۵ درصد از مردم، مخصوصا خانم‌ها، شایع است. این بیماری که بیشتر به صورت درد شکم همراه با اسهال، درد شکم همراه با یبوست یا نفخ شدید است، هنگامی عود می‌کند که فرد دچار استرس، عصبانیت یا تنش‌های روانی شدید شود و بنابراین ماه رمضان به خاطر القای آرامش و کاهش فشار روانی می‌تواند در تعدیل بیماری این بیماران بسیار کمک‌کننده باشد. تنها رعایت چند نکته از جمله پرهیز از خوردن حبوبات، تخمه و نوشیدنی‌های گازدار برای این بیماران ضروری است. ضمن اینکه خوردن لبنیات به جز ماست به افرادی که نسبت به لاکتوز حساسیت دارند، توصیه نمی‌شود. افرادی هم که کولیت اولسروز دارند، یعنی علاوه بر درد شکم و اسهال، خون و بلغم هم دفع می‌کنند، باید برای روزه گرفتن یا نگرفتن حتما قبل از ماه رمضان با پزشک‌شان مشورت کنند زیرا پزشک باید زمان داروهای ۸ ساعت یک‌بار بیمار را در صورت روزه گرفتن تغییر دهد.

▪ و حرف آخر؟

ـ بیماران گوارشی و سایر افراد برای جلوگیری از ابتلا به یبوست در این فصل گرم سال که ماه رمضان در آن واقع شده است، باید از افطار تا سحر به میزان لازم مایعات مخصوصا آب بنوشند. همراه افطاری و سحری حتما سبزیجات، میوه و سالاد میل کنند و سعی‌شان بر استفاده بیشتر از نان‌های سبوس‌دار مثل نان سنگک و روغن زیتون باشد. هنگام سحری و افطاری، غذاهای چرب نخورند و دور تنقلاتی مانند زولبیا و بامیه را خط بکشند.

● سهم کودکان از ماه رمضان چیست؟

اگر شما به فرزندتان بگویید که خدا گفته یک ماه ناهار نخورد، در دل بچه رعب و وحشت از خدا ایجاد کرده‌اید و غولی از روزه برایش ساخته‌اید. بچه‌ها تنوع را دوست دارند، پس بهتر است به آنها بگویید که به خاطر اطاعت از فرمان آفریدگارتان، یک ماه به جای سه وعده، دو وعده غذا می‌خورید. به طور کلی خیلی نیاز نیست که از قبل آنها را آماده کنید. وقتی که وقت‌اش رسید، خودشان می‌بینند و می‌فهمند. فقط حتما در چیدن سفره افطار از آنها کمک بخواهید تا با فرهنگ و مقوله ماه رمضان و روزه‌داری آشنا شوند. بد نیست که محل خواب فرزندتان را هم دورتر از آشپزخانه در نظر بگیرید تا سر و صدای وقت سحر شما اذیت‌اش نکند. در ضمن چون بچه‌ها عاشق هیجان هستند، هر از گاهی وقت سحر بیدارشان کنید تا سحری خوردن و عبادت کردن شما را ببینند و مطمئن باشید که مشکلی برایشان به وجود نمی‌آید چون بعد از سحر وقت کافی برای خوابیدن و استراحت دارند.

● گفتگو با دکتر محمدرضا خدایی روان‌پزشک - تأثیر روزه بر سلامت روان

روان‌شناسان معتقدند که روزه برای سلامت روان مفید است و موجب افزایش خودباوری و اعتماد به نفس می‏شود و توان و مقاومت افراد را در برابر مشکلات و ناملایمات زندگی بیشتر می‏کند. اما پیش از آغاز ماه رمضان، در کنار کسب آمادگی‌های جسمی لازم، باید برای آمادگی‌های روانی هم برنامه‌ریزی کنیم. از دکتر محمدرضا خدایی، روان پزشک و عضو هیات علمی دانشکده علوم بهزیستی و توانبخشی، راهنمایی‌هایی در همین زمینه خواسته‌ایم.

▪ آقای دکتر! چگونه می‌توانیم از نظر روانی، آمادگی ورود به ماه مبارک رمضان را پیدا کنیم؟

ـ ببینید؛ ما اول باید این نکته را بررسی کنیم که چگونه یک نیت، انگیزه و در نتیجه، یک عمل متناسب با آن شکل می‌گیرد. برای انجام گرفتن هر عملی لازم است که فرد انگیزه لازم برای آن را داشته باشد. دارا بودن انگیزه هم به دیدگاه هر فرد و روشن شدن علت انجام دادن عمل توسط او بستگی دارد، پس باید انگیزه و علت مشخص باشند تا اراده و پذیرش عمل صورت گیرد. برای عملی مثل روزه هم این موضوع صدق می‌کند؛ یعنی شما اول باید دیدگاه خود نسبت به روزه گرفتن و علت انجام دادن این عمل را به خوبی شناخته و بعد آن را به راحتی بپذیرید. شما ممکن است تصمیم داشته باشید که روزه بگیرید تا به سلامت جسم خود کمک کنید؛ یا این که روزه را تسکین‌دهنده روح و روان خود بدانید و احساس کنید با پیروی کردن از فرمان آفریدگارتان و کسب رضایت او به آرامش وصف‌ناپذیری می‌رسید چون خیلی وقت‌ها بعضی از کارها فقط نتیجه مادی و جسمانی ندارند. بعد از اینکه شما انگیزه و علت درستی را برای انجام دادن عمل روزه پیدا کردید، آن‌گاه می‌توانید با میل و اشتیاق به سمت این عمل الهی پیش بروید. اما نکته مهم این‌جاست که اگر شما در همین چند روز مانده به ماه رمضان نتوانید انگیزه و علت خوبی برای انجام این فریضه الهی پیدا کنید، آن وقت است که روزه گرفتن برای شما تبدیل به امری اجباری و از سر ناچاری و همراه با زجر می‌شود، پس جستجوی علت‌ها را فراموش نکنید.

▪ از نتایج روانی روزه گرفتن برایمان بگویید. آیا ممکن است دانستن این نتایج به تقویت انگیزه‌های روزه‌داران منجر شود؟

ـ حتما همین‌طور است. ما در کنار علت‌ها، باید فواید کاری را هم که انجام می‌دهیم، بدانیم. افراد باید بدانند که هر چند روزه باعث گرسنگی، تشنگی یا به هم خوردن نظم خواب در طول روز می‌گردد اما مشکلات ذکر شده در برابر آثار روانی مطلوبی که روزه در فرد به جای می‌گذارد، هیچ است. یک ماه روزه گرفتن سبب بالا رفتن روحیه فرد می‌شود. مقاومت او را در برابر مشکلات بالا می‌برد و با افزایش مکانیسم انطباقی فرد موجب می‌شود که اعتماد به نفس او افزایش پیدا کند زیرا وقتی فردی می‌تواند یک ماه روش جدید و متنوعی از زندگی را تجربه کند، حتما می‌تواند بعدها در برابر مشکلات و فشارهای زندگی مقاومت کند. روزه گرفتن باعث می‌شود که فرد به توانایی‌های ذاتی خود پی ببرد و حس «خواستن توانستن است» را در خود بارورتر کند. در نتیجه روزه گرفتن دفاع روانی افراد در برابر مشکلات بیشتر می‌شود و در نتیجه آن تحمل‌پذیری‌ افراد افزایش می‌یابد.

▪ آیا به هم خوردن نظم خواب یا تغذیه موجب تحریک‌پذیری نمی‌شود؟

ـ خب، این یک حقیقت کتمان‌ناپذیر است که روزه گرفتن در کنار همه خوبی‌هایش، رنج‌هایی را در پی دارد. اختلال در خواب یا تغذیه باعث می‌شود که فرد از نظر روانی تحریک‌پذیر و زودرنج شود و واکنش سریعی نسبت به کارها از خود نشان دهد و هرچه زمان بیشتر می‌گذرد و به ساعات افطار نزدیک‌تر می‌شود، افراد توجه و تمرکز خود را بیشتر از دست می‌دهند و گرسنگی و تشنگی باعث خستگی، ضعف و کج‌خلقی آنها می‌شود. همه اینها درست؛ اما کسی که هدفی والا را در پی می‌گیرد، به سادگی و با یک برنامه‌ریزی جامع می‌تواند هدفش را دنبال کند. بهتر است در این جا مثالی برایتان بیاورم: شاید باران بهاری سبب آب‌گرفتگی معابر و کمی ترافیک شود ولی هیچ‌کس از آن بدش نمی‌آید زیرا همه به خوبی می‌دانند که نتیجه این باران، آبادانی، سبزی و رهایی از قحطی است. روزه هم مثل باران بهاری می‌ماند و اگر برای رسیدن به برکات این ماه برنامه‌ریزی خوبی داشته باشیم، می‌توانیم به آبادانی روح‌مان کمک کنیم.

ندا احمدلو