احکام مسجد

مسجد پایگاه پیوند انسان و الله,و مركز ارتباط انسانهای مؤمن است مساجد,خانه های خدا و خلق خداست كه در كویر ظلم و ظلمت سرپناه بشریت مظلوم در برابر طوفان جهل و جور و آزمندی محسوب می شود

مسجد پایگاه پیوند انسان و الله،و مركز ارتباط‏انسانهای مؤمن است.مساجد،خانه‏های خدا و خلق‏خداست كه در كویر ظلم و ظلمت‏سرپناه بشریت‏مظلوم در برابر طوفان جهل و جور و آزمندی‏محسوب می‏شود. انسان‏های دور مانده از وطن اصلی‏در غربت زندگی،سایبانی با صفاتر و خانه‏ای زیباتراز مساجد پیدا نمی‏كنند.

مساجد،جایگاه عبادت است و عبادت حركت قرب‏جویانه انسان به سوی آستان قدس ربوبی. ساختن‏مسجد،تعمیر و نگهداری آن،حضور در مساجد،مدیریت و امامت و مسائل مالی و بهداشت و نظافت‏مساجد،همه باید متناسب با اهداف الهی و بر اساس‏رهنمودهای قرآن و اهل بیت علیهم السلام باشد،تا این شبكه‏گسترده و سراسری ارتباط زمین و آسمان و نقطه‏های‏پیوند مؤمنان جامعه را به سوی اهداف عالی الهی‏پیش برد و نقش مسجد با انتظار اسلام از آن‏هماهنگ شود.

فقهای بزرگوار اسلام از صدر تاریخ‏امامت،در كشف و بیان قوانین الهی در رابطه با ابعادگوناگون زندگی از جمله مسائل مسجد،تلاش فراوان‏كرده و با تكیه بر منابع دینی وظیفه امت را روشن‏ساخته.

شناخت وظیفه مؤمنان نسبت‏به مسائل‏گوناگون مساجد یكی از حوزه‏های اجتهاد و پژوهش‏علمی فقهای بزرگوار بوده كه در این زمینه به صدهامساله فقهی پاسخ گفته‏اند.

«مؤسسه عمران مساجد»كه نیاز عموم مسلمین به‏آشنایی با احكام فقهی مساجد را به خوبی احساس‏می‏كند از برادر محترم و فاضل پرتلاش‏جناب حجهٔ الاسلام محمد حسین فلاح زاده كه سالهاست‏در این زمینه كوشش و پژوهش دارند،درخواست كردكه،احكام مساجد را در همه ابعاد بر اساس دیدگاههای‏اسوه فقیهان حضرت امام خمینی قدس سره و برخی از مراجع‏بزرگوار معاصر از جمله مقام معظم رهبری حضرت‏آیت الله العظمی خامنه‏ای حفظ الله تعالی گردآوری كنند وبه شكلی ساده و روشن در اختیار امت اسلامی قراردهند.

آنچه در این نوشته به صورت مساله یا استفتاءبدون علامت،آورده شده مطابق با فتوای حضرت‏امام خمینی قدس سره است.

فتوای سایر مراجع بزرگوار با ذكرنام مشخص شده است.

رساله حاضر كه دفتری درباره احكام مساجد است،به این صورت برای اولین بار در اختیار جامعه‏فارسی زبان قرار می‏گیرد و طبعا بدون كم و كاستی‏نخواهد بود.امیدواریم در آینده دیدگاه سایر فقهای‏عزیز به این مجموعه افزوده شود تا متولیان مساجد وهیئت امنای محترم و مسؤولان فرهنگی و اداری ودیگر خدمتگزاران این‏«خانه‏های الهی‏»با احكام‏فقهی قلمرو كار خویش بهتر و بیشتر آشنا شوند.

در پایان از برادر بزرگوار حجهٔ الاسلام جناب‏آقای غلامرضا نیشابوری كه مجموعه استفتائاتی راكه از مراجع عظام پرسش كرده بودند در اختیارمان‏گذاشتند،تشكر می‏كنیم.

● مسجد سازی

▪ ثواب ساختن مسجد

۱) ساختن مسجد،از مستحبات مؤكد است وپاداشی بزرگ و ثوابی بسیار دارد.

پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

«من بنی مسجدا فی الدنیا اعطاه الله بكل شبر منه-او قال بكل ذراع منه-مسیرهٔ اربعین الف عام مدینهٔ‏من ذهب و فضهٔ و در و یاقوت و زمرد و زبرجد ولؤلؤ...»

«هر كه در دنیا مسجدی بسازد،خداوند در برابر هروجب-یا فرمود:هر ذراع-به مقداری كه چهل هزارسال پیموده می‏شود،شهری از طلا و نقره و در و یاقوت و زمرد و زبرجد و لؤلؤ به او عطا می‏كند...» (۱)

▪ تحقق عنوان مسجد

۲) اگر زمینی را به قصد قربت(قربهٔ الی الله)به‏نیت مسجد بودن بسازند و حداقل یك نفر به اذن بانی‏در آن نماز بخواند،مسجد می‏شود و باید احكام مسجدنسبت‏به آن مراعات شود (۲) .

۳) گر چه مطابق آنچه در مساله قبل گفته شد،عنوان مسجد تحقق می‏یابد،ولی مشهور بین فقها آن‏است كه باید صیغه وقف بخواند،یعنی بگوید:«وقفتهامسجدا قربهٔ الی الله‏»یعنی این زمین یا ساختمان رابرای رضای خداوند وقف كردم برای آنكه مسجدباشد (۳) .

۴) مساجد تمام گروههای مسلمان،اعم از شیعه‏و غیر آن در احكامی كه برای مسجد گفته می‏شود فرقی ندارد (۴) .

۵) اگر انسان بداند كه واقف،سقف و صحن ودیوار مسجد را جزء مسجد قرار نداده،یا نداند جزءمسجد قرار داده یا نه و نشانه‏ای بر اینكه جزء مسجداست نباشد،احكام مسجد را ندارد. هر چند در صورت‏شك،احتیاط مسحتب است،احكام مسجد را نسبت‏به این مكانها نیز مراعات كنند (۵) .

۶) س: زمینی است كه جزء موقوفه یك امامزاده‏می‏باشد و بین خانه‏های مسكونی قرار گرفته، با توجه‏به این كه محل،بزرگ می‏باشد و فاقد مسجد است،نظرتان را راجع به بنای مسجد در این زمین موقوفه‏بیان نمایید.

ج: اگر وقف است مسجد نمی‏شود (۶) .

۷) س: اگر اصل وقف مشخص نباشد-برای‏مسجد مثلا-آیا حكم مسجد دارد یا نه؟و اگر اصل وقف معلوم باشد ولی مورد تصرف و مصرف آن‏مشخص نباشد چه باید كرد؟

ج: تا عنوان مسجدیت در وقف محرزنشود حكم مسجد مترتب نمی‏شود و درصورت معلوم نبودن مصرف،صوری داردكه در تحریر(ج ۲،ص ۱۰۹،م ۲.)مذكور است (۷) .

▪ زمین مسجد

۸) اگر مسجدی ویران شود،زمین آن از مسجدبودن خارج نمی‏شود و احكام مسجد در برخی موارد برآن جاری است،و همچنین اگر تمام روستا یا شهری‏كه مسجد در آن است،خراب شود مكانی كه مسجدبوده همچنان عنوان مسجد دارد (۸) .

۹) زمین بدون دیوار و ساختمان را نیز می‏توان‏مسجد قرار داد،بنابر این اگر زمینی را برای مسجد وقف كنند و به همین قصد در آن نماز خوانده شود،مسجد است و احكام آن باید مراعات شود،هر چنددیوار كشی نشده باشد و ساختمان هم نساخته باشند (۹) .

۱۰) س: اینجانب یك قواره زمینی را كه ۳۱۲ مترمربع می‏باشد برای مسجدی خریداری نمودم،چون‏مردم این محل بودجه نداشتند،نتوانستند بسازند،حالابا كمك مردم می‏خواهند مسجد را بسازند می‏بینند كه‏این زمین برای مسجد كوچك است،آیا اجازه است كه‏این زمین را بفروشیم و در همین محل زمین بیشتری‏خریداری نماییم؟البته در موقع خرید زمین، صیغه‏خوانده نشده ولی با عقیده كامل خریداری شده برای‏مسجد.

ج: خرید زمین به قصد بنای مسجد كافی‏در وقف نیست.اگر بعد از خرید،وقف نشده‏و تحویل وقف نگردیده به ملك مالك باقی است و اختیار آن با مالك است (۱۰) .

۱۱) س:در روستایی كه اهالی آن روستا،محل‏سكونت‏خود را رها كرده‏اند و نزدیك همان محل درزمین موات خانه ساخته‏اند،من در یك قطعه از همان‏زمین موات با كمك اهالی،مسجدی بنا كردم بطوری‏كه قسمتی از دیوار مسجد آماده است و ضرری هم‏ندارد عده‏ای دیگر از همان محل،روی مقاصد و یاغرض شخصی،از به پایان رساندن مسجد جلوگیری‏می‏كنند،آیا از نظر شرع مقدس اسلام می‏توانندجلوگیری نمایند یا خیر؟

ج: اگر زمین موات بوده و متعلق حق كسی‏نبوده،با تحجیر(سنگ چین و حصار كشی).

و آماده شدن برای‏مسجد،دیگران حق مزاحمت ندارند،لاكن‏چنانچه دولت اسلامی در این باره مقرراتی‏دارد باید مراعات شود (۱۱) .

۱۲) س:مقداری از بیابان برای مسجد تعیین‏می‏شود و به عنوان مسجد در آن نماز اقامه می‏شود،سپس از آنجا می‏روند،برای كسانی كه موضوع رامی‏دانند اگر به آنجا گذرشان بیفتد حكم مسجد دارد؟

ج: به مجرد تعیین مقداری از بیابان برای‏مسجد و نماز در آن،حكم مسجد پیدانمی‏كند (۱۲) .

۱۳) س:هر گاه شخصی در قبرستان مسلمین‏كه وقف است مسجدی روی قبور اموات بنا كند، آیاجایز است‏یا خیر؟و اگر چنین مسجدی بنا شد آیا نمازدر آن صحیح است؟

ج-ساختن مسجد در قبرستان كه زمین آن‏وقف قبرستان است جایز نیست،و نبش‏قبور مسلمین حرام است،و به مجردساختن،مسجد نمی‏شود،ولی نماز خواندن‏در آن مانعی ندارد (۱۳) .

۱۴) س:آیا روی زمین اصلاحات ارضی‏می‏توان مسجد و سایر اماكن عمومی از قبیل حمام، مدرسه دینی طلاب و اماكن فرهنگی درست كرد؟

ج: چون مبنای دولت جمهوری اسلامی‏ایران بر ملكیت اراضی مذكوره است لازم‏است معامله ملكیت‏شود (۱۴) .

---