سرگرمی با طعم سیاست

درباره بازی Battlefield۳

فرود در مهرآباد، نبرد در خیابان های تهران، تلاش برای دستگیری تروریست هایی که به فارسی صحبت می کنند، دستگیری یک دلال هسته ای روسی در شمال ایران و ... این ها فقط بخشی از رخدادهایی است که در نسخه جدید بازی پرطرفدار میدان نبرد اتفاق می افتد. از همان زمانی که اولین عکس ها و اخبار درباره میدان نبرد ۳ منتشر شد، می شد حدس زد که عرضه این بازی در روزگاری که بحث بر سر فعالیت های هسته ای ایران در جهان (علی رغم تاکید همیشگی ایران بر صلح آمیز بودن برنامه اتمی اش) بالا گرفته، جنجال های زیادی به راه خواهد انداخت. بخش مهمی از روایت این بازی سراسر جنگ و نبرد این بار در گوشه و کنار ایران می گذرد که چه برای ایرانی ها چه برای غیر ایرانی ها می تواند حساسیت برانگیز باشد.

Battlefield یا میدان نبرد نام یک سری بازی کامپیوتری تیراندازی اول شخص است که با بازی میدان نبرد ۱۹۴۲ در سال ۲۰۰۲ آغاز شد و از همان ابتدا با استقبال فراوانی روبرو گشت. گرافیک بالا و خط داستان پر پیچ و خم و جذاب آن طرفداران زیادی از سراسر جهان به سوی خود جلب کرد. این سری بازی ها توسط کمپانی سوئدی EA Digital Illusions CE ساخته و توسط شرکت Electronic Arts یا همان هنرهای الکترونیک پخش می شود. (نام شرکت معتبر و مطرح الکترونیک آرتز برای طرفداران بازی های کامپیوتری به واسطه تولید و توزیع بازی های محبوبی چون فیفا، مدال افتخار، سیمز و Need For Speed نامی بسیار آشناست) ویژگی های خاص این بازی نسبت به بقیه بازی های تیراندازی اول شخص، تمرکز روی نقشه های بزرگ تر، کار گروهی و اسلحه های مورد استفاده است. نسخه PC میدان نبرد روی بازی آنلاین چندنفره تمرکز دارد که طرفداران زیادی از سراسر جهان را به هم متصل کرده است. مجموعه بازی های میدان نبرد تا سال ۲۰۰۸ تا ۱۷ میلیون نسخه فروش داشته اند.

جدیدترین نسخه این سری بازی ها با نام میدان نبرد ۳ در ۲۵ اکتبر ۲۰۱۱ در امریکای شمالی و در ۲۸ اکتبر در اروپا با تبلیغات فراوان برای ویندوز، پلی استیشن ۳ و اکس باکس ۳۶۰ عرضه شد. برای اجرای این بازی، سازندگان ویندوز هفت ۶۴ بیتی، ۴ گیگابایت رم، ۲۵ گیگابایت فضای خالی و کارت گرافیک NVIDIA GeForce ۵۶۰ یا AMD Radeon HD ۶۹۵۰ را پیشنهاد کرده اند. در ساخت این نسخه برای اولین بار در سری بازی های میدان نبرد از موتور فراست بایت ۲ استفاده شده است که براساس پردازنده های ۶۴ بیتی و DirectX ۱۱ کار می کند و قدرت بالاتری را در اختیار سازندگان بازی قرار می دهد. در هفته اول عرضه، ۵ میلیون کپی از این بازی به فروش رفت (به دلیل همین استقبال شرکت الکترونیک آرتز اعلام کرد که میدان نبرد ۴ هم ساخته خواهد شد) و نقدهای مثبتی از سایت های مختلف نقد بازی های کامپیوتری از نظر فنی و گرافیکی دریافت کرد؛ اما به سبب وجود صحنه ای که کشتار حیوانات در آن دیده می شود، سازمان حمایت از حقوق حیوانات به سازندگان این بازی اعتراض و اعلام کرد که چنین صحنه ای تاثیر مخربی در روحیه مخاطبان این بازی خواهد داشت.

میدان نبرد ۳ مثل نسخه های قبلی این بازی در حالت های تک نفره و چند نفره اجرا می شود؛ اما بحث اصلی اینجاست: ماجراهای این بازی در سال ۲۰۱۴ و در پاریس، سلیمانیه، نیویورک، جزیره ویک و چند منطقه از ایران اتفاق می افتد. داستان و روند بازی بسیار پر پیچ و خم و پر از اتفاقات غیرمنتظره و غافلگیرکننده طراحی شده است. داستان میدان نبرد ۳ به طور خلاصه از این قرار است که گروهی برای دستگیری هدفی به نام البشیر و جلوگیری از مبادله یک سلاح هسته ای ابتدا به مرز ایران و سپس به سمت تهران فرستاده می شوند.

در عملیاتی، این گروه فرودگاه مهرآباد را هدف قرار می دهند و در ساختمانی به نام بانک شهری مستقر می شوند. در این بخش های بازی برج میلاد نیز قابل رویت است. این گروه سرانجام طی ماجراهایی البشیر را دستگیر می کنند. سپس با سرنخ هایی که از البشیر به دست آورده اند برای دستگیری یک دلال سلاح های هسته ای به شمال ایران می روند و طی ماجراهایی، ادامه داستان به پاریس کشیده می شود. در این بازی برخی از شخصیت هایی که دشمن هستند فارسی صحبت می کنند و در صحبت ها از کلمات نامناسبی استفاده می نمایند. همین موارد باعث شده که این بازی به یک مساله بحث برانگیز در میان طرفداران بازی های کامپیوتری بدل شود. سایت کافه بازی که یکی از اولین سایت هایی بود که به این موضوع پرداخت، در این باره می نویسد: «همه چیز طبعاً در حوزه تخیل و مجاز است، اما حضور مکان هایی مشخص از جغرافیای کشورمان امکان شیطنت گروه هایی خاص برای ایجاد تنش میان ایران و آمریکا، و اختلال در صلح جهانی را نشان می دهد.» جزیره خارک، نوشهر، بزرگراه های تهران، قله دماوند و ... از جمله مکان هایی هستند که در این بازی دیده می شوند. این اولین باری نیست که کمپانی های سرگرمی سازی غربی در مورد ایران شیطنت می کنند؛ هنوز کسی ماجرای فیلم ۳۰۰ را از یاد نبرده است. به هر حال داستان و وقایع بازی میدان نبرد ۳ بانی بحث های زیادی در حوزه های اخلاقی و اجتماعی در فضای مجازی شده است.

گروهی معتقدند که این بازی با اهداف خاصی ساخته شده و باید تحریم شود. گروهی معتقدند که این فقط یک بازی است و به جای این مناطق کنونی، ممکن بود هر منطقه دیگری از جهان برای طراحی نقشه های بازی انتخاب شود. گروهی دیگر نیز فارغ از این بحث ها روی جزئیات فنی بازی تاکید دارند و کیفیت آن را بسیار بالا ارزیابی کرده اند؛ اما اکثر این بحث ها در سایت ها و انجمن های اینترنتی مختلف، از سطح یک بازی کامپیوتری فراتر رفته و به موضوعات حساس اجتماعی و اعتقادی و در نتیجه توهین به عقاید طیف های مختلف فکری رسیده است.

گروهی ساخت چنین بازی هایی را نتیجه ضعف گفتگو و عدم برقراری ارتباط مناسب در مناسبات جهانی می دانند و گروهی دیگر، دسته مقابل را به غرب زدگی و حمایت از منافع غرب متهم می کنند. با وجود همه این اختلاف نظرها، اکثر کاربران ایرانی در یک نکته مشترکند: آن ها از این که در این بازی به کشورشان حمله می شود، خشنود نیستند. اما واقعاً هدف از این طراحی برای این بازی پرطرفدار چه بوده است؟ آیا فقط ساخت یک سرگرمی جذاب مدنظر سازندگان بوده یا سازندگان اهداف دیگری در سر داشته اند؟ و فارغ از انگیزه ها و اهداف، چه واکنش هایی تاکنون به این بازی نشان داده شده است؟

در مهم ترین واکنش به انتشار این بازی، منابع مختلف خبری اعلام کردند که فروش این بازی در ایران ممنوع شده و جرایمی نیز برای فروش آن در نظر گرفته شده است. خبر آنلاین، بازی نما و ده ها سایت بازی های کامپیوتری غیر فارسی این خبر را منتشر کردند و به نظر می رسد که بسیاری از مراکز و سایت های فروش بازی های کامپیوتری چه بنا به دستور و چه به صورت خودجوش از ارائه این بازی خودداری کرده اند. گفته می شود که برخی سایت های دانلود فارسی نیز که این بازی را (که حجم فایل های نصب آن حدود ۱۴ گیگابایت است) برای دریافت قرار داده بودند، پس از مدتی لینک های دریافت آن را حذف کرده اند. در واکنش دیگری به این بازی، خبر آنلاین اعلام کرد که گروهی از جوانان ایرانی با تهیه یک طومار اینترنتی خواهان عذرخواهی رسمی شرکت تولیدکننده میدان نبرد ۳ شده اند.

در این بیانیه می خوانیم: «در این بازی گیمرهای سراسر جهان نه تنها شاهد انفجار بمب هسته ای در پایتخت فرانسه توسط عوامل ایرانی هستند، بلکه پس از آن نیروهای آمریکایی به کشور ما حمله کرده و عملیات نظامی ویژه انجام می دهند.»

در بخشی از این بیانیه آمده است: «این بازی گرچه در دنیایی خیالی رخ می دهد، اما تاثیری واقعی بر ذهن میلیون ها گیمر از کشورهای مختلف می گذارند که شناختی از منطقه خاورمیانه و سرزمین ایران ندارند. بنابراین همین تصاویر تخیلی برای آن ها تصویری واقعی و قضاوتی اخلاقی درباره ایرانی ها می سازد.» امضاکنندگان این بیانیه در پایان خواستار عذرخواهی شرکت الکترونیک آرتز شده اند. تاکنون بیش از ۵۰۰۰ نفر این طومار اینترنتی را امضا کرده اند. الکترونیک آرتز در واکنش به این بیانیه و ممنوعیت توزیع این بازی در ایران، ابراز خوشحالی کرده و امیدواری است که با این ممنوعیت ها، از انتشار کپی های غیر قانونی و غیر اصل این بازی در ایران جلوگیری شود! واکنش الکترونیک آرتز نامناسب و ناقص به نظر می رسد؛ در حالی که یک واکنش معقول و حرفه ای می توانست باعث آن شود که گمانه زنی های نادرست (چه از نوع خوش بینانه و چه از نوع بدبینانه) محو شوند و موضع شرکت تولیدکننده بازی بهتر مشخص گردد. از طرف دیگر نسخه های اصل بازی ها معمولاً در ایران خریداری نمی شود که حالا الکترونیک آرتز امیدوار باشد با ممنوعیت این بازی، نسخه های اصل آن به فروش برسد.

این اولین باری نیست که روند اتفاقات یک بازی کامپیوتری در ایران می گذرد. نسخه های مختلف شاهزاده پارسی، گرشاسب، عصر پهلوانان، نجات بندر، و عملیات ویژه ۸۵ قبل از این به بازار آمده بودند. تعدادی از این بازی ها ساخت ایرانند، اما مثلاً بازی معروف شاهزاده پارسی که فیلمی هم از روی آن ساخته شده معمولاً تصویر مثبتی از ایرانیان نشان داده است. فیلم شاهزاده پارسی هم بدون توجه به کیفیت فنی و هنری اش، از نظر محتوایی رویکرد مثبتی به ایرانیان داشته و این مساله در تبلیغات فیلم هم مشهود بوده است. مثلاً در مراسم فرش قرمز این فیلم، سازندگان، ایرانیان زیادی را دعوت کردند و از آنان استقبال ویژه ای به عمل آوردند. اما این همه ماجرا نیست. هنوز ماجرای فیلم ۳۰۰ در اذهان بسیاری از ایرانیان وجود دارد. فیلمی که تصویری بسیار نامناسب از ایرانیان را به نمایش گذارده بود. اما هدف از آوردن این مثال ها رسیدن به این سوال است که آیا از کنار هم گذاشتن این مثال ها می توان به نتیجه قطعی رسید؟ آیا اساساً نشر یک تفکر یا استراتژی مثل «آماده سازی افکار عمومی برای یک اتفاق بزرگ» با استفاده از مثلاً یک بازی کامپیوتری، رویکرد مناسبی است؟ آن هم در حالی که می دانیم که مخاطبان عمده (و نه همه مخاطبان) این بازی ها جوانان و نوجوانانی هستند که بیشتر پیگیر تازه های دنیای فناوری، سرگرمی و بازی هستند که معمولاً تاثیر چندانی در مسایل اجتماعی ندارند؛ به عبارتی بیشتر سرگرم دنیای مجازی اند تا فضای اجتماعی پیرامونی.

اما به هر حال نمی توان تاثیر روانی چنین سرگرمی هایی را کتمان کرد. سوال بعدی این است که فارغ از انگیزه های پشت پرده، راه صحیح مواجهه با چنین موضوعی چیست؟ ممنوعیت، تحریم و در نتیجه تقویت حس کنجکاوی مخاطبان یا آگاه سازی و تلاش در جهت پیشرفت فنی در راستای ساخت محصولاتی با کیفیت قابل رقابت و با استراتژی و ایدئولوژی مورد نظر؟ آیا شرکت الکترونیک آرتز که در مدت کوتاهی ۵ میلیون کپی از این بازی را به فروش رسانده، با امضای یک بیانیه یا حتی تحریم محصولش در کشوری که سود مالی چندانی از فروش بازی هایش در آن کشور عایدش نمی شده، تغییری در روند فعالیت هایش ایجاد خواهد کرد؟ بنابراین به نظر می رسد که بهترین راه، حضور در عرصه با ابزارهای مناسب و فناوری روز دنیا است. در زمینه تولید محصولات سرگرمی دیجیتال و بازی های کامپیوتری در داخل کشور تاکنون گام هایی برداشته شده اما به نظر می رسد چنانچه حتی تئوری اهداف شوم پشت پرده را هم قبول کنیم، راه مواجهه با آن، تقویت فنی و پیشرفت در عرصه فناوری است تا با دست پر و قدرت بتوانیم در عرصه سرگرمی سازی نیز با ایدئولوژی و خط فکری مورد نظر خود، فعال باشیم.