قدرت پنهان مادر سالار

نگاهی به سریال تلویزیونی «ترانه مادری» ساخته حسین سهیلی زاده

▪ ترانه مادری

▪ کارگردان: حسین سهیلی زاده

▪ بازیگران: دانیال حکیمی، هما روستا، فاطمه گودرزی، الهام پاوه نژاد و...

▪ خلاصه داستان: «پویا» و «بهرام» فرزندان خواهر و برادری که بر سر مسائل اقتصادی و یک معامله اختلافی دیرینه دارند، با اطلاع مادربزرگشان یک رشته و دانشگاه را انتخاب کرده و در آن قبول شده اند. همزمان مادربزرگ به خانه باغ قدیمی برمی گردد و قبولی پویا در تهران، مادرش فرخنده را هم از اهواز به تهران می کشاند.

راز معامله خانه باغ و نزدیکی پویا و بهرام به یکدیگر مسائلی است که ذهن و رفتار همه اعضای خانواده را به خود مشغول کرده است... .

«ترانه مادری» به سبک و سیاق خیلی از سریالهایی که امروز در تلویزیون تولید می شود، توسط یک گروه سه نفره از نویسندگان نوشته شده و مضمون داستانی آن نیز مثل همه مجموعه های داستانی سالهای اخیر- به جز تعدادی اندک- به موضوع خانواده و اختلافات موجود میان اعضای آن مربوط می شود.

طبق معمول داستان در زمان حال روایت می شود و در این بستر زمانی برادرها و خواهر به واسطه وقوع اتفاقی در گذشته با یکدیگر اختلاف دارند ؛ از هم جدا هستند و موقعیتهایی را به وجود می آورند که نیروهای چالش آفرین داستان را سبب می شود.

محور و مرکز این اتفاقات در «ترانه مادری»، دو برادر جوان هستند که بعد از سالها به هم رسیده اند و نمی دانند که با هم برادر هستند؛ پویا و بهرام فرزندان پدر و مادری هستند که سالها پیش مرده اند و عمه و عمویشان هر کدام یکی از آنها را به فرزندی پذیرفته اند، بنابراین محور مرکزی داستان، داستان زندگی این دو برادر است و خانه باغی که ارث پدری آنهاست و امروز در معرض معامله و فروش قرار گرفته است.

خانواده، یکی از مهمترین ارکان اجتماعی است که در جوامع مدرن و در حال گذار به مدرنیته در معرض آسیبها و مشکلات زیادی قرار می گیرد. از بین رفتن انسجام ساختار خانواده و یا تغییر ساختار آن از نظام سنتی به نظامهای جدیدتر، همواره تابع تغییرات جامعه بوده و در واقع می توان گفت، یک تغییر در سنتهای اجتماعی محسوب می شود.

خانه باغ سنتی سریال «ترانه مادری» نمادی از این خانواده است. خانواده ای که در ایران نیز تا همین چند دهه پیش، وحدت و انسجام سنتی خود را در خانه های بزرگ سنتی داشته و امروز به اتاقها و آپارتمانهای کوچک و نقلی مجزا تبدیل شده است. تغییر از خانه های بزرگ سنتی به آپارتمانهای کوچک، در واقع نشانه ای از تغییر ساختار روابط خانوادگی ایرانی است که در سریال حسین سهیلی زاده نیز مرکز توجه و محور روایت رویدادها قرار گرفته است.

اما آنچه در به سرانجام رساندن، اتصال و ارتباط روابط و رویدادهای سریال نقش مهم و اساسی را ایفا می کند، یک شخصیت قدرتمند و با نفوذ- در گستره روابط خانوادگی- است که در رأس هرم رویدادها و موقعیتها به عنوان یک روح وحدت بخش و نجات دهنده عمل می کند. این شخصیت «مادر» داستان است که باید با ترانه اساطیری اش، شرایط و تغییرات را به نفع خانواده هدایت کند و به ساختار آن روح و هویت ببخشد.

حسین سهیلی زاده ساختمان و شکل کلی داستان مجموعه اش را بر اساس یک کلیشه مهم تجربه شده انتخاب کرده، اما آنچه مهمتر از این ساختمان است را، بدون شک باید مولفه ها و عناصر جزیی تر و جان مایه اثر دانست. در واقع این رویدادها و شخصیتها و روابط آنهاست که تماشاگر را مجذوب می کند و نوع قرار گرفتن آنها بر اساس داستانهای فرعی است که باعث درگیر شدن مخاطب با موضوع می شود و در نهایت اجازه درک کلیت را نیز به آنها می دهد.

«ترانه مادری» اما با همه محاسنی که در انتخاب داستان و انطباق آن با جامعه مخاطبان دارد، در حوزه پرداخت جان مایه اثر موفق عمل نکرده است. داستانهای فرعی مجموعه به سختی در کنار هم قرار گرفته اند و هر یک به صورت مستقل از داستانهای دیگر روایت می شوند؛ هر چند که هر داستان فردی متعلق به یکی از اعضای خانواده است و ناخواسته به زنجیره ارتباطات خانوادگی اتصال پیدا می کند، اما این اتصال و ارتباط با همراهی و هماهنگی صورت نگرفته و پیوستگی مطلوبی را نتیجه نمی دهد.

دنیای شخصی و پرمشکل درونی بهرام که هیچ چالش مشهودی را در بیرون ندارد؛ ماجرای علاقه پویا نظری به همکلاسی اش- نغمه ادیب- و مبارزه مادر پویا با این رابطه؛ مشکلهای فراوان خروج از کشور و اخذ اقامت مادر بهرام؛ حساسیتهای وسواس گونه فرخنده؛ مشکلات فراوان اقتصادی و تسویه حساب قدیمی پدر بهرام و... همه و همه داستانهای فرعی هستند که در پایان ناگزیر باید با هم ارتباط پیدا کنند، اما در پرداخت کلی داستان هر یک ساز خود را می زنند و به طور مستقل روایت می شوند. ایراد «ترانه مادری» در ارتباط عامل وحدت دهنده- مادر- با همه این ماجراها و رویدادهاست. او با همه این رویدادها درگیر نمی شود و به آنها وحدت نمی دهد، یا اینکه اگر هم تا اندازه ای به هر کدام از آنها نزدیک شود نمی تواند در مورد آن حضوری فعال داشته باشد و تنها در کنارش قرار می گیرد.

«ترانه مادری» در مقایسه با همه سریالهای مشابهش، مجموعه تلویزیونی بدی نیست و اتفاقاً پخش روتین آن از شبکه سوم سیما روز به روز بر تعداد مخاطبانش هم می افزاید: ضمن اینکه وجود بازیگران شناخته شده ای چون فاطمه گودرزی، هما روستا، الهام پاوه نژاد و دانیال حکیمی هم مطمئناً در جذب مخاطب برای این سریال تأثیرگذار بوده است.

آی سان نوروزی