حمل و نقل, سهمیه بندی و نیاز به عقلانیت

آزادسازی قیمت بنزین با توجه به هزینه های تحمیلی واردات گریزناپذیر است و طبیعی است که اجرای این مهم با واکنش های اجتماعی روبه رو شود اما نکته یی که تعجب برانگیز به نظر رسید اطلاع رسانی این خبر از طریق تلویزیون و در یک اقدام ناگهانی بود

آزادسازی قیمت بنزین با توجه به هزینه های تحمیلی واردات گریزناپذیر است و طبیعی است که اجرای این مهم با واکنش های اجتماعی روبه رو شود اما نکته یی که تعجب برانگیز به نظر رسید اطلاع رسانی این خبر از طریق تلویزیون و در یک اقدام ناگهانی بود. خبر سهمیه بندی بنزین در حالی از طریق رسانه تصویری مطرح شد که گویی مردم منتظر خبر آزادسازی قیمت بنزین بودند. این در حالی است که همگان آزادسازی را دوست ندارند و از این موضوع استقبال نمی کنند. البته پیاده سازی سهمیه بندی بنزین نیازمند اجرای چند کار اساسی بود تا اجرای سهمیه بندی با واکنش های کمتری روبه رو شود.

از سال ۷۸ قرار است گسترش سریع حمل و نقل عمومی انجام شود در حالی که هنوز اجرایی نشده است. در کشورهایی با درآمد مشابه ایران از ماشین های مختلفی مانند«ون» در ناوگان حمل و نقل عمومی بهره گرفته می شوداما در ایران هنوز از ماشین های متنوع حمل مسافر استفاده نمی شود.

همچنین در حوزه حمل و نقل زیرزمینی نیز باید سرمایه گذاری هایی صورت بگیرد تا مترو جابه جایی بخش بیشتری از مسافران را پوشش دهد. نکته دیگر اینکه برنامه ریزی های مهمی می توانیم در حوزه حمل بار و حمل و نقل ریلی انجام دهیم.

در حال حاضر راه آهن کشور ما به اندازه مصر است اما ایران یک پنجم این کشور از حمل و نقل ریلی استفاده می کند که علت این موضوع را می توان در عوارض اخذ شده جست وجو کرد. بخش خصوصی در حمل و نقل ریلی سه سال گذشته به ازای هر تن کیلومتر ۱۱ ریال عوارض پرداخت می کرد.

از این رو هزینه تمام شده برای این بخش گران تمام می شد. این در حالی است که دولت باید از بخش خصوصی تنها ۲ ریال دریافت کند که در صورت تغییر عوارض ۱۱ به ۲ ریال حمل و نقل ریلی برای بخش خصوصی سودآور خواهد بود.

در حال حاضر تنها ۴۷۰ تریلی از بندر امام خمینی به نقاط مرکزی کشور حرکت می کنند. اگر این تغییر عوارض اجرایی شود بخش عمده یی از تریلرها در حمل و نقل جاده یی آزاد می شوند واین امر در کاهش هزینه حمل و نقل تاثیر عمده یی خواهد داشت اما در حال حاضر بدلیل وجود عوارض بالا به جای استفاده از حمل و نقل ریلی، شاهد تعداد زیادی از ماشین های سنگین در حمل و نقل جاده یی هستیم. دولت باید به جای گران کردن قیمت سوخت، راهکارهای این چنینی را دنبال می کرد.

در همین حال با نگاهی به حمل و نقل ریلی و لزوم تسریع گسترده شدن حمل و نقل عمومی بحث انحصار خودروسازها نیز حائز اهمیت است.

وضعیت درآمدی دولت به دلیل افزایش قیمت نفت مناسب است پس نباید مسائل حمل و نقل را فدای خودروسازی کرد. دولت می تواند با توجه به درآمد ارزی، خودروهای مورد نیاز را سریعاً به کشور وارد کند.

انحصار تولیدکنندگان اتوبوس و خودروساز شبه دولتی و دولتی باید شکسته شود تا واردات صورت گیرد، وقتی بنز ۲۵۰ میلیون تومانی به راحتی در خیابان ها حرکت می کند چرا اتوبوس خارجی وارد ناوگان حمل و نقل نشود.ایرادهای بسیاری به سیستم توسعه حمل و نقل عمومی وارد است.

دولت می تواند با بهره گیری از اتوبوس های تمام وقت که هزینه آن کمتر از تاکسی تمام می شود، وضعیت حمل و نقل عمومی را ساماندهی کند. پیاده سازی این مهم در دوره یی کوتاه مدت برای دولت امکان پذیر است.

در همین حال سهمیه ۴۰۰ لیتر برای خودروهای شخصی نیز قابلیت اجرایی ندارد.

دولت باید برای تغییر میزان سهمیه ها براساس مناطق مختلف برنامه ریزی کند زیرا مصرف بنزین در شهرهای مختلف متفاوت است ونمی توان سهمیه یی یکسان را برای کلیه استان ها انتخاب کرد. به طور مثال بحث ترافیک در افزایش مصرف انکار ناپذیر است.

در کلانشهری مانند تهران که از حجم بالای ترافیک رنج می برد سهمیه۴۰۰ لیتر جوابگو نخواهد بود. همچنین در مناطق گرمسیر نیز که خودروها بدون استفاده از کولر قابلیت حرکت کردن ندارند، سهمیه مذکور کافی نخواهد بود بنابراین دولت باید براساس موقعیت و مساحت شهرها، فصول مختلف و ویژگی مناطق آب و هوایی در میزان سهمیه بندی تجدید نظر کند که اجرای این مهم با توجه به سیستم کامپیوتری برای هر شهر امکان پذیر است. در شرایط کنونی ماهی ۱۰۰ لیتر برای یک شهر کوچک جوابگو است.

هر چند سهمیه بندی گریز ناپذیر است و مجلس ششم به دلیل تاکید بر آزادسازی قیمت بنزین و مجبور کردن دولت رای خود را به حداقل رساند اما دولت بهتر بود قبل از اجرا، زمینه های لازم را مانند ورود اتوبوس های خارجی و تغییر سهمیه بندی براساس شهرها انجام می داد.

احمد میدری