نفت یا اتم

فاکتورهای زیادی وجود دارند که لزوم سرمایه گذاری را در زمینه انرژی هسته ای متذکر می شوند, اما نباید از دیگر مزیت های کشور هم غافل شویم

فاکتورهای زیادی وجود دارند که لزوم سرمایه گذاری را در زمینه انرژی هسته ای متذکر می شوند، اما نباید از دیگر مزیت های کشور هم غافل شویم.

تحولات اقتصادی جهان و به خصوص منطقه را که مطالعه می کنیم، شاهد سرمایه گذاری بسیاری از ملل روی انرژی های نو - به خصوص هسته ای - هستیم. مثلاً کویت با همکاری ژاپنی ها به دنبال ساخت ۴ رآکتور هسته ای است.

امارات، علاوه بر آن که به مدد کره جنوبی به دنبال ساخت نیروگاه اتمی غیرنظامی برآمده، در سال گذشته به مقر آژانس انرژی های تجدید پذیر (IRENA) نیز تبدیل شده است. مواردی مانند این، همگی این مطلب را متذکر می شوند که عمدتاً کشورها به دنبال متنوع سازی سبد انرژی خود هستند و قصد ندارند تحت هیچ شرایطی از دنیای در حال پیشرفت عقب بمانند.

این سرمایه گذاری ها، نه تنها ضرورت تلاش بیشتر ما را در این حوزه یادآور می شوند، بلکه حامل این سیگنال اند که اگر می خواهیم در رقابت با کشورهای منطقه و جهان عقب نمانیم، باید سرعت بیشتری به کارهایمان بدهیم.

جدا از این موارد که بیشتر به حوزه رقابت در اقتصاد بین الملل برمی گردند، مواردی هم در حوزه اقتصاد داخلی وجود دارند که ضرورت سرمایه گذاری را در انرژی های نو از جمله هسته ای به ما گوشزد می کنند. یکی از آنها مصرف بی حد و حصر انرژی در ایران است. امروز کشور ما در رده کشورهای پُرمصرف انرژی جهان قرار دارد و یکی از "انرژی خورترین" کشورهای حال حاضر دنیا است. البته این شدت مصرف تصاعدی، از دهه ۷۰ با رویکرد صنعت محوری و به دلیل در نظر نگرفتن استانداردهای لازم در صنایع صورت گرفته است. این افزایش – جدا از مصرف ناصحیح ما – در کنار ناملایمت های جهانی در این سال ها که مانع ورود سرمایه به کشور شده اند، آینده چندان مطمئنی را برای صادرات انرژی ایران به تصویر نمی کشند. غیر از این، ما گاز زیادی به چاه های نفتی تزریق می کنیم تا بتوانیم از این چاه ها که عمر زیادی دارند، نفت استخراج کنیم و بخشی از آن را برای رتق و فتق امور خود صادر کنیم و بخشی دیگر را برای چرخش توربین های تولید برق بسوزانیم.

حال تصور کنید اگر بتوانیم راهی برای جایگزین کردن این روش به دست بیاوریم، چه میزان از نفت و گازی را که برای چرخش توربین های بخار سوزانده می شوند پس انداز می کنیم و می توانیم با افزایش توان صادراتی خود، به حفظ جایگاه نفتی کشور در جهان امیدوار باشیم. همین مطلب ضرورتی را برای ما ایجاد کرده که روی انرژی هسته ای سرمایه گذاری کنیم که خوشبختانه نتایج موفقی را هم برایمان به ارمغان آورده است. اما هزینه هایی هم در این راه پرداخته ایم که به گمان گروهی، این هزینه ها توجیه اقتصادی هسته ای شدن ایران را کم کرده اند. انرژی هسته ای و دستیابی به آن بسیار مطلوب است، به شرطی که مزیت های دیگر ما را کمرنگ نکند.

یکی از این هزینه ها، هزینه ای است که در نفت و گاز پرداخت می کنیم. همان طور که اشاره شد، چاه های نفتی ما عمدتاً پیر و فرسوده اند و به همراه میادین گازی کشور، به شدت به منابع مالی نیازمندند. منابع مشترک ما به دلیل کم توجهی – چه از بُعد سیاست گذاری و چه از بُعد تأمین مالی – در حال به یغما رفتن به دست شرکا هستند که اینها برای کشور ما هزینه کمی نیست.

● چه کار کنیم؟

به نظر ما باید سیاستی در دستور کار مسؤولان قرار گیرد که نه از جانب انرژی های فسیلی متضرر شویم و نه بحث هسته ای به فراموشی سپرده شود. مثلاً تأسیس بانک نفت، با آن که انتقاداتی به نحوه عملکرد و سیاست گذاری آن وجود دارد، گزینه نسبتاً مناسبی است که در دستور کار سیاستمداران قرار گرفته و می تواند تا حدی مشکلات تأمین مالی بخش نفت و گاز کشور را با رعایت اصول و ضوابط، رفع نماید. برای انرژی هسته ای هم می توان از اقدامی شبیه به این استفاده کرد. تأسیس بانک انرژی، نقاط قوت زیادی به همراه خواهد داشت. اولاً با فروش اوراق سهام و پذیره نویسی آن، مردم کشور در تأسیس یک بانک شریک می شوند که به معنای حضور بیشتر مردم در عرصه اقتصاد است. دوماً خیال دولت تا حد زیادی از بودجه تخصیصی به انرژی اتمی و توسعه فعالیت های هسته ای راحت می شود. سوماً به دلیل مشارکت مردم در تأسیس این بانک، تا حدی سوء ظن جامعه بین الملل نسبت به اهداف نظامی در ایران کم می شود و راه برای توسعه مقاصد صلح آمیز ما باز می شود. به علاوه، چنین اقدامی می تواند زمینه توسعه متوازن کشور را در شهرها و شهرستان های کشور که در تکمیل آن سهیم شده اند فراهم آورد.

اقدام بعدی این بانک می تواند این باشد که با برنامه ریزی کارآمد، در خصوص برخی از پروژه های نه چندان حساس خود، اقدام به فروش اوراق مشارکت بین المللی کند تا با خریداری آن در سطح جهان، طرفداران و حامیان حرکت هسته ای ایران افزایش یابند. ۶۱۵۰۰;