موانع اقتصاد مقاومتی

بنا به گفته مقام معظم رهبری, اصل قضیه در دشمنی با ایران, مسائل اسلامی است, وگرنه انرژی هسته ای بهانه ای بیش نیست آنها مخالف شکل گیری امت اسلامی و قدرت یافتن کشورهای اسلامی هستند

بنا به گفته مقام معظم رهبری، اصل قضیه در دشمنی با ایران، مسائل اسلامی است، وگرنه انرژی هسته ای بهانه ای بیش نیست. آنها مخالف شکل گیری امت اسلامی و قدرت یافتن کشورهای اسلامی هستند.

اقتصاد مقاومتی یک سنگ بنای جدیدی در اقتصاد ایجاد می کند که برنامه های عمل آن را می توان با عنایت به نیازهای اقتصادی امت اسلامی مطرح نمود و با عنایت به روش شناختی مطروحه اجزای آن را به طور منطقی به یکدیگر مرتبط کرد، به عبارت دیگر، در پرتو نظام کلی اسلامی است که اجزای آن تعریف و پیوند اصولی میان آنها مشخص می شوند.

مهدی رضوی استاد تمام دانشکده علوم اقتصادی و سیاسی دانشگاه شهید بهشتی دارای دکترای اقتصاد و مهندسی سیستم ها از آمریکا، دارای چندین کتاب در زمینه بانکداری و اقتصاد اسلامی و سیر تحول بانکداری در ایران است. وی سابقه مدیرعاملی بانک صنعت و معدن، مدیریت سرمایه گذاری های خارجی ایران، مشاور وزیر امور اقتصادی و دارایی و همچنین قائم مقامی و یا عضویت هیئت مدیره بانکهای تجاری و تخصصی کشور را در کارنامه خود دارد و به عنوان یک متخصص در زمینه اقتصاد و بانکداری اسلامی و نیز مهندسی سیستم ها مطرح است.

وی در گفت وگوی تفصیلی با خبرگزاری فارس، درباره اقتصاد مقاومتی و ظرفیت تبدیل شدن آن به یک نظریه دانشگاهی افزود: به عنوان کسی که در زمینه برنامه ریزی اقتصادی کار کرده ام، به نظرم اقتصاد مقاومتی می تواند به عنوان نقشه راه عمل کرده و با جوهره مقاومت پدیده ای بدیع بوده و در ادبیات اقتصاد متعارف نظیر ندارد. از این رو به منظور اجرایی کردن آن باید روش شناسایی دقیق علمی، توسط افراد آگاه، علماء، اندیشمندان، متخصصین و کارشناسان اقتصاد تهیه شود.

● ارکان اقتصاد مقاومتی

باید شاخص های اقتصاد مقاومتی و اهداف آن با جوهره مقاومت پیوند منطقی داشته باشد. در این راستا باید چالش های پیش رو شناسایی و در دایره ای بزرگ تر با عنایت به چالش های اقتصاد امت اسلامی تعریف و برای آن برنامه و راه حل ارائه شود. ارکان اقتصاد مقاومتی در ایران شامل مردمی کردن اقتصاد، اجرای سیاست های اصل ۴۴ قانون اساسی، توانمندسازی بخش خصوصی، افزایش ثروت ملی و صیانت از آن، کاهش وابستگی به درآمد نفتی، مدیریت مصرف و استفاده از ظرفیت و امکانات داخلی کشور است. اقتصاد مقاومتی یک واژه جدید است که حوزه های مختلفی را دربرمی گیرد. طی چند سال گذشته که در شرایط تحریم قرار داشتیم، قدرت های بزرگ و کشورهای غربی هم پیمان آنها از هیچ تلاشی برای تضعیف اقتصاد ایران فروگذار نکردند. باید برای بی اثر کردن این تحریم ها به طور علمی روش شناختی صحیحی ارائه شود. اقتصاد مقاومتی نیاز به زیرساخت و روش شناسی علمی دارد. بر این اساس به منظور حصول به اهداف تعیین شده باید برنامه های عمل (Action Plans) به دقت اجرایی شوند و فعالیت پروژه های گوناگون براساس تقویم زمانی هر یک به طور مداوم و مستمر کنترل و یا پایش شوند.

● راههای رسیدن به اهداف اقتصاد مقاومتی چیست؟

برای رسیدن به اهداف اقتصاد مقاومتی باید مهندسی مقاومت و یا ترسیم هندسه روش شناختی و استفاده از روش مهندسی سیستم ها، چالش ها و محدودیت ها را شناسایی و تبیین کرد.

در حال حاضر با محدودیت هایی در اقتصاد ایران مواجه می شویم که از نظر مقاومت اقتصادی چالش به حساب می آید، از جمله پایین بودن نرخ پس انداز ملی، بالا بودن میل نهایی به مصرف بخش خصوصی، بی ثباتی سیاست های پولی و ارزی کشور، حجم تصدی دولت، مشکلات اساسی در نظام اداری، تشکیلاتی و غیره. براساس آمار بانک مرکزی که در کتاب سیر تکاملی بانکداری در ایران ارائه شد، موجودی بیش از ۸۰ درصد پس اندازها یا سپرده های مردمی در نظام بانکی کشور زیر ۱۰۰ هزار تومان است که در نگاهی خرد و در سطح بانکی نشان می دهد پس انداز مردمی پایین است و باید تقویت شود.

وقتی پس انداز ملی ایران نسبت به نرخ جهانی پایین است، یعنی میل نهایی به مصرف در کوتاه مدت بالا است که عدم پس انداز را شامل می شود و خود مردم متوجه این قضیه می شوند که درصد قابل توجهی از حقوق و دریافتی خود را صرف هزینه های گوناگون نظیر مسکن، مواد غذایی، پوشاک، حمل و نقل و غیره می کنند و درصد ناچیزی پس انداز می شود. اقتصاد مقاومتی در دنیا هنوز دارای شاخص نشده، اما در کشور ما توزیع ناعادلانه ثروت و درآمد در شرایط کمبود پس انداز ملی به چشم می خورد. رشد سریع سطح عمومی قیمت ها که همان تورم است، تاثیر زیادی بر کاهش پس انداز و افزایش میل نهایی به مصرف دارد و بخش عمده ای از پس انداز مردم به واسطه تورم مستهلک شده است. بسته های سیاستی پولی باید با شرایط کشور سازگاری داشته باشد و در صورت فقدان امنیت سرمایه گذاری تولید کاهش می یابد و همچنین با افزایش قیمت حامل های انرژی زمینه کار و تولید دچار خدشه می شود. وی با بیان اینکه محدودیت های اقتصاد کشور باید شناسایی و راهکار عملی ارائه شود، گفت: بی ثباتی سیاست های پولی و ارزی کشور باعث تغییراتی در نظام ارزی شده و یکسان سازی نرخ ارز که از سال ۸۲ اجرا شد، در حال حاضر فرو ریخته است.

هنوز حجم عملیات دولت در اقتصاد بسیار بالاست. تصدی دولتی کاهش نیافته است و از طرفی فرهنگ هزینه در دستگاه های دولتی اصلاح نشده است. بهره وری دستگاه های اجرایی پایین بوده و دیوان سالاری اداری و نظارت ناکافی بر هزینه ها همچنین ناکارآمد بودن نظام تامین اجتماعی از چالش های اقتصاد مقاومتی به شمار می رود.

جمهوری اسلامی به عنوان یک الگو برای امت اسلامی گرچه مشکلات کمتری نسبت به مصر و عربستان و یا اردن دارد، اما برخی از محدودیت ها در زمینه بازرگانی خارجی وجود دارد مثلا تعدد مراکز تصمیم گیری برای صادرات باعث شده انگیزه صادرکنندگان کاهش یابد.

نرخ ارز مرجع و بازار آزاد تفاوت دارد و این اختلاف ارز آزاد و مرجع روند صعودی به خود گرفته و سوال مردم این است که چه کسانی از تفاوت نرخ ارز سود می برند و چه کسانی به فقر می رسند.

اختلاف نرخ ارز باعث شد خیلی افراد با فقر مواجه شده و عده ای یک شبه به مال و مکنت برسند. همچنین تغییرات قوانین ارزی بر روی بازرگانی داخلی و خارجی اثر منفی گذاشته و تخصیص بهینه منابع را با مشکل مواجه می کند.

مالیات گرفتن مربوط به بخش واقعی اقتصاد است و سیاست های پولی و مالیاتی باید با هم هماهنگ شوند.

علیرغم آمار ارائه شده، حجم سرمایه گذاری خارجی جذب شده در ایران نسبت به کشورهای همسایه پایین است و اگر برخی بر روی رقم حدود ۳/۴ میلیارد دلار سرمایه گذاری خارجی مانور می دهند، این رقم حتی در مقایسه با سرمایه گذاری خارجی جذب شده در عربستان و ترکیه ناچیز است.

براساس گفته مقام معظم رهبری باید موانع تحقق اقتصاد مقاومتی از بین برود و جاده اقتصاد مقاومتی از موانع سرراه زدوده شود.

حرکت رو به جلوی نظام اسلامی با آرمان گرایی و واقع بینی همراه است و امت اسلامی در دایره بزرگ تر دارای منافع مشترک است. برای اقتصاد مقاومتی باید برنامه عمل تهیه شود و پروژه هایی برای رسیدن به اهداف، طراحی و شاخص های رسیدن به آن تدوین شود.

اهتمام به بهبود مستمر فضای اقتصاد کشور و مشارکت دادن مردم در فعالیت های اقتصادی و رسیدن به شاخص های اقتصادی در راستای تقویت اقتصاد مقاومتی است.

● تعریف شما از اقتصاد مقاومتی چیست؟

اقتصاد مقاومتی به معنای اقتصاد پویا و فعال است و برنامه عمل و شاخص پیشرفت برای آن لازم است و هرگز اقتصاد مقاومتی به معنای انزوا و یا اقتصاد بسته نیست.

نیروی انسانی آموزش دیده و تحصیل کرده یکی از اجزای مهم و عوامل اقتصاد مقاومتی است و بیشتر از خود دانشگاه ها بحث آموزش حین خدمت است، یعنی کسی که رشته اقتصاد خوانده و می خواهد در نظام بانکی استخدام شود، اگر آموزش عملی و تخصصی در حین خدمت نبیند، در کار موفق نمی شود.

نیروی انسانی جزئی از دستگاه اقتصاد مقاومتی است و مهمتر از آن کارآیی نیروی انسانی است که دولت درصدد استفاده از بودجه شرکت های دولتی در اقتصاد است و نباید حجم بودجه شرکت های دولتی بیشتر شود، بلکه در اقتصاد مقاومتی باید کاهش هزینه جاری و پرسنلی دولت مدنظر قرار گیرد.

اگر شاخص ها و درصدهای اندازه گیری نباشد، نمی توانیم قضاوت کنیم که در افق برنامه اقتصاد مقاومتی چه اتفاقی افتاده است.

نظر مقام معظم رهبری در اقتصاد مقاومتی این گونه بیان شد که مردم در اقتصاد مشارکت داشته باشند و افزایش پایه های مالیاتی درآمدهای دولت را از مالیات بیشتر کند و این گونه نباشد که افراد غنی تر کمتر در تور مالیاتی دولت قرار گیرند و در عوض از افراد ضعیف تر مالیات ستانده شود.

● موانع اجرای اقتصاد مقاومتی را نام می برید.

شاخص های حصول به اهداف و اجرای برنامه های اقتصاد مقاومتی باید تدوین شود. شاخص کاهش هزینه های دولت، بهبود و تقویت پول ملی، امنیت بیشتر برای کارآفرینان مسلمان که قبل از سود به کسب حلال و قرب الی الله فکر می کنند، از جمله برنامه های اقتصاد مقاومتی به شمار می رود.

امروز با گذشت سه دهه از اجرای قانون بانکداری بدون ربا، مشکلات زیادی در اجرای عقود اسلامی وجود دارد، باید برنامه عمل برای آن تعریف کرد و در راستای حرکت به سمت اقتصاد مقاومتی شاخص های آن به طور شفاف تعریف شود.

تبدیل شرایط فشار و تحریم، به فرصتی برای شکوفایی اقتصاد و همچنین استفاده از مدیران کارآفرین و سیاستگذاران باتجربه بسیار مفید است.

قیمت کالاهای ضروری مورد نیاز مردم که دارای کشش تقاضاست، چقدر در اقتصاد مقاومتی کاهش پیدا کرده است و یکی از شاخص های اقتصاد مقاومتی افزایش صادرات غیرنفتی در کشور است.

نفت که جزو انفال و ثروت ملی است، از زیرزمین کشیده می شود و روزی تمام خواهد شد، اما صادرات غیرنفتی یک منبع لایزال است، بنابراین دولت با کاهش نوسان ارزی از صادرات غیرنفتی حمایت کند.

هر چه نوسان های قیمت ارز کاهش یابد افزایش مشارکت مردم در صادرات غیرنفتی و هر چه افزایش مشارکت مردم در خرید اوراق مشارکت اتفاق افتد، در راستای اقتصاد مقاومتی خواهد بود.

برای شناخت اقتصاد مقاومتی اول محدودیت ها و چالش ها و موانع باید شناسایی شده و براساس ظرفیت ها و امکانات آنها را رفع نماییم و برای هر کدام از این محدودیت ها برنامه عمل تهیه شده و چند پروژه تعریف شود و همچنین علت عقب افتادگی جامعه از شاخص های اقتصاد مقاومتی باید بررسی شود.

● نقش اقتصاد مقاومتی برای مقابله با تحریم ها را چگونه ارزیابی می کنید.

دشمن می خواهد از طریق تحریم تمام زیرساخت های یک کشور اسلامی را به هم بریزد. امروز دنیای سلطه به این نتیجه رسیده که عملیات نظامی کارایی ندارد و از طریق تحریم تمام زیرساخت های یک کشور اسلامی را هدف قرار می دهند و بدون شلیک یا تیر اقتصاد مدرن و ناعادلانه دنیا از طریق تحریم و یا شورای امنیت به آن ضربه می زند.

مقام معظم رهبری در سخنرانی اجلاس عدم تعهد اشاره کردند که چند عضو شورای امنیت دور هم جمع شده و برای خود حق وتو تعریف کرده اند که این حق ناعادلانه در بیانیه تهران نیز به آن اشاره شد که یک رابطه غیرمتقارن در سازمان ملل وجود دارد.

دشمن با تحریم و بدون خرج کردن یک فشنگ می خواهد ۷۵ میلیون نفر را تحت تأثیر قرار دهد. با اقتصاد مقاومتی می توان فشار و اثر تحریم ها را خنثی کرد و این کار نیاز به نقشه راه و شناسایی جوهره اقتصاد مقاومتی دارد.

● اقتصاد مقاومتی یک اقتصاد بسته و خودکفاست یا اقتصادی باز و در تعامل با کشورهای دیگر است.

به عقیده من اقتصاد مقاومتی واقعی بسته نیست بلکه فعال و پویاست و به معنای منفعل بودن نخواهد بود، بلکه در مسیر حرکت آرمانی اقتصاد، چالش ها و موانع و تنگناهایی وجود دارد که باید شناخته شده و اهداف پیش رو تعریف شود.

در یک دایره وسیع تر اقتصاد مقاومتی در امت اسلامی و یک جامعه بزرگ تر مطرح می شود که آن قدر جاذبه دارد که نظام مند بوده و برگرفته از تعالیم نورانی قرآن و سنت پیامبر است.

اقتصاد مقاومتی با آنچه که در اروپا به عنوان اقتصاد ریاضیتی مطرح می شود، فرق دارد، آنها اگر با کسری بودجه مواجه هستند، از طریق ریاضت و فشار بر مردم می خواهند، درآمدهای دولت را تأمین کنند، اما اولا اقتصاد ما بحران زده نیست، ثانیا در اقتصاد مقاومتی باید نقش مردم و حضور مردم در اقتصاد تقویت شود، پس اقتصاد مقاومتی یک اقتصاد ریاضتی نیست.

علمای اسلام هندسه اقتصاد مقاومتی را براساس تعالیم اسلامی و قرآن و سنت تهیه کنند و متخصصان اقتصاد برنامه عمل و شاخص های کنترل و پایش را تدوین نمایند.

با توجه به اینکه اجرای امت اسلامی به هم پیوند دارد و آن حرکت بر مبنای اصول قرآن و سنت پیامبر(ص) است، به نظر می رسد، جوهره اقتصاد مقاومتی در امت اسلامی اثرگذار است و این به معنای مقابله با خدعه ها و تحریم های نیروهای مخالف اسلام است.