پتروشیمی , سلاحی برای مقابله با تحریم بنزین

نزدیک به یک ماه است که فرآیند تولید بنزین در کشور به خودکفایی رسیده و ایران در مقابل تحریم نه تنها به زانو درنیامده بلکه توانسته با تغییرات در برخی فرآیندهای پتروشیمی و دستیابی به دانش فنی در زمینه تولید بنزین به استقلال دست یابد

نزدیک به یک ماه است که فرآیند تولید بنزین در کشور به خودکفایی رسیده و ایران در مقابل تحریم نه‌تنها به زانو درنیامده بلکه توانسته با تغییرات در برخی فرآیندهای پتروشیمی و دستیابی به دانش فنی در زمینه تولید بنزین به استقلال دست یابد. وزارت نفت استفاده از ظرفیت‌های مختلف برای رسیدن به این استقلال، از جمله به کارگیری آروماتیک‌ها در پتروشیمی را هدف اصلی خود قرار داد.

موضوع تحریم بنزین از سال گذشته در دستورکار قدرت‌های بزرگ قرار گرفت، اما ایران از همان زمان همواره بر این موضوع تاکید کرد که چنانچه در این زمینه مورد تحریم قرار گیرد، خواهد توانست از ظرفیت‌های موجود داخلی برای تامین بنزین مورد نیاز کشور استفاده کند.

بر این اساس یکی از راه‌های دستیابی به این خودکفایی، تولید بنزین از طریق فرآیندهای پتروشیمیایی است که هم‌اکنون در چند مجتمع پتروشیمی در جنوب ایران محقق شده است.

حجم گسترده تولید مایعات گازی در کشور و ارزش این نوع از گروه هیدروکربن‌ها و تامین آن از میدان پارس جنوبی فرصت مناسبی را برای متخصصان ایجاد کرده تا با بهره‌گیری از دانش فنی تغییر فرآیند، از این گروه بنزین تولید کنند. به گفته کارشناسان تولید بنزین از مایعات گازی مقرون به صرفه‌تر از تولید بنزین از نفت خام در پالایشگاه‌های نفتی خواهد بود، البته درباره این موضوع بیات، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی گفته است که تولید بنزین از طریق فرآیندهای پتروشیمیایی با تولید آن در پالایشگاه‌های نفت خام تقریبا یکسان ارزیابی شده است، همچنین کیفیت و ارزش اقتصادی بنزین تولیدی در واحدهای پتروشیمی بالاست، زیرا قدرت احتراق (عدد بالای اکتان)‌ بیشتری دارد. با این حال تولید بنزین از ریفرمیت‌ها یکی از جدیدترین روش‌هایی است که متخصصان داخلی توانسته‌اند با این روش فنی و علمی در واحدهای پتروشیمی به منظور بی‌تاثیر گذاشتن تحریم‌ها، بنزین مورد نیاز را تولید کنند.

ریفرمینگ‌ کاتالیستی یکی از واحدهای هر پالایشگاه است که هدف اولیه آن افزایش عدد اکتان بنزین است. خوراک این واحد مخلوطی از هیدروکربن‌های پارافیتی، نفتی و آروماتیک است. از خوراک‌های نفتی در شرایط یکسان محصولی با عدد اکتان بالاتر تولید می‌شود، ولی برای خوراک‌های پارافیتی شرایط سخت‌تری مورد نیاز است که در این واحد با فرآیندهای پیچیده فنی بنزین مورد نظر با اکتان بالاتر از ۱۰۰ تولید می‌شود.

همچنین علاوه بر این فرآیندها متخصصان داخلی توانسته‌اند دانش تولید ۳ کاتالیست مورد نیاز واحدهای پالایشی و پتروشیمی را در داخل بومی کرده و به منظور فرآوری و تولید بنزین از آن بهره گیرند که قبلا این کاتالیست‌ها در فهرست تحریم قرار داشتند.

این ۳ کاتالیست مورد مصرف بنزین و آروماتیک‌ها هستند که در تولید بنزین در واحدهای پتروشیمی کاربردی اساسی دارند. براساس این گزارش با بهره‌برداری از واحد تولید بنزین در واحدهای پتروشیمی روزانه ۱۷ تا ۲۰ میلیون لیتر بنزین به تولید کشور اضافه می‌شود این در حالی است که در حال حاضر روزانه ۴۷ میلیون لیتر نیز در ۹ پالایشگاه نفت خام کشور تولید می‌شود.

به گفته کارشناسان امور پالایشی، بنزین تولیدی در واحدهای پتروشیمی به دلیل دارا بودن اکتان بالا می‌تواند برای مخلوط کردن در بنزین تولیدی در واحدهای پالایشی نیز مورد استفاده قرار گیرد، زیرا پیش از این با واردات بنزین سوپر نیمی از این نوع بنزین برای افزایش کیفیت بنزین تولیدی در پالایشگاه و بالا بردن اکتان آن مورد استفاده قرار می‌گرفت که در این زمینه نیز ایران به خودکفایی دست یافته است.

با توجه به این موضوع می‌توان گفت از آنجایی که بنزین کالایی استراتژیک است و اساسا به عنوان یک زیرساخت که اقتصاد کشور را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد به شمار می‌رود تولید و واردات آن از اهمیت بالایی برخوردار است. از این‌روست که در کشورهای مختلف برای بنزین برنامه‌ریزی‌های خاصی صورت گرفته و ایران نیز با هدف و مدیریت کنترل و مصرف بهینه بنزین، هدفمندسازی و در نهایت حذف یارانه آن را در دستور کار قرار داده است و به همین دلیل برای اهمیتی که بنزین در چرخه اقتصادی کشور دارد خودکفایی در تولید بنزین در صدر برنامه‌های دولت از جمله وزارت نفت واقع شده است و این امر می‌تواند از بار سنگین ناشی از واردات بنزین بر دولت بکاهد.

همچنین دولت توانسته است طی ۴ سال گذشته با اعمال روش سهمیه‌بندی بنزین از مصرف لجام گسیخته آن کم کند. به گفته مسوولان چنانچه سهمیه‌بندی بنزین صورت نمی‌گرفت پیش‌بینی مصرف آن به روزانه ۹۰ تا ۱۱۰ میلیون لیتر در روز نیز می‌رسید در حالی که با این اقدام اقتصادی دولت در حال حاضر متوسط مصرف بنزین به ۶۰ میلیون لیتر در روز رسیده است که با پیش‌بینی‌هایی که کارشناسان اقتصادی در زمینه آزادسازی نرخ بنزین و حذف سهمیه در راستای قانون هدفمند‌سازی یارانه‌ها انجام داده‌اند، به متوسط مصرف روزانه ۵۵ میلیون‌لیتر نیز کاهش خواهد یافت.

با این حال استراتژی دولت برای ناکام گذاشتن تحریم بنزین از طریق تولید ‌ در واحدهای پتروشیمی اگرچه راهبردی قابل توجه است، اما نباید از ادامه طرح‌های توسعه‌ای پالایشگاهی نیز غافل بود. از این رو‌ طبق وعده پیشین ساخت پالایشگاه بزرگ ستاره خلیج‌فارس در بندرعباس تا سال آخر ۹۰ به پایان خواهد رسید و این پالایشگاه خود به تنهایی قادر به تولید روزانه ۳۵ میلیون لیتر بنزین است که با حمایت‌های مالی دولت اجرای پروژه سرعت بیشتری خواهد یافت.

از سوی دیگر برخی طرح‌های بهینه‌سازی و توسعه‌‌ای ۹‌پالایشگاه فعال کشور نیز خواهد توانست در راستای افزایش قدرت تولید بنزین و حتی افزایش صادرات آن کمک کند. برخی از این طرح‌ها هم‌اکنون در حال اتمام است که طبق پیش‌بینی‌های صورت گرفته این طرح‌ها نیز تا پایان سال ۹۰ به بهره‌برداری خواهد رسید و با اجرای چنین پروژه‌هایی نیاز به استفاده از بنزین مجتمع‌هایی پتروشیمی به حداقل خواهد رسید.

درحال حاضر ۱۰۰ میلیون دلار از منابع بانکی برای طرح‌های بنزین‌سازی جذب شده و قرار است ۵‌/‌۲ میلیارد دلار نیز در همین خصوص جذب شود. به گفته ضیغمی معاون وزیرنفت در امور پالایش و پخش، سهم افزایش بنزین در سرمایه‌گذاری و توسعه جدید ۱۱‌میلیون‌لیتر‌است‌که‌در پالایشگاه‌های کشور دنبال می‌شود. طبق این اظهارات سهم پالایشگاه اراک به تنهایی در این توسعه ۱۱ میلیون لیتر است که تا پایان سال وارد مدار تولید می‌شود.

به هر روی قطع واردات بنزین که سالانه حدود ۸ تا ۱۰ میلیارد دلار از سرمایه کشور را به خود اختصاص می‌داد گامی اساسی در راستای توانمندسازی اقتصادی کشور است که رسیدن به نقطه صادرات بنزین نیز بر این توانمندی خواهد افزود.

از سوی دیگر مدیریت کنترل مصرف با افزایش قیمت نیز راهبردی مهم است که هم‌اکنون در دستور کار دولت واقع شده است. حالا که ۶ مجتمع پتروشیمی توانسته‌اند بنزین مورد نیاز کشور را تولید کنند برخی نگرانی‌هایی نیز وجود دارد که در این اقدام ممکن است به بازار محصولات پتروشیمی آسیب وارد کند که مدیرعامل مجتمع پتروشیمی بندرامام این موضوع را رد کرده و گفته است، تولید بنزین در واحدهای پتروشیمی خللی در بازار محصولات پتروشیمی ایجاد نخواهد کرد.

با این حال متخصصان، طرح ضربتی تولید بنزین در واحدهای پتروشیمی را به ۲ دلیل گذرا و موقتی می‌‌دانند.

اول این که با بهره‌برداری از طرح‌های توسعه‌‌ای پالایش نیازی به تولید در این واحدها نخواهد بود و دوم این که چنین روشی به عنوان ابزاری جدی و محکم برای مقابله با تحریم به عنوان یک سلاح به کار گرفته شده تا مشخص شود تحریم تاثیری در فرآیند تولید و تامین بنزین مورد نیاز کشور نخواهد داشت و از سویی دستیابی به این توانایی بیانگر توانمندی و دستیابی به دانش فنی و علمی بنزین از سایر روش‌ها نیز است و به گفته مقامات پژوهشی وزارت نفت، راه‌های دیگری نیز برای تولید بنزین در صنعت نفت در حال تحقیق و پژوهش است که ارزان‌تر و باکیفیت بیشتر دنبال می‌شود.

زیبا اسماعیلی