افت فروش سینما در گرگ و میش قاچاق

امسال فیلم های «اخراجی ها» به كارگردانی مسعود ده نمكی, «خون بازی» ساخته رخشان بنی اعتماد و محسن عبدالوهاب, میهمان سعید اسدی و شب به خیر فرمانده انسیه شاه حسینی به عنوان فیلم های اكران نوروزی به نمایش درآمدند

فصل بهار آخرین روزهای خود را پشت سر می گذارد. این دوره معمولاً برای اهالی سینما فصل خوش یمنی بوده است، زیرا با آغاز سال نو، استقبال تماشاگران از فیلم های جدید رونق می گیرد و گرمای هوا آغازی می شود برای گرمی گیشه های سینما.

امسال هم مانند چندسال گذشته، سال نو با اكران فیلم های نوروزی آغازشد، گیشه های سینما نفسی تازه كردند و فیلم های روی پرده با اقبال عمومی مردم روبه رو شد. اما این وضع دوام زیادی نداشت و به تدریج فروش آثار اكران شده پائین و پائین تر آمد. در این شرایط، بسیاری از سینماگران، سینماداران و علاقه مندان به هنر هفتم از خود پرسیدند «چه اتفاقی موجب پائین آمدن فروش سینماها شده است؟»

به احتمال، پاسخ ها بسیار متنوع بودند، اما همه آنهایی كه به این موضوع تمركز كرده اند در یك زاویه با هم اشتراك نظر دارند؛ «قاچاق فیلم های سینمای ایران و رونق بازار سی دی های غیرمجاز.»

اما آیا واقعیت همین است؟ آیا كاهش آمار فروش گیشه های سینما تنها به این معضل ختم می شود یاعوامل دیگری هم در كنار آن تعیین كننده اند؟ در همین باره به بررسی اجمالی آمار فروش فیلم های سینمای ایران در سه ماهه اول امسال و همچنین مقایسه آن با آمار سه ماهه سال گذشته پرداخته ایم.

از ابتدای امسال در مجموع ۱۲ فیلم از آثار سینمای ایران روی پرده سالن های سینما اكران شده اند. شماری از این آثار چند روز پیش از عید و برخی دیگر در روزهای نخست فروردین ماه روانه پرده شده اند كه از هر دوگروه به عنوان «اكران نوروزی» یاد می كنیم.

● گیشه سینمای ایران در بهار امسال

امسال فیلم های «اخراجی ها» به كارگردانی مسعود ده نمكی، «خون بازی» ساخته رخشان بنی اعتماد و محسن عبدالوهاب، میهمان (سعید اسدی) و شب به خیر فرمانده (انسیه شاه حسینی) به عنوان فیلم های اكران نوروزی به نمایش درآمدند.

فیلم «اخراجی ها» ساخته ده نمكی كه نخستین فیلم بلند او به شمار می آید در ردیف پرفروش ترین فیلم اكران نوروزی قرار گرفت و به احتمال قوی به عنوان فیلم صدر جدول فروش امسال نیز باقی خواهد ماند، ضمن آن كه تا امروز پرفروش ترین فیلم تاریخ سینمای ایران نیز شناخته شده است.

فیلم «خون بازی» كه چند روز پس از فیلم «اخراجی ها» روی پرده رفت پس از ۷۹ روز نمایش و ۲۴۳ میلیون و ۳۷۲ هزارتومان در ردیف دوم قرار گرفت و فیلم «میهمان» كه از اوایل اسفندماه روی پرده بود پس از ۶۰ روز نمایش به ۳۵۴ میلیون و ۸۸۴ هزارتومان رضایت داده و جای خود را به فیلم بعدی سپرد. «شب به خیر فرمانده» هم كه در گروه سینمایی استقلال روی پرده بود با اقبال روبه رو نشد و پس از۳۹روز نمایش در نهایت ۸ میلیون و ۹۸۱ هزارتومان فروش كرد.

از نوروز تا دوشنبه گذشته (۲۰ خردادماه) فیلم های دیگری اكران شده اند كه به ترتیب نقاب (۱۸۰ میلیون تومان)، قلقلك (۱۵۳ میلیون)، پارك وی (۱۲۴ میلیون)، سنگ كاغذ قیچی (۹۹ میلیون)، صحنه جرم ورود ممنوع (۴۱ میلیون)، اگه می تونی منو بگیر (۱۹ میلیون)، آرامش در حضور دیگران(۸ میلیون) و دنیای آینده (۲ میلیون) فروخته اند. البته از میان این فیلم ها شماری همچنان روی پرده اند و اكران آنها تا رسیدن نوبت فیلم های بعدی ادامه دارد.

درباره وضع فروش فیلم های فصل بهار امسال می توان گفت: مجموع این فیلم ها تا دوشنبه گذشته ۲ میلیارد و ۵۴۸ میلیون و ۵۰۸ هزار تومان فروش داشته اند كه به طور میانگین به هر فیلم ۲۱۲ میلیون تومان اختصاص می یابد.

● مقایسه با سال گذشته

سال گذشته در همین مدت (ابتدای سال تا ۲۲ خردادماه) در مجموع ۱۳ فیلم در سینماهای تهران روی پرده رفتند. این فیلم ها روی هم رفته ۲ میلیارد و ۷۰۸ میلیون و ۷۸۲ هزار تومان فروش داشتند. مقایسه فروش فیلم های سینمای ایران در امسال و سال گذشته به خوبی روشن می كند كه امسال فروش آثار روی پرده ۱۶۰میلیون و ۲۷۴ هزار تومان كمتر از سال گذشته بوده است. این آمار وقتی ما را نگران تر می كند كه بدانیم رقمی حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد هر سال به بهای بلیت های سینما اضافه می شود، بنابراین فروش امسال سینماهای تهران باید در حالت متعادل (و نه فروش بیشتر) دست كم ۳میلیارد تومان می شد.

پارسال در اكران نوروز سینماهای تهران، فیلم های چهارشنبه سوری (اصغر فرهادی)، زیر درخت هلو (ایرج طهماسب)، ازدواج به سبك ایرانی (حسن فتحی)، هوو (علیرضا داوودنژاد) و یك تكه نان (كمال تبریزی) روی پرده رفتند كه در نهایت «زیر درخت هلو» با استقبال بیشتری مواجه شد و ۴۶۱ میلیون تومان فروش كرد. «چهارشنبه سوری» ۴۱۲ میلیون و «هوو» نیز ۲۹۲ میلیون تومان فروش داشتند و «ازدواج به سبك ایرانی» (تا ۲۲ خردادماه) ۳۸۵ میلیون تومان فروخت و نمایش آن تا ۶ تیرماه نیز ادامه پیدا كرد و در مرز ۴۰۱ میلیون تومان از پرده پائین آمد و «یك تكه نان» هم سرجمع ۸۵ میلیون فروش داشت.

دیگر فیلم هایی كه در فصل بهار (تا ۲۲ خردادماه) روی پرده بودند به ترتیب رقم فروش این آثار هستند: آتش بس (۵۶۶ میلیون تومان)، هوو (۲۹۲ میلیون)، چپ دست (۲۵۶ میلیون)، چند می گیری گریه كنی (۱۴۰ میلیون)، مربای شیرین (۳۸میلیون)، باغ های كندلوس (۳۹ میلیون)، به آهستگی (۲۳ میلیون)، شغال (۵ میلیون) و انتخاب (۸۸۳ هزار تومان) .

البته فیلم های آتش بس، ازدواج به سبك ایرانی، چند می گیری گریه كنی، یك تكه نان، باغ های كندلوس، به آهستگی، شغال و انتخاب پس از ۲۲ خرداد نیز روی پرده بودند و به فروش خود ادامه دادند تا آنجا كه به طور مثال آتش بس از مرز یك میلیارد تومان گذشت و ركورد تازه ای در فروش ریالی آثار تاریخ سینمای ایران برجای گذاشت.

● دلایل سقوط فروش

برای آن كه به دلایل كاهش فروش فیلم های روی پرده فصل بهار برسیم، به بررسی دقیق تری بر روی فیلم های امسال و زمان مشابه سال گذشته دست زده ایم. این بررسی نشان می دهد كه از مجموع ۱۳ فیلم سال گذشته ۷ فیلم، فروشی بالاتر از ۱۰۰ میلیون و ۶ فیلم زیر ۱۰۰ میلیون داشتند، در صورتی كه امسال از میان ۱۲ فیلم به نمایش درآمده ۷ فیلم بالای ۱۰۰ میلیون و ۵ فیلم زیر آن فروش كرده اند.

در واقع از این بررسی می توان نتیجه گرفت كه فیلم های روی پرده امسال توان و ظرفیت فروش بالاتر را داشته اند، اما این امكان به دلایلی از دست رفته است.

یكی از ویژگی های مشخص فیلم های سال گذشته مضامین كمدی آنهاست. در واقع از میان ۱۳ فیلم فصل بهار ،۸۵ فیلم های زیردرخت هلو، هوو، آتش بس، ازدواج به سبك ایرانی و چند می گیری گریه كنی، در ژانر كمدی ساخته شده اند، اما از میان فیلم های امسال در مجموع ۳ فیلم اخراجی ها، قلقلك و اگه می تونی منو بگیر در این ژانر قرار دارند. این گونه از فیلم ها در سال گذشته یك میلیارد و ۸۴۴ میلیون تومان فروش داشته اند، اما امسال ۳ فیلم كمدی یك میلیارد و ۴۸۳ میلیون تومان فروش داشته اند. در واقع یكی از دلایل فروش بیشتر آثار سال گذشته، تعداد بیشتر فیلم های كمدی نسبت به امسال بوده است.

اگر بخواهیم به لحاظ مضمونی دیگر فیلم های سال گذشته و امسال رابررسی كنیم، باید گفت فیلم موفق «چهارشنبه سوری» كه فضای تازه ای از خانواده متوسط ایرانی را به نمایش می گذاشت، به واسطه روایت منسجم و روان آن مورد استقبال خانواده ها قرار گرفت و موفق شد ۴۱۲ میلیون تومان فروش داشته باشد. همچنین فیلم «چپ دست» كه در راستای فیلم های تجاری ساخته شده به وسیله آرش معیریان (كما و شارلاتان) بود، گرچه به سطح فروش كارهای پیش نرسید اما به رقم ۲۵۶ میلیون تومان دست یافت.

اما امسال فیلم های حادثه ای بیش از هر دوره دیگری روی پرده رفتند؛ پارك وی، سنگ كاغذ قیچی و صحنه جرم ورود ممنوع در این حوزه قرار دارند اما هر سه روی هم از مرز ۲۶۵ میلیون عبور نكردند كه همین موضوع نشان می دهد تماشاگر ایرانی با آثار حادثه ای (حداقل آثار ایرانی) چندان میانه خوبی ندارد. اما فیلم «خون بازی» كه در ژانر اجتماعی قرار می گیرد با فروش ۲۴۳ میلیونی نشان داد كه تماشاگران همچنان علاقه مند دیدن فیلم هایی با این مضمون هستند، حتی اگر این فیلم سیاه و سفید باشد و بازیگران ستاره در آن حضور نداشته باشند!

فیلم «نقاب» هم كه در حوزه آثار سرگرم كننده خانوادگی با پس زمینه عشقی و البته حادثه ای همراه بود، با وجود داشتن بازیگران چهره (امین حیایی، محمدرضا شریفی نیا، پارسا پیروزفر) و فیلمنامه پر تعلیق آن نتوانست درگیشه به فروش بیشتر از ۱۸۸ میلیون تومان دست پیدا كند و دچار معضل «قاچاق» شد.

● امان از قاچاق فیلم

بسیاری از كارشناسان و صاحبنظران سینما معتقدند كه قاچاق فیلم های سینمای ایران امسال به اوج خود رسیده و همین مسأله موجب افت فروش آثار سینمای ایران شده است.

این عقیده چندان هم بیراه نیست، واقعیت این است كه گر چه معضل عرضه غیر مجاز آثار سینمای ایران به طور غیر مجاز روی CD در سال های گذشته نیز وجود داشت اما این مسأله شكل فراگیر و عمومی به خود نگرفته بود.

عرضه فیلم های سینمای ایران در كنار پیاده روها امسال از فیلم «اخراجی ها» آغاز شد. این فیلم كه از مرز یك میلیارد تومان فروش در تهران و تقریباً همین رقم در شهرستان ها گذشته بود، می رفت كه به رقم افسانه ای ۲ میلیارد تومان فروش در تهران دست پیدا كند اما از یك میلیارد به بعد سیر نزولی پیدا كرد و در نهایت روی عدد یك میلیارد و ۳۱۱ میلیون تومان توقف كرد. بسیاری از سینماداران شهرستان ها كه نقشه فروش قابل توجه این فیلم را در سینمای خود می كشیدند پس از این مسأله ناامیدانه به نمایش فیلم های دیگر رو آوردند.

فیلم های «خون بازی» و «میهمان» نیز دچار همین معضل شدند. اما فیلم «نقاب» كه پیش بینی فروش بالایی ( بین ۵۰۰ میلیون تا یك میلیارد تومان) برای آن می شد پس از توزیع نسخه كپی غیر قانونی آن در بساط دست فروشی با شكست روبه رو شد و در رقم ۱۸۸ میلیون تومان توقف كرد.

دلیل این موضوع یك چیز بیشتر نبود و آن عرضه غیر قانونی نسخه كاملتر CD نسبت به نسخه سینمایی بود. عجیب ترین اتفاق در این بخش برای فیلم «اگه می تونی منوبگیر» افتاد كه همزمان با اكران فیلم نسخه غیرقانونی آن عرضه شد. این اتفاق كه برای نخستین بار می افتاد موجب شد فیلم شاهد احمدلو در ۵ روز اول تنها ۱۹ میلیون تومان بفروشد.

● قضاوت به عهده شماست

درباره دلایل نزول فروش فیلم های ایرانی در سینماها، جدا از كاهش فیلم های كمدی در اكران امسال، كاهش حضور ستاره های سینما ( بهرام رادان، محمدرضا فروتن، محمدرضا گلزار، هدیه تهرانی، نیكی كریمی، مهناز افشار) در فیلم های روی پرده را نیز می توان نسبت داد.

معضل قاچاق فیلم های سینمای ایران البته از دلایل اصلی كاهش فروش سینماهاست. این روزها از اهالی سینما و كارشناسان گرفته تا نمایندگان مجلس شورای اسلامی و مسئولان انتظامی و قضایی و ... جملگی متفق القول هستند كه باید با این مسأله مقابله و وضع آن روشن شود. اما تا امروز اقدام عملی چشمگیری در این فرایند مشاهده نشده است، شاید در روزهای آینده شاهد رفع این معضل باشیم و فصل تابستان، سینماها شاهد رونق باشند.

بهمن عبداللهی