تولید خودرو در ایران متناسب با ظرفیت راه ها نیست صنعت خودرو در چنبره راهبندان و جاده

شاید تا چند سال پیش حضور خودروهای از رده خارج اروپایی در خیابان ها توجه همگان را برمی انگیخت ولی امروزه تولید سالانه یك میلیون خودرو متنوع داخلی و ورود انواع خودروهای خارجی روز دنیا موجب شده كه خیابان ها به كلكسیون انواع و اقسام خودرو تبدیل شود البته در این میان یك نوع نگرانی در حال شكل گرفتن است و آن اینكه آیا خیابان ها و جاده های كشور ظرفیت پذیرش این تعداد خودرو را دارند

شاید تا چند سال پیش حضور خودروهای از رده خارج اروپایی در خیابان‌ها توجه همگان را برمی‌انگیخت ولی امروزه تولید سالانه یك میلیون خودرو متنوع داخلی و ورود انواع خودروهای خارجی روز دنیا موجب شده كه خیابان‌ها به كلكسیون انواع و اقسام خودرو تبدیل شود. البته در این میان یك نوع نگرانی در حال شكل گرفتن است و آن اینكه آیا خیابان‌ها و جاده‌های كشور ظرفیت پذیرش این تعداد خودرو را دارند؟ تعداد خودروها هر ۱۰ سال دو برابر می‌شود، در حالی كه طول راه‌های كشور هر ۸۰ سال به دو برابر افزایش می‌یابد. تاكنون هفت آزادراه به طول ۴۸۶ كیلومتر از طریق بودجه‌های عمرانی و هفت آزادراه دیگرنیز به طول ۷۵۷ كیلومتر با مشاركت و همكاری بخش خصوصی با سرمایه‌گذاری ۱۱۰۰ میلیارد تومانی احداث شده است. ضمن اینكه ۱۱ آزادراه نیز به طول ۱۲۲۵ كیلومتر دردست احداث است. برای امسال نیز احداث ۲۶ هزار و ۸۲۱ كیلومتر راه در نظر گرفته شده كه این میزان شامل ۵۸۱۶ كیلومتر آزادراه، ۵۹۵۲ كیلومتر بزرگراه، ۷۰۲۰ كیلومتر راه اصلی و ۸۰۳۳ كیلومتر بهسازی اساسی راه‌های كشور است. البته ۵۵۳۶ كیلومتر از ۲۶ هزار كیلومتر مصوب در طول برنامه سوم توسعه تكمیل شده و به بهره‌برداری رسیده است كه این میزان شامل ۸۲ كیلومتر آزادراه، ۱۵۹۷ كیلومتر بزرگراه، ۲۰۶۲ كیلومتر راه اصلی و ۱۷۹۵ كیلومتر بهسازی راه‌های اصلی است. در حال حاضر نیز ۶۰۲۰ كیلومتر راه در دست اجراست كه شامل ۶۸۰ كیلومتر آزادراه، ۲۰۴۰ كیلومتر بزرگراه، ۲۲۰۰ كیلومتر راه اصلی و ۱۱۰۰ كیلومتر بهسازی اساسی راه‌های اصلی و ۱۵ هزار و ۲۶۵ كیلومتر در دست مطالعه است. به طور كلی در سال گذشته ۵۲۴ میلیارد تومان به ساخت آزادراه، بزرگراه، راه‌های اصلی و بهسازی راه‌ها اختصاص یافت. امسال نیز بیش از ۱۵۰۰ كیلومتر از پروژه‌های راهسازی به نتیجه خواهد رسید كه ۵۴۰ كیلومتر آن و ۶۰۰ كیلومتر تا پایان مهرماه به بهره‌برداری خواهد رسید و پیش‌بینی می‌شود تا پایان برنامه چهارم توسعه ۲۱ هزار كیلومتر راه به بهره‌برداری برسد. ساخت ۲۶۰۰ كیلومتر آزادراه نیز دردست اقدام است كه این رقم در طول برنامه چهارم توسعه به ۹ هزار كیلومتر خواهد رسید. همچنین میزان بزرگراه‌های كشور نیز با افزایش ۶۰۰ كیلومتری در طول برنامه چهارم توسعه به ۷۶۰۰ كیلومتر افزایش خواهد یافت. به طور كلی سالانه نیازمند احداث ۴۵۰۰ كیلومتر جاده جدید در كشور هستیم اما عملكرد ما در بخش احداث راه‌های ملی و استانی سالانه كمتر از دو هزار كیلومتر است. ضمن اینكه بخش قابل توجهی از محورهای شریانی در آستانه بحران قرار دارد. در سال گذشته طول آزادراه‌های كشور به ۱۲۴۰ كیلومتر، بزرگراه‌ها به ۴۱۷۰ كیلومتر، راه‌های اصلی به ۲۴ هزار و ۱۸۴ كیلومتر، راه‌های فرعی به ۳۸ هزار و ۹۸۳ كیلومتر و راه‌های روستایی به ۹۸ هزار و ۲۱۱ كیلومتر رسید كه بنابر آمار مجری طرح‌های ساخت و توسعه شبكه راه‌های كشور، كل راه‌های موجود تا پایان سال گذشته ۱۶۶ هزار و ۷۹۲ كیلومتر بوده است. البته به طور كلی فقط ۷ درصد كل راه‌های موجود در كشور را بزرگراه تشكیل می‌دهد. بر این اساس ۵۸ درصد از راه‌های كل كشور را راه‌های فرعی و ۳۵ درصد را راه‌های اصلی تشكیل می‌دهند. استاندارد جاده در كشورهای توسعه یافته وجود ۲۰ تا ۲۴ كیلومتر جاده در هر ۱۰۰ كیلومتر مربع زمین است كه در ایران این رقم حدود ۱۱ كیلومتر است و برای رسیدن به استاندارهای جهانی در بخش جاده‌ها، جاده‌های موجود در كشور باید حداقل دو برابر شود.همان‌طور كه گفته شد سطح اختلاف راه‌های احداثی با تعداد خودروها روز به روز در حال كاهش است. پیش‌بینی می‌شود در صورت فعال شدن بازار ایران، یك میلیون و ۲۰۰ هزار دستگاه خودرو در سال تقاضا داشته باشد. تا پایان اردیبهشت سال ۸۴ نیز به ازای هر ۳۶/۱۲ نفر یك خودرو وجود داشت اما مهمتر این كه به ازای هر ۶/۲۲ نفر فقط یك خودرو با عمر زیر ۱۰ سال وجود دارد. به این ترتیب در ایران بیش از هشت میلیون خانواده از داشتن خودرو محرومند. حال اگر به وضعیت تهران به عنوان پایتخت و شهری كه بیشترین تعداد اتومبیل را در خودش جای داده نگاهی بیندازیم با واقعیت‌های هولناكی روبه‌رو می‌شویم. "شمار خودروهای تهران تا سال ۱۳۹۰ به پنج میلیون دستگاه خواهد رسید" مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیك شهرداری تهران می‌افزاید: معابر تهران برای حركت روان فقط ظرفیت تردد ۵۰۰ هزار خودرو را دارد. برای افزایش ظرفیت راه‌ها، تهران به ۱۵۰۰ كیلومتر بزرگراه نیاز دارد و به عبارتی باید سالانه ۱۹۸ كیلومتر بزرگراه در آن احداث شود كه عملی نیست. مهندس كامران حاج نصرالهی با بیان اینكه بیش از دو میلیون و ۸۰۰ هزار دستگاه خودرو در تهران تردد می‌كنند، می‌افزاید: « این در حالیست كه خیابان‌های پایتخت در صورت تكمیل شبكه ارتباطی در نهایت ظرفیت دو میلیون و ۵۰۰ هزار خودرو را خواهد داشت. بنابراین در صورت خروج بیش از یك میلیون خودروی فرسوده تا سال ۱۳۹۰ و در وضعیتی كه اگر میزان ورود خودروهای جدید سالانه فقط ۳۰۰ هزار دستگاه باشد، باز هم ترافیك تهران تا سال ۱۳۹۰ به طوركامل قفل خواهد شد.» البته گفته می‌شود كه تا پنج سال آینده ۵۰ كیلومتر به خطوط مترو تهران افزوده خواهد شد ولی در شرایطی كه تعداد سفرهای سواره از ۱۴ میلیون در سال ۸۵ به حدود ۱۶ میلیون در سال ۹۰ خواهد رسید. به نظر نمی‌رسد كه افزایش ۵۰ كیلومتری مترو هم مرهمی معجزه‌گر برای این زخم كهنه باشد. مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیك شهرداری تهران در این‌باره به مطالب جالبی اشاره می‌كند: "با روند فعلی در سال ۱۳۹۰ حدود ۴۹ میلیون مترمربع كمبود فضا در تهران برای تردد خودروها خواهیم داشت، ضمن این كه در این شرایط دیگر شبكه بزرگراهی و معابر تهران پاسخگوی این حجم از خودروها نخواهد بود. بنابراین باید تا شش سال دیگر سالانه ۱۹۸ كیلومتر بزرگراه در تهران بسازیم كه این كار ضمن اینكه غیرممكن به نظر می‌رسد، راهكار چندان مناسبی هم نیست.» شاید بیان این موضوع خالی از لطف نباشدكه به‌رغم افزایش ۱۰ هزار دستگاه خودرو به مجموع خودروهای تهران در هفته هیچ خودروی فرسوده‌ای از ناوگان وسایل نقلیه شخصی حذف نمی‌شود. البته با صحبت‌های جدید مطرح شده از سوی وزارت صنایع و معادن و سازمان حفاظت از محیط زیست قرار است امسال ۲۰۰ هزارخودروی فرسوده شخصی از رده خارج شود كه كارهای ثبت‌نام از دارندگان خودروهای فرسوده از سوی ایران خودرو، سایپا و بهمن خودرو برای از رده خارج كردن ۹۰ هزار خودرو به تازگی آغاز شده است، هرچند كه با توجه به شرایط ارائه شده از سوی سازمان محیط زیست برای ایجاد شهرك‌های خودروهای فرسوده، خروج خودروهای فرسوده در سطح ۲۰۰ هزار دستگاه حداقل در سال ۸۴ بعید به نظر می رسد. از آن سو نیز خودروسازان و وزارت صنایع به عنوان متولی امر با حمایت از افزایش تولید خودرو در جواب به این سوال كه در این شرایط چه لزومی برای تولید انبوه خودرو در كشور وجود دارد، اظهارمی‌كنند:« افزایش تولید موجب افزایش تیراژ خودرو می‌شود كه این امر تولید قطعات را برای قطعه‌سازان ارزانتر می‌كند و در نهایت كاهش قیمت تمام شده را برای مشتری به همراه دارد.

---