گشنیز

گیاهی است یك ساله به ارتفاع ۱۵ تا ۵۰ سانتی متر و بدون كرك كه به هنگام تازه بودن معطر است. برگ‌های گیاه به رنگ سبز روشن و درخشان با بافتی نازك و ظریف بوده، پهنك برگ‌ها دارای بریدگی …

گیاهی است یك ساله به ارتفاع ۱۵ تا ۵۰ سانتی متر و بدون كرك كه به هنگام تازه بودن معطر است. برگ‌های گیاه به رنگ سبز روشن و درخشان با بافتی نازك و ظریف بوده، پهنك برگ‌ها دارای بریدگی است كه در برگ های پائینی به صورت لب دار درمی آید. كاسبرگ‌های گیاه مشخص و نامساوی، گلبرگ‌ها سفید یا صورتی فام و گلبرگ های بیرونی بزرگ‌تر و دارای دولوب عمیق هستند. میوه یا تخم گیاه گشنیز كه به اشتباه دانه خوانده می شود اندام دارویی این گیاه را تشكیل می‌دهد. میوه گیاه ظاهری تخم مرغی دارد و رنگ آن سبز مایل به زرد است كه در اثر خشك شدن به رنگ زرد مایل به قهوه‌ای درمی‌آید. دوره رشد گیاه گشنیز از آغاز رویش بذر تا پایان دوره گلدهی و تشكیل میوه به شرایط اقلیمی محل رویش بستگی دارد و مدت آن بین ۱۲۰ - ۸۰ روز است. گشنیز معمولا به صورت بهاره و پاییزه كشت می‌شود. در كشت بهاره میوه‌ها پس از كامل شدن در اواخر مردادماه تا اوایل شهریور می‌رسند.گشنیز دارای اثرات ضداسپاسم و ضدنفخ بوده و از آن در پیشگیری و كاهش دل پیچه استفاده می‌شود. همچنین به عنوان عطر و طعم دهنده در صنایع غذایی مصرف دارد. در طب گذشته از گشنیز در رفع ناراحتی‌های گوارشی به عنوان ضدنفخ، اشتهاآور، مقوی معده و ضداسهال استفاده می‌شده است. همچنین از آن در خوشبو كردن دهان و التیام زخم دهان استفاده می‌شده است. از فرآورده‌های موجود در بازار می‌توان به قرص سی-لاكس، پودر ملین، پودر كارمیناتیف، پورد آنامین و پودر تخم گشنیز اشاره كرد. ماده متشكل اصلی میوه گشنیز روغن فرار است. میوه گشنیز در نقاط مختلف دنیا بین ۲/۰ تا ۶/۲ درصد روغن فرار دارد. عمده‌ترین تركیب موجود در روغن فرار گیاه را د-لینالول یا كوریاندرول تشكیل می‌دهد.