راه‌های پیشگیری و درمان اسهال در کودکان

به افزایش تعداد موارد دفع مدفوع به صورت آبکی که همراه با کمبود آب و الکترولیت‌های بدن باشد اسهال می‌گویند، که اگر کمتر از دو هفته طول بکشد اسهال حاد و چنانچه بیشتر از ۶ هفته …

به افزایش تعداد موارد دفع مدفوع به صورت آبکی که همراه با کمبود آب و الکترولیت‌های بدن باشد اسهال می‌گویند، که اگر کمتر از دو هفته طول بکشد اسهال حاد و چنانچه بیشتر از ۶ هفته باشد اسهال مزمن می‌گویند.

شایع‌ترین علت ایجاد اسهال در کودکان عفونت‌های ویروسی می‌باشد. سایر علل عبارتند از: بیماری‌های عفونی دستگاه گوارش، از قبیل تب روده، وبا، عفونت‌های انگلی که شایع‌ترین علت عفونت با انگل ژیاردیا می‌باشد، عفونت‌های خارج دستگاه گوارش از قبیل عفوت گوش میانی و عفونت دستگاه تنفسی.

در هر بار اسهال حدود ۵ الی ۱۰ میلی‌لیتر به ازای هر کیلوگرم وزن بدن آب از دست می‌رود و چنانچه اسهال ادامه داشته باشد و یا شدید باشد کودک دچار عارضه کم‌آبی می‌شود که به سه درجه خفیف، متوسط و شدید تقسیم‌بندی می‌شود و به شرح ذیل است:

کم آبی خفیف:

کودک سر حال می‌باشد حالت چشم‌ها طبیعی است، کودک اشک دارد، دهان و زبان مرطوب است و تشنگی ندارد.

کم‌آبی متوسط:

کودک بی‌قرار است چشم‌ها فرو رفته است، اشک ندارد، دهان و زبان خشک است و کودک تشنه می‌باشد و با ولع آب می‌خورد.

کم‌آبی شدید:

کودک هوشیار نیست، خواب‌آلوده و سست است، چشم‌ها خیلی فرورفته و خشک است. دهان و زبان خیلی خشک است و کودک خیلی کم می‌نوشد (قادر به نوشیدن نمی‌باشد)

درمان و مراقبت:

در موارد ذیل، باید کودک را حتما نزد پزشک ببریم:

- اسهال با تب بالا (۵/۳۸ درجه یا بیشتر)

- اسهال همراه با استفراغ بیش ازسه بار در ۱۲ ساعت

- اسهال همراه با گوش درد

- اسهال همراه با گلودرد چرکی

- بیمار اسهالی مبتلا به کم‌آبی درجه شدید باشد‌

- اسهال همراه با خون یا بلغم باشد

- دفعات اسهال بیش از ۶ بار در ۱۲ ساعت باشد (اسهال شدید)

- اسهال بیش از یک هفته ادامه داشته باشد.

چنانچه کودک علائم فوق را نداشته باشد و اسهال بدون استفراغ مکرر و بدون تب بالا داشته باشد، برنامه‌ درمانی ذیل را در منزل می‌توان شروع کرد. در این زمینه سه اصل وجود دارد.

۱) برای جلوگیری از کم‌آبی، به کودک مایعات بیشتر از معمول بدهید.

به کودک حریره و سایر مایعات خانگی مثل لعاب برنج، آب سیب، چای کمرنگ، سوپ رقیق و آب خوردن بدهید. اگر کودک کمتر از ۶ ماه دارد و هنوز غذاهای جامد را شروع نکرده‌اید، دادن آب و محلول او.آر.اس بر سایر غذاهای مایع ترجیح دارد. محلول او.آر.اس را مطابق روش زیر به کودک بدهید.

ـ پس از هر بار مدفوع کردن داده شود

ـ کمتر از ۲۴ ماه ۵۰ تا ۱۰۰ میلی‌لیتر

ـ ۲ تا ۱۰ سال ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلی‌لیتر

ـ ۱۰ سال و بیشتر هر مقدار که بخواهد

ـ به کودک هر قدر که مایل بود از مایعات خانگی بدهید.

ـ تا زمان قطع اسهال، مایعات را ادامه بدهید.

۲) برای جلوگیری از سوء تغذیه، به کودک مقدار زیادی غذا بدهید.

کودک را مرتبا با شیر مادر تغذیه کنید. (خیلی مهم)

اگر کودک شیرمادر نمی‌خورد، شیر همیشگی‌اش را به او بدهید. اگر سن کودک کمتر از ۶ ماه است و هنوز غذای جامد را شروع نکرده‌اید شیر مادر یا شیر خشک را با مقدار مساوی آب رقیق کرده برای مدت ۲ روز به کودک بدهید.

- اگر سن کودک ۶ ماه یا بیشتر است و هم اکنون غذای جامد می‌خورد، به کودک غلات یا سایر غذاهای نشاسته‌ای و در صورت امکان مخلوطی از حبوبات پخته و له شده، سبزیجات، گوشت یا ماهی بدهید. یک یا دو قاشق چایخوری روغن نباتی به هر وعده غذای کودک اضافه کنید.

- به کودک آب میوه تازه و در صورت امکان موز له شده برای جبران پتاسیم بدهید.

- به کودک غذای تازه پخته شده بدهید و غذا را کاملا بپزید و له کنید و یا به خوبی چرخ نمایید.

- کودک را تشویق به خوردن کنید. حداقل روزی ۶ بار به او غذا بدهید.

- پس از بند آمدن اسهال، همان رژیم غذایی را ادامه داده و به مدت دو هفته روزی یک وعده غذای اضافی بدهید.

۳) اگر کودک ظرف سه روز بهتر نشد یا در صورت پیدا شدن هریک از علائم ذکر شده قبلی به پزشک مراجعه نمایید.

طرز تهیه و نحوه مصرف او.آر.اس:

۱ بسته پودر او.آر.اس را در ۱ لیتر آب جوشیده سرد شده (معادل ۴ لیوان بزرگ) حل نموده و طبق دستور ذیل به کودک بدهید.

- به کودک زیر ۲ سال هر ۱ تا ۲ دقیقه یک قاشق چایخوری او.آر.اس بدهید.

- به بچه‌های بزرگتر با یک فنجان مرتبا و جرعه جرعه محلول او.آر.اس بدهید.

- اگر کودک استفراغ کرد، ۱۰ دقیقه صبر کنید سپس محلول را با فواصل بیشتری بدهید (مثلا هر ۲ تا ۳ دقیقه یک قاشق پر)

دکتر جواد دهقانان